Aleksander Kovalenko: “İşğalçılar kiçik bir şəhəri 40 min nəfərlik ordu ilə mühasirəyə alıblar”
Ukraynalı hərbi ekspert Aleksander Kovalenko AYNA-ya müsahibəsində ölkəsində gedən müharibə, işğalçılara qarşı dirənişin hazırkı vəziyyəti, həmçinin Azərbaycanla bağlı yaşanan geosiyasi proseslər barədə danışıb. Beləliklə:
- Rusiya qoşunlarının Avdeevka sənaye zonasını zəbt etməsi ilə bağlı məlumatlar yayılıb. Hazırda cəbhədə vəziyyət necədir?
- Söhbət Avdeevkanın cənubundakı sənaye zonasından gedir, Avdeyevkanın şimalında yerləşən və bu şəhərin ən böyük istehkam sahəsi olan koks-kimya zavodundan getmir. Avdeevkanın cənubunda döyüşlər çoxdan şiddətlənib. Onlar, əsasən, bu sənaye zonası ilə birbaşa təmasda olmaq və ona, əslində, Spartak, Mineralnoye, Kaştanovadan keçən yol ayrıcından çıxış imkanı olan rus qoşunlarının təzyiqi altında baş verdi. Yəni orada ruslar Yasenovski zolağı boyunca üzüm bağları vasitəsilə hərbi əməliyyatlar aparmaq üçün çox əlverişli mövqeyə malik idilər. Sözügedən zonanın özü bir kilometr uzunluğunda və təxminən 300 metr enində idi. Bu sənaye zonasının ümumi sahəsi budur. Bura kiçik bir yerdir. Yasenovski zolağı boyunca Avdeevkanın özəl sektoruna keçmək imkanı açılır, baxmayaraq ki, orada işğalçılar artıq sənaye zonasından özəl sektora qədər yerləşən ciddi istehkamları dəf etməli olacaqlar.
Bu vəziyyətdə ikinci məqam ondan ibarətdir ki, Rusiya qoşunlarının iddia etdiyi bu sənaye zonası onların tam nəzarəti altındadır, lakin eyni zamanda onlar nəqliyyat və tikinti şirkətləri adlanan ərazidə hərbi əməliyyatları davam etdirirlər. Ona görə də prinsipcə hələ tam nəzarətdən danışmaq tezdir. Amma iş burasındadır ki, indi ruslar bu sektorda hücum və hücum əməliyyatları keçirməkdə üstünlüyə malikdirlər. İstisna etmirəm ki, rus qoşunları nəhayət bu həftənin sonuna kimi mövqelər tutacaq və Yasenovski zolağı boyunca cənub sənaye zonası onların nəzarətinə keçəcək.
- Bir çox Qərb nəşrləri yazır ki, Ukrayna əks-hücumda böyük uğur qazana bilməyib. Bu qiymətləndirmə ilə razısınızmı?
- Ukraynanın əks-hücumuna gəlincə, pessimist və optimist variantlar var idi. Bunu belə deyək: optimist ssenarilərə görə, bu günə qədər hücum reallaşmayıb. Burası aydındır. Tokmak şəhərinə çata bilmədik. Ancaq digər tərəfdən, bu hücum rus qoşunlarını Zaporojye bölgəsində müəyyən müddətə sıxışdırdı və uzun müddət ordu üçün arxa ehtiyat yaratmağa, yeni birliklər yaratmağa və personal və avadanlıq itkiləri rus qoşunlarını daim kompensasiya etməyə məcbur etməyə imkan vermədi. Yəni ərazilərin işğaldan azad edilməsi ilə bağlı qoyulan ümumi plan 100 faiz yerinə yetirilməyib. Lakin bu fəal addımlar rus işğalçı qüvvələrini əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdıra bildi və onların hücuma hazırlaşmasına mane oldu, məsələn, Zaporojye və ya digər yaşayış məntəqələri istiqamətində.
İndi müşahidə edə bilərik ki, Rusiya ordusunun ən aktiv hərəkətləri Avdeevka ərazisində gedir. Kiçik bir şəhərdir. Bu, bir milyon əhalisi olan və istehsal nəhəngi olan bir şəhər deyil, sadəcə Donetsk ətrafındakı kiçik bir şəhərdir, ətrafında 40 mindən çox şəxsi heyəti olan bir neçə birləşmiş silahlı ordu cəmləşib. Yəni 40 minlik ordu kiçik bir şəhəri tutmağa çalışır.
Əgər Rusiyann bu yay hücum kampaniyasında resursları tükənməsəydi, o zaman onlar tamam başqa potensialı cəmləşdirmək imkanı əldə edərdilər və biz tamam başqa nəticə görərdik. Məsələn, oktyabrın 10-da Avdeevka ətrafında mexanikləşdirilmiş komponentlə 100 minlik rus ordusu cəmləşsəydi, şəhər artıq mühasirəyə alınardı. Amma bu, baş vermədi və noyabrın sonundan biz onların şəhəri bütünlüklə əhatə etməkdənsə, alınlarını sənaye zonasının hasarlarına vurmağa davam etdiklərini görürük.
- Son zamanlar Azərbaycanla ABŞ arasında yaranmış gərginlik barədə nə deyə bilərsiniz? Sizcə, bunun arxasında nə dayanır?
- Vaşinqtonun xarici siyasətinin hazırkı kontekstində Azərbaycan, Qarabağla və Ermənistanla münasibətləri baxımından ABŞ-ın tərəfdaşı deyil. ABŞ-da ənənəvi olaraq Konqresdə, Senatda, biznes strukturlarında və kino sənayesində etibarlı mövqelər tutan çox fəal erməni lobbisi var. Yəni erməni lobbisinin ABŞ-da təsirini genişləndirməsi daha asandır və yenə də çox böyük təsirə malikdir. Deməli, Qarabağla bağlı məsələ də bu lobbinin təsirinə düşəcək. Yəni, 1993-cü ildə Ermənistan tərəfini işğalçı qüvvələrini Azərbaycan ərazilərindən çıxarmağa açıq çağırışları zamanı BMT çərçivəsində səslənəndən fərqli mövqedən çıxış edəcəklər. O zamn BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrini təkcə ABŞ deyil, hətta, Fransa dəstəkləmişdi.
Amma indi bu ölkələr tamam başqa mövqedədir. 30 il ərzində tarix unudulub və daha çox populist bəyanatlar və rəvayətlər rol oynayır. Bundan əlavə, unutmaq olmaz ki, hazırda ABŞ seçkiqabağı siyasi qızdırma içərisindədir. Ölkə 2024-cü il seçkilərinə hazırlaşır və artıq gələcək elektoratı haqqında düşünməyə başlayıb. Seçiciləri cəlb etmək üçün müvafiq maliyyə ayrılan seçki kampaniyaları formalaşdırmaq lazımdır. Yəni burada növbəti nüans yaranır - maliyyələşmə.
Demokratlar və Respublikaçılar partiyalarının müəyyən nümayəndələrinin seçki kampaniyalarının maliyyələşdirilməsi məsələlərində də erməni lobbisinin müəyyən çəkisi var. Bu, kifayət qədər çoxsəviyyəli və çoxşaxəli məsələdir. Bundan başqa, Qərb mediasında müxtəlif növ manipulyasiyaların və saxta xəbərlərin yayılmasında Ermənistanın müəyyən üstünlüyü var. Ermənistanın Qarabağda baş verən hadisələri bir növ “soyqırımı”, yerli ermənilərin “qovrulması” və s. kimi təqdim etmək imkanı var idi.
Etiraf etmək lazımdır ki, informasiya kampaniyası və ümumilikdə müharibə məsələlərində, hər şeyi olduğu kimi desək, Ermənistan bu halda Azərbaycan üzərində üstünlüyə malik idi, öz lobbisi vasitəsilə manipulyasiya ilə bağlı və konkret olaraq Qarabağ mövzusu ilə bağlı bir gündəmlə tamamilə fərqli ölkələrə inteqrasiya edirdi. Daha bir vacib məqamı qeyd etmək lazımdır. Bu, indi Ermənistanın Rusiyanın təsir orbitindən çıxması faktıdır və ABŞ-ın İrəvanı Rusiyadan uzaqlaşdıracaq cəhdlərində dəstəkləməsi çox vacibdir. Əgər belədirsə, o zaman ABŞ hətta tarixən təhrif olunmuş məsələlərdə belə, Ermənistanı dəstəkləməyə hazırdır. Bu səbəbdən də ABŞ-dan başqa reaksiya gözləmək olmazdı. Belə olan halda Vaşinqton bu mövqe ilə Azərbaycandan daha çox məqsədə çatmaqda Ermənistanı dəstəkləmək üçün düzgün olmayan formatda qazanc əldə edir. Ona görə də, təəssüf ki, yaxın gələcəkdə Bakı ilə Vaşinqton arasında münasibətlərin normallaşması üçün heç bir perspektiv görmürəm.
Digər tərəfdən, baş verənlərin qırılma nöqtəsinə qədər düşmən münasibət olduğunu söyləmək olmaz. Bu, Birləşmiş Ştatlarda seçkiqabağı çaşqınlığın müvəqqəti mərhələsidir, fikrimcə, seçkiqabağı qızdırma azaldıqca belə mövqe də azalacaq.
- Son zamanlar Ermənistanda anti-Rusiya əhval-ruhiyyəsi artıb. Hakimiyyət KTMT-dən çıxmaq fikrində olmadıqlarını desə də, onların addımları əks tendensiyanın olduğunu göstərir. Sizcə, bu, Ermənistan üçün nə deməkdir?
- Düşünmürəm ki, Ermənistan üçün KTMT-dən çıxmaq hər hansı fəlakətlə nəticələnəcək. Müxtəlif erməni rəsmilərinin ölkənin təhlükədə olması və sair ritorikası nə olursa olsun, mən bu ölkənin sərhədlərini Azərbaycan və ya Türkiyədən təhdid edəcək heç bir ilkin şərt görmürəm. Yenə də burada baş verənlər Ermənistan mediasının və bu cür bəyanatlar verməyə səlahiyyəti olan məmurların manipulyasiyasıdır. Ona görə də Ermənistanın KTMT-dən çıxması bir növ kritik məqam deyil. Şəxsən mən Bakının və ya Ankaranın Ermənistan torpaqlarını işğal etməyi planlaşdırması ilə bağlı İrəvanda verilən bəyanatların təsdiqini görmürəm.
Digər tərəfdən, görürük ki, Ermənistan indi tədricən Qərb istehsalı olan silahlara keçir. Ermənistan ordusu əsasən rus silahları ilə silahlanmışdı. 2020-ci ildə 44 günlük müharibədən sonra Ermənistan hərbi texnikasını itirdiyinə görə döyüş qabiliyyətinə böyük zərbə vurdu. Ölkə təcili olaraq bu itkiləri kompensasiya etməlidir. Amma Rusiya itkiləri tam ödəmək üçün Ermənistana hərbi texnika verməyə tələsmirdi. Ermənistan isə tədricən Hindistana yaxınlaşmağa başladı. İndi İrəvanın tank əleyhinə raket kompleksləri, artilleriya, özüyeriyən artilleriya sistemləri və reaktiv yaylım atəşi sistemlərinin tədarükü ilə bağlı müqavilələri var.
Bundan əlavə, faktiki olaraq son illər Ermənistan bu məsələdə Fransa ilə yaxınlaşmağa başlayıb. Söhbət ilk növbədə zirehli texnika və hava hücumundan müdafiə sistemlərinin tədarükündən gedir. Yəni Ermənistan silahlarının çeşidini dəyişir və ona görə də 44 günlük müharibə zamanı verdiyi itkiləri indi qismən kompensasiya etməyə çalışır.
Rusiya ordusunun və hərbi kosmik qüvvələrinin hazırkı vəziyyətində, 2022-ci il göstəricilərindən daha da geri qalacaq səmərəlilik ilə bağlı daha çox suallar ortaya çıxır. Ona görə də mən Ermənistan üçün bu tərketmə addımı zamanı ciddi daxili və xarici siyasət nəticələri görmürəm.