Azərbaycanda median əmək haqqı 80 faiz artıbsa, reallıqda vəziyyət necədir?
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi (ƏƏSMN) median - orta əmək haqqının artdığını açıqlayıb - üçillik müddətlə müqayisədə, quruma görə, təxminən 80 faiz. Lakin, nədənsə, sosial əhəmiyyətli göstəricinin rekord məbləği açıqlanmır.
Bu qəribə hallara “Turan” informasiya agentliyi diqqət çəkir. Agentliyin ƏƏSMN-ə istinadən verdiyi məlumata görə, bu ilin birinci rübündə Azərbaycanda əmək haqqı fondunun artım tempi 11,4% təşkil edib. Üç ilin yekunlarına görə, ölkədə minimum əmək haqqı 2,3 dəfə (bu ilin yanvarında 300 manatadək), əmək haqqı fondu isə 2 dəfə artıb.
Ənənəvi olaraq, Dövlət Statistika Komitəsi və ƏƏSMN orta nominal əmək haqqına istinad edir. Müvafiq idarələrin hesablamalarına görə, artım daimi olaraq davam edir və bu ilin yanvar-fevral aylarında 11% artaraq 768,3 manat təşkil edib.
Orta göstəricidən danışarkən ekspertlər əmindirlər ki, əmək haqqınən daha real vəziyyətini əks etdirən məhz median əmək haqqıdır. Ola bilsin ki, yerli ixtisaslaşmış strukturların hesablamaları orta nominal əmək haqqından çıxmağa üstünlük verərək, median əmək haqqına müraciət etməyə tələsməməsinin səbəbi budur.
Ancaq bir presedent var idi. Ötən ilin fevralında ƏƏSMN gözlənilmədən, ilk dəfə olaraq azərbaycanlıların orta aylıq əmək haqqının təxminən 700 manat olduğu təqdirdə, median əmək haqqının 343 manat olduğunu açıqladı.
Ancaq bu məlumatdan sonra vətəndaşlarımızın orta maaşları ilə bağlı məlumatlar daha oradan gəlmədi. Bir ildən çox vaxt keçdikdən sonra məmurlar səxavətli oldular və median maaşların rekord artımı ilə bağlı yeni hesabat verdilər, lakin dəqiq məbləği yalnız təxmin etmək olar. O barədə, nədənsə, susurlar.
Median əmək haqqı bütün iş yerlərinin sayını iki bərabər hissəyə bölən dəyərdir: 50% bu dəyərdən aşağı, 50% isə bu dəyərdən yuxarıda ödənilir. Median əmək haqqına əsasən, deyək ki, Rusiyada 2021-ci ildən minimum əmək haqqı hesablanır. Məbləğ “Rosstat” tərəfindən alınan rəqəmin 42%-i olmalıdır. Yerli təcrübədə isə minimum əmək haqqının dəyərləri vətəndaşların minimum istehlak səbətinin dəyərinə uyğun olaraq hesablanır və müstəqil iqtisadçıların fikrincə, onlar çox spesifikdir və real ehtiyaclarla, qiymətlərlə kəsişmir.
“Azərbaycanda istehlak səbəti sonuncu dəfə 2014-cü ildə yenilənib. İndiyə qədər minimum istehlak meyarı üçün standartlar köhnəlib. Kriteriyaların hesablanması qaydalarına yenidən baxmağın vaxtı çatıb. Maraqlıdır ki, median əmək haqqının səviyyəsi ölkə üzrə müəyyən edilmiş minimum əmək haqqından - ilin əvvəlindən 300 manatdır - bir qədər aşağıdır”, - deyə iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli AYNA-ya açıqlamasında bildirib.
Bu isə istehlak qiymətlərinin rekord artımı şəraitində baş verir. Həmsöhbət olduğumuz vətəndaşların sözlərinə görə, hətta minimum və median əmək haqqlarını demirik, orta nominal əmək haqqı 700 manat və daha yuxarı diapazonda olanlar belə, pərakəndə satış şəbəkələrində qiymət etiketləri ilə ayaqlaşa bilmirlər.
“Dünən uşaqlarımın çox sevdiyi bir şirni 65 qəpik idi. Bu gün mağazaya getdim - qiymət 75 qəpiyə qalxıb. Və bu, bir gündə baş verdi. Mən başqa məhsulları demirəm, çünki hər şey bahalaşır”, - deyə evdar qadın Ülviyyə Qəribova söyləyib.
Qadının dediyinə görə, bu cür qiymət artımı fonunda onun ərinin aldığı maaş isə yerində qalıb.
Ayda 700 manata mebel sexində işləyən, iki məktəbli qız atası Yadigar Məmmədov da eyni fikirdədir: “Qiymətlərin necə qalxdığını dəhşətlə izləyirəm. Hər gün mağazalarda qiymətlər bir neçə qəpik artır, buna görə də bir ayda əhəmiyyətli bir məbləğ toplanır. Maaş isə yerində qalır”.
Belə bir şəraitdə, xüsusən də bir il əvvəl elan olunmuş median əmək haqqının 343 manat səviyyəsində olması faktı ilə əmək haqqının real artımından danışmağa dəyməz…