Kazbek Beysebayev: “Biz Ukraynanın Avropa ilə Rusiya arasında tərəddüdünün nəticələrini görürük”
Oleq Kupçik: “Ermənistanın Avropaya inteqrasiyası Azərbaycan üçün də faydalıdır”
Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan çox qəribə bəyanatla çıxış edib. Deyib ki, İrəvan Avropa İttifaqına (Aİ) daxil olmaq imkanlarını müzakirə edir.
“Ermənistan xalqının Avropa istəkləri var və dediyim kimi, biz bu prosesdən keçirik, bunun necə bitəcəyini görəcəyik”, - deyə o, Türkiyənin “TRT World” telekanalına müsahibəsində bildirib.
Nazirin sözlərinə görə, rəsmi İrəvan ölkənin son bir neçə ildə üzləşdiyi çətinlikləri və xalqın demokratik inkişaf yolunu seçdiyini nəzərə alaraq tərəfdaş və müttəfiqlərin siyahısını genişləndirir.
Bir müddət əvvəl Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan bildirmişdi ki, ölkə hakimiyyəti Avrointeqrasiya kursu tutmağa hazırdır və gələcəkdə bu ölkənin Aİ-yə üzvlüyə namizəd ola bilməsi üçün Avropa İttifaqı ilə münasibətləri daha da gücləndirmək niyyətindədir.
Öz növbəsində Avropa Parlamentinin üzvü Andrius Kubilius Aİ-ni Ermənistanla yaxınlaşmağa, o cümlədən respublikaya Aİ üzvlüyünə namizəd statusunun verilməsinə yönəlmiş addım-addım strategiya hazırlamağa çağırıb. Kubiliusun sözlərinə görə, Baş nazir Nikol Paşinyan geosiyasi kursunu Aİ-yə çevirdiyi üçün birlik Ermənistanı “Avropa ailəsinin bir hissəsi” hesab etməlidir.
Unutmayaq ki, bu gün bu dövlətdə Rusiya Federasiyasının bütöv bir hərbi bazası var və onun İran və Türkiyə ilə sərhədlərinə Rusiya FSB-sinin sərhəd qoşunları nəzarət edir. Bundan başqa, Ermənistan Avrasiya İqtisadi İttifaqı, Gömrük İttifaqı, KTMT hərbi bloku kimi birliklərin tamhüquqlu və fəal üzvüdür. Və onların hamısı, bildiyiniz kimi, bu gün Brüssellə, yumşaq desək, çətin münasibətləri olan Moskvanın ətrafında toplanıb.
Yəni Ermənistanın bütün bu ittifaqlardan nə vaxt və necə çıxa biləcəyi, hansı itkilərlə çıxacağı hələ məlum deyil və burada söhbət Aİ-nin özünə üzvlük iddialarından başqa bir şey deyil. Amma bu, Ermənistan dövlətinin hazırkı inkişaf dərəcəsini nəzərə alsaq, başqa söhbətdir – çünki onlar heç kimi Aİ-yə elə-belə qəbul etmirlər. Dövlətlər hələ də həyatın bütün sahələrinə aid olan Avropa standartlarının bütün siyahısına uyğunlaşmalıdır.
Bütün bunların Ermənistanda neçə il çəkə biləcəyini hələ heç kim bilmir. Bəs niyə belə bəyanatlar indi verilir? Belə bəyanatlar Ermənistanın özünə ziyan vurmur?
AYNA mövzunu tanınmış əcnəbi ekspertlərlə müzakirə edib.
Qazaxıstanlı politoloq Kazbek Beysebayev:
“Məşhur sovet kinokomediyasını xatırlayaq: burada müəyyən bir personaj istək və imkanların üst-üstə düşməsindən danışılan sağlıq deyirdi.
Əlbəttə, çox şey arzulamaq olar, amma həyatın göstərdiyi kimi, bu, həmişə baş vermir. Ermənistan təbii ki, Avropa İttifaqına daxil olmaq məsələsini qaldıra bilər və bu, onun suveren hüququdur. Amma nəzərə alınmalı olan bir çox fərqli məqamlar var, bəlkə də, nəyisə qurban vermək lazım gələcək.
Avropa İttifaqına doğru getmək üçün ilk növbədə Avrasiya İqtisadi İttifaqı və KTMT ilə münasibətləri məhdudlaşdırmaq lazımdır. Başqa sözlə, onlar bu birlikləri tərk etməlidirlər. Necə deyərlər, iki stulda oturmaq olmaz. Biz Ukraynanın Avropa ilə Rusiya arasında tərəddüdünün nəticələrini görürük.
İkincisi, Avropa İttifaqına daxil olmaq kifayət qədər uzun prosesdir və illər, hətta onilliklər çəkə bilər. Hələ 1987-ci ildə Avropa İttifaqına üzv olmaq üçün ərizə vermiş və hələ də namizədliyini nəzərdən keçirən Türkiyəni xatırlayaq.
Üçüncüsü, Avropa İttifaqının özü hazırda çətin dövrlərdən keçir və onun ilkin formada qalıb-qalmayacağı bilinmir.
Ona görə də yuxarıda misal çəkilən filmdəki obraza qayıdaraq bir daha demək istəyirəm ki, istəklər və imkanlar arasında böyük fərq var”.
Ukraynalı siyasi şərhçi, tarix elmləri namizədi Oleq Kupçik:
“Ermənilərin avropalı və ya digər arzuları erməni xalqının müstəqil olaraq necə yaşaması, hara köçməsi və hara inteqrasiya olunacağına qərar vermək suveren hüququdur. Vurğulamaq istərdim ki, Avropa istəkləri Baş nazir Paşinyanın deyil, erməni xalqının istəkləridir. O, yalnız xalqını dinləyir, eşidir, ölkənin inkişafının xarici siyasət vektorunun müəyyənləşdirilməsində onların səsindən və dəstəyindən istifadə edir.
Bunun üçün o, daxili islahatları, korrupsiyaya qarşı mübarizəni və s. aparmalıdır. Ən əsası odur ki, Avropa Ermənistanı demokratik ölkə kimi görür və bu, Avropaya inteqrasiya üçün əsas məsələdir. Qalan hər şey sırf texniki məsələlərdir. Təbii ki, ermənilərin Aİ-yə inteqrasiyası üçün hələ çox işi var.
Aydındır ki, Avropanın istəklərini reallaşdırmaq məsələsində Ermənistan rusların müqaviməti ilə qarşılaşacaq. Ermənistanın Rusiya sərhədçilərini İrəvan Beynəlxalq Hava Limanından çıxarmaq tələbinə onların son reaksiyası çox aqressiv olub. Ermənistanın dövlətçiliyini itirməsi ilə bağlı rusların təhdidlərini də eşitdik. Və şəxsən mən şübhə etmirəm ki, Rusiya Federasiyası 2018-ci ilin “məxməri inqilabı” zamanı demokratik ölkədə yaşamaq seçiminə görə erməni xalqından qisas alacaq və Ermənistanın indiki azad dünyaya inteqrasiya etmək istəyinə hər cür mane olacaq.
Ermənistanın Avropa İttifaqına inteqrasiyası, xüsusən də Aİ üzvlüyünə namizəd statusu alması uzaq və ya yaxın gələcəyin məsələsidir? Yaşayarıq, görərik. İndi dünyada hadisələr çox sürətlə inkişaf edə bilər. Üstəlik, bu məsələdə Ermənistan şübhəsiz ki, Aİ liderlərindən birinin - erməni diasporunun çox nüfuzlu olduğu Fransanın dəstəyinə arxalana bilər.
Yenə deyirəm ki, bu gün Cənubi Qafqazda Rusiya Federasiyası üçün əsas təhlükə məhz azad dünyaya inteqrasiya etmək arzusunda olan Ermənistandır. Ona görə də ruslar artıq Paşinyanı devirməyə cəhd ediblər. 2020-ci ildə Ermənistan İkinci Qarabağ müharibəsində məğlub olanda hökumətə qarşı etirazların əsl təşkilatçıları onlar idi. 2023-cü ilin sentyabrında Azərbaycan bütün Qarabağ üzərində suverenliyini bərpa edəndə və onun erməni əhalisi regionu tərk etmək məcburiyyətində qalanda İrəvanda hökumət əleyhinə etiraz aksiyalarının təşkilatçıları da ruslar olub.
Rusiya Federasiyası bundan sonra da Robert Köçəryanın başçılıq etdiyi rusiyayönlü müxalifətlə evlərini tərk edən Qarabağ ermənilərinin təbii narazılığından Paşinyanı devirmək cəhdlərini təşkil etmək üçün istifadə edəcək. Onlar Ermənistanın yeni konstitusiyasının qəbul edilməsindən (onda artıq “Artsax”dan bəhs edilməyəcək) və ya Ermənistan - Azərbaycan sülh müqaviləsinin imzalanmasından (bu müqaviləyə əsasən Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü və onun Qarabağ bölgəsi üzərində suverenliyini tanıyır) buna səbəb kimi istifadə edə bilərlər. Ona görə də heç kim söz vermir ki, Ermənistanın Avrasiya İqtisadi İttifaqı, KTMT kimi rusiyayönlü təşkilatlardan çıxışı, eləcə də İrəvan və Gümrüdən Rusiya hərbi bazasının çıxarılması onun üçün asan olacaq.
Təsadüfi deyil ki, bu gün Ermənistanın dövlətçiliyini itirməsi reallığı ilə bağlı Rusiya Federasiyasından açıq təhdidlər eşidilir. Düşünürəm ki, ruslar bu məqsədlə Zəngəzur dəhlizi məsələsində oynamağa cəhd edə bilərlər. Baxmayaraq ki, burada başqa dövlətlərin, xüsusən də Azərbaycanın regionda güclənməsinin əleyhinə olan İranın, eyni zamanda Türkiyənin maraqları kəsişir. Ruslar İranla danışıqlar aparmalı, hətta onunla hesablaşmalı olacaqlar, məsələn, onlara nüvə silahı hazırlamaqda köməklik göstərəcəklər. Bu gün Ermənistan xüsusi xidmət orqanları, yeri gəlmişkən, 2023-cü ildə rusiyayönlü dövlət çevrilişi cəhdini və Paşinyanın devrilməsini “söndürən” Fransa tərəfindən silahlandırılır.
Eyni zamanda, icazə verin, öz fikrimi bildirim ki, Ermənistanın Aİ-yə üzv olması Azərbaycan üçün də faydalıdır. Bu, ölkələri gələcək müharibələrin mümkünlüyündən daha da qoruyacaq, həmçinin Zəngəzur nəqliyyat dəhlizi məsələsinin həllinə kömək edəcək. Azərbaycanın özü isə 2025-ci ildən sonra Rusiya hərbçilərinin Qarabağdan çıxarılması məsələsi üzərində düşünməlidir, onların açıq-aydın getmək niyyəti yoxdur.
Son nəticədə Ermənistana zərər verə bilən onun Baş naziri Paşinyanın erməni xalqının sivil dünyanın bir hissəsi kimi demokratik və azad ölkədə yaşamaq və inkişaf etmək istəyi ilə bağlı bəyanatları deyil. Rusiya Federasiyası onsuz da açıq şəkildə erməniləri dövlətlərini itirməklə hədələyən Ermənistana zərər vurmağa çalışır. İrəvan bunu çox gözəl anlayır. Kremldə Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı işğalı uğursuz olduqdan sonra, gördüyümüz kimi, onlar başa düşmədilər ki, azadlıqsevər xalqı məğlub etmək mümkün deyil”.