Deputat: “Pulunuzu hissələrə bölüb, ayrı-ayrı banklara əmanət etsəniz, həm vergidən azad olacaqsınız, həm də...”
Bu ildən etibarən fiziki şəxslərin milli valyutada olan əmanətlərindən alınan və 18 aydan çox olmayan müddətə investisiya edilmiş 200 manat dividendlər gəlir vergisindən azad ediləcək. Bundan əlavə, Vergi Məcəlləsinə edilən dəyişikliklərdə qeyd edildiyi kimi, bu müddətdən yuxarı müddətli əmanətlər üçün də bu vergiyə moratorium tətbiq edilir.
Yada salaq ki, fevral ayında hökumət bu 10%-lik dövlət vergisinə 7 illik moratoriumun uzadılmasından imtina etmişdi və bu, ümumiyyətlə mənfi qarşılanırdı. Yerli ekspert dairələrinin bir çox nümayəndələri banklardan əmanətlərin xaricə axacağı ilə bağlı gözləntilərini açıqlamışdılar. Lakin mənfi proqnozlar özünü doğrultmadı. Mərkəzi Bankın hesablamalarına görə, əhalinin bank əmanətləri, o cümlədən fərdi sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərin vəsaitləri yanvar-noyabr aylarında 6,7% artaraq 12 milyard 524,9 milyon manata çatıb.
Etiraf etmək lazımdır ki, bu qərara baxmayaraq, son bir il ərzində müddətli depozitlər artmaqda davam etdi, lakin nədənsə, ölkə parlamentində və yerli ekspert birliyində onların xaricə axması ilə bağlı narahatlıqlar səngimədi. Nəticədə əmanətlərdən bəzi dividendləri vergidən azad etmək qərarına gəldilər. Vergi Məcəlləsinə də bununla bağlı müvafiq dəyişikliklər edildi.
Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramovun qeyd etdiyi kimi, vergi qanunvericiliyinə dəyişikliklər yanvarın 1-dən qüvvəyə minib: “Onlar fiziki şəxslərin ölkə banklarındakı əmanətlərindən dividendlərə görə vergi güzəştləri verirlər. Belə ki, bundan sonra fiziki şəxslərin milli valyutada 18 ay və daha çox müddətə yerləşdirdiyi əmanətlər üzrə faiz gəlirləri vergidən tamamilə azad ediləcək. Bu müddətdən az müddətə bankda saxlanılan əmanətlər üzrə 200 manat məbləğində aylıq gəlir də dövlət vergisindən azaddır. Başqa sözlə, hər iki halda investorlar gəlir vergisi ödəməyəcəklər”.
Tutaq ki, illik 10 faizlə qoyulan 24 min manat məbləğində əmanətdən əldə olunan gəlir 2400 manatdırsa, o zaman əmanətçi ayda 200 manat mənfəət əldə edir ki, bundan artıq gəlir vergisi tutulmur. Eyni şərtlərlə yatırılan 30 min manat depozitlə illik gəliri 3 min manat, aylıq gəliri isə 250 manat olacaq. Bu məbləğin yalnız 50 manatı vergiyə cəlb olunur. Belə ki, əmanətçi ayda 5 manat, ildə 60 manat dövlət rüsumu ödəyəcək.
Başqa bir misal: vətəndaş banka illik 8 faizlə 50 min manat əmanət qoyubsa, onun illik gəliri 4 min manat olacaq. Müvafiq olaraq, yalnız 1600 manat (4000 – 2400=1600 AZN) gəlir vergisinə cəlb olunacaq.
Bayramovun fikrincə, moratorium açıq-aşkar fayda gətirir: “Lakin bu imtiyazdan tam istifadəyə necə nail olunacağına daha çox fikir verilməlidir. Həm də ümumiyyətlə, vergi ödəməmək üçün də çıxış yolu var. Sözügedən 50 min manat hər biri 25 min manat olmaqla iki banka qoyularsa, o zaman dövlət rüsumu ödəməkdən özünüzü tamamilə xilas edə bilərsiniz. Bu məntiqdən çıxış edərək, daha böyük əmanətlərdən, məsələn, 100 min manatın dividendlərindən vergi ödəməmək üçün bu pulları bölüb müxtəlif banklarda yerləşdirmək olar. Nəticədə bu, bir tərəfdən vətəndaşların vergi güzəştlərindən tam yararlanmasına və heç bir vergi ödəməməsinə kömək edəcək, digər tərəfdən isə bank sektorunda təmərküzləşmənin səviyyəsini azaldacaq”.
Burada qeyd etmək yerinə düşər ki, investorlar üçün vergi güzəştləri mövzusu ötən ilin əvvəlindən aktuallığını saxlayır. Yerli ekspert dairələrinin bir çox nümayəndələri hesab edirlər ki, gəlir vergisi üzrə müddəti başa çatmış moratorium nağd pulun və daşınmaz əmlaka qoyulacaq pulun banklara axınının qarşısını alır.
Bundan əlavə, Mərkəzi Bank əmanətçilərin qısamüddətli əmanətlərin yerləşdirilməsi strategiyasına sadiq qalmasından narahatdır. Qurumun rəhbəri Taleh Kazımov son açıqlamasında deyib ki, Azərbaycan banklarında yerləşdirilən əmanətlərin 73 faizi 30 min manatı keçmir: “Ötən ilin fevralından məbləğlər azalmağa başlayıb. Əsas narahatlıq ondan ibarətdir ki, əmanətlərin ümumi həcmində bir ilədək müddətə qoyulan əmanətlərin xüsusi çəkisi 81 faizə çatıb”.
Yerli analitiklər qısamüddətli əmanətlərin üstünlük təşkil etməsini əmanətçilərin uzunmüddətli perspektivdə, xüsusən də bank sisteminin qeyri-müəyyənliyi, daha böyük əmanətlərin geri qaytarılmaması qorxusu ilə izah edirlər. Mütəxəssislərin sözlərinə görə, vəsaiti olan vətəndaşlar əmanətlərini saxlamaq üçün müxtəlif variantlara üstünlük verirlər. Bir qayda olaraq, pulun bir hissəsi bank depozitinə yerləşdirilir, digər hissəsi evdə saxlanılır. Bununla yanaşı, ölkədə və ya xaricdə daşınmaz əmlakın alınması variantları da var.