Öz buğdamız idxalla bağlı problemləri həll edəcək
Qazaxıstan buğdasının ixracına qoyulan məhdudiyyətlər əsas gündəm mövzuları içərisindədir. Qonşu respublika Rusiyadan sonra taxıl ixracına tarifdən kənar məhdudiyyətlər tətbiq etdi. Hər iki ölkə Azərbaycana taxıl məhsullarının əsas ixracatçısıdır.
İqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov AYNA-ya şərhində deyib ki, Rusiya məhdudiyyətlər qoyduqdan sonra biz Qazaxıstanın idxaldakı payını 54%-ə çatdırdıq, Rusiyanın payını isə 46%-ə endirdik: “Amma indi Qazaxıstan məhdudiyyətlər tətbiq edib. Dünya taxıl bazarında vəziyyət asan deyil, amma həyəcan və panika yaratmağa dəyməz”.
“Əvvəla, ona görə ki, Azərbaycan ötən illə müqayisədə taxıl ehtiyatlarını artırıb. İkincisi, dünya taxıl istehsalı təkcə Rusiya və Qazaxıstandan ibarət deyil. Çin 135 milyon tonla birinci, Hindistan isə 99 milyon tonla ikinci yerdədir. Bu reytinqdə üçüncü yeri Rusiya, ondan sonrakı yerləri ABŞ, Kanada, Fransa və digər ölkələr tutur. Qardaş Türkiyə on birinci yerdədir”.
Həmsöhbətimizin sözlərinə görə, Rusiya və Qazaxıstanda taxıl tədarükünün məhdudlaşdırılması onunla bağlıdır ki, qeyri-müəyyənlik şəraitində hər iki ölkə öz daxili ehtiyatlarını artırır: “Lakin müqəddəs yer heç vaxt boş qalmır. Bu bazarda hər zaman yaranan boşluğu doldurmağa hazır istehsalçılar olacaq. Məsələn, Hindistan artıq bu barədə 30 ölkə ilə əlaqə saxlayaraq, buğda idxalçılarının paylarını doldurmaq niyyətində olduğunu bəyan edib. Onların arasında Azərbaycan da var. Cənubi Asiya ölkəsi hasilatı 99 milyon tondan 112 milyon tona çatdırmaqla mövcud vəziyyətdən istifadə etməyə hazır olduğunu bildirib. Bir sözlə, həmişə əvəz olacaq və narahat olacaq bir şey yoxdur”.
“Bununla belə, taxıl idxal mexanizmlərinin yenidən başlaması müəyyən çətinliklərsiz keçməyəcək. Uzun məsafələr logistika xərclərinin artması ilə əlaqələndirilir. Bundan əlavə, ixracatçılar tələbatın artması səbəbindən ixrac rüsumlarını artıra bilərlər. Və bütün bunlar malın son maya dəyərində əks olunduğu üçün qiymət artımı qaçılmaz olacaq. Deməli, söhbət buğda tədarükündən yox, puldan gedir, satıcılar isə həmişə olacaq. Qiymət artımı probleminin optimal həlli subsidiya mexanizmlərinin genişləndirilməsi müstəvisindədir. Və bu, son məlumatlara görə, 52,7 milyard dollar valyuta ehtiyatına malik olan bir ölkə üçün tamamilə həll edilə bilər”, - deyə Əmirov söyləyib.
Kənd təsərrüfatı eksperti Vahid Məhərrəmli də oxşar fikirdədir. Onun AYNA-ya dediyinə görə, Azərbaycan kasıb ölkə deyil və indiki çətin vəziyyətdə özünü çörəklə təmin edə bilir: “Respublikada əkinə yararlı 2 milyon hektar torpaq sahəsi var və burada kompleks sahə işləri aparılarsa, istehsal olunan buğdanın keyfiyyətini və kəmiyyətini yaxşılaşdırmaq tamamilə mümkündür. Qiymət artımı bizim üçün ən yaxşı perspektiv deyil, çünki qonşu ölkələrlə müqayisədə adambaşına çörək daha çox istehlak olunur. Bu da maddi vəziyyətin aşağı olmasının nəticəsidir. Çörək əhalinin qida rasionunda əvəzolunmaz məhsuldur”.
“İxracla bağlı vəziyyət mürəkkəbdir. Əvvəl Rusiya öz məhsullarının tədarükünə məhdudiyyətlər qoydu və sonra da Qazaxıstan. Qazaxıstan ucuz rus buğdasını alıb, öz məhsulunu bahasına satırdı. Rusiya idxalının dayandırılması ilə Qazaxıstanın ixrac imkanları artıq əvvəlki kimi deyil. Və son vaxtlar buğda istehsalında azalma var. Əgər 7-8 il əvvəl 26 milyon tona yaxın taxıl yığırdılarsa, indi məhsuldarlıq 10 milyon ton azalıb. Beləliklə, respublikanın bu taxıl məhsulunu xaricə tədarük etmək üçün əvvəlki imkanları artıq yoxdur”, - deyə mütəxəssis vurğulayıb.
Məhərrəmli hesab edir ki, Azərbaycan Qazaxıstandan lazımi miqdarda buğda idxal edə bilməz: “Biz ildə 200 min tona qədər qazax buğdası idxal edə bilərik və illik idxalın 1 milyon 500 min ton olduğunu nəzərə alsaq, bu, bizim üçün kifayət etməyəcək. Azərbaycan bazarı Rusiya buğdasının idxalına sıx bağlıdır. Bu il Rusiyada istehsal əhəmiyyətli dərəcədə azalacaq. Sonrakı dövrdə isə mövcud vəziyyət, xüsusən toxumun idxalına qoyulan qadağalar davam edərsə, orada yığılan məhsullar əsasən daxili tələbata hesablanacaq. Rusiya eyni səviyyədə ixrac edə bilməyəcək”.
Ekspertin fikrincə, biz öz buğda istehsalımızı inkişaf etdirməliyik: “Məhsulun kəmiyyətini və keyfiyyətini artırmalıyıq, çünki bunun üçün bütün imkanlar var. Sadəcə onları düzgün idarə etmək lazımdır”.