Amerika vətəndaş müharibəsi astanasında? - “Cəmiyyətdə həddindən artıq qütbləşmə var”
Trampın prezidentliyindən bəri birinci il deyil ki, Amerikanın özündə və bütövlükdə dünyada belə bir fikir formalaşıb ki, Birləşmiş Ştatlar öz inkişafında müəyyən kritik nöqtəyə gəlib, cəmiyyətin bir hissəsi ABŞ-ın gələcəyini ölkənin ənənəvi kursunun davam etdirilməsində görür, digər yarısı isə artıq demək olar ki, marksist ideyaları dəstəkləyir və ABŞ-ın tamamilə yeni bir istiqamətdə hərəkət etməli olduğuna inanır. Əgər birincilərin himayədarı Tramp idisə, Bayden ikincilərin ümididir. Və bu iki düşərgə arasındakı antaqonizmə görə Amerika, görünür, yaxın gələcəkdə parçalanma, inqilab və ya vətəndaş müharibəsini gözləyir - ən bədbin proqnozlar belədir.
Məsələn, San Dieqo Kaliforniya Universitetinin Beynəlxalq Əlaqələr Departamentinin professoru və CIA İşçi Qrupunun üzvü Barbara Uolter dekabrın 20-də CNN-ə müsahibəsində "ABŞ-da yaxınlaşan vətəndaş müharibəsinin əlamətləri var" dedi. Uolter bildirib ki, 30 ildir müxtəlif ölkələrdə vətəndaş müharibələrini öyrənir. Eyni zamanda, son dörd il ərzində onun diqqəti ABŞ-a yönəlib.
Uolterin fikrincə, ölkədə vətəndaş müharibəsi astanasında olduğunu göstərən ən güclü iki amil var:
- Birincisi, anokratiya, yəni demokratik institutların tədricən deqradasiyası və onların avtoritar elita tərəfindən istismarı;
- İkincisi, daxili ziddiyyətlərdən (irqi, mədəni və siyasi) istifadə etməklə cəmiyyətdə parçalanmada maraqlı olan qrupların olması.
Bundan əvvəl üç təqaüdçü amerikalı general - Stiven Anderson, Pol İton və Antonio Taquba vətəndaş müharibəsi təhlükəsi barədə məlumat vermişdilər. Onlar hesab edirlər ki, münaqişə 2024-cü ildə alovlana bilər. Xüsusilə hərbçilər ABŞ ordusunda iğtişaşların artdığına işarə ediblər.
Maraqlıdır, bu, reallığa nə dərəcədə yaxındır? Axı biz hələ də dünyanın ən güclü dövlətindən danışırıq.
AYNA mövzunu tanınmış ekspertlərlə müzakirə edib.
Amerikalı tarixçi, publisist Yuri Felştinski:
“ABŞ sakini kimi deyə bilərəm ki, bəli, parçalanma var. Onu sağçı qüvvələr (şərti olaraq “Trampist” adlandıraq) təhrik edir və qızışdırır. Bayden mərkəzçidir və ona görə də “solların” dəstəyi və ümidi ola bilməz. Az qalıb.
Və ən ciddi real problemlərdən mən irqi və iqtisadi təbəqələşməni qeyd edərdim. Baxmayaraq ki, amerikalılar elə tərbiyə olunurlar ki, varlıların pulunu müsadirə etmək fikri onları çox da qızışdırmır. 2024-cü il seçki ilidir. O zamana qədər bu il 6 yanvar hadisələrinə bənzər qarışıqlıq gözləmək olarmı? Olar! Bu, sözün formal mənasında vətəndaş müharibəsinə gətirib çıxara bilərmi - mən belə düşünmürəm. 2022-ci ildə Senat Konqresinə seçkilər indi çox şeyi göstərəcək.
Şərq-Qərb Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru, politoloq Ərəstun Oruclu:
“Mən Barbara Uolter və istefada olan generalların bu açıqlamaları ilə tanışam. Düzünü desəm, mənə elə gəlir ki, onlar bir qədər şişirdirlər, çünki bunu göstərən bir neçə əlamət var. Birincisi, bütün bu açıqlamalar, əgər belə demək mümkünsə, yalnız bir tərəfdən gəlir. Demokrat Partiyasına yaxın mətbuatdan və ekspertlərdən. Digər xəbərdarlıq odur ki, bütün bunlar Trampın hakimiyyəti dövrü ilə bağlanılır və məhz respublikaçılar, xüsusən də eks-prezidentin özü ittiham olunur.
Başqa bir əlamət odur ki, vətəndaş müharibəsi təhlükəsi mövzusunu əsasən liberal mətbuat, yəni yenə də demokratlara yaxın olan mətbuat (CNN, “The Washington Post” və s.) şişirdir və mühafizəkar, respublikaçıları dəstəkləyən mətbuatda isə qətiyyən bir kəlmə belə, yazılmır.
Və nəhayət, üçüncü nüans, əsasən “ağ irqçilər” haqqında deyilir, diqqət məhz onların üzərində cəmlənir, lakin solçu ekstremist fikirlərə sadiq qalan digər radikal qrup Antifa haqqında bir kəlmə də danışılmır. Bu, demək olar ki, silahlı qruplaşmadır. Bütün bunlar siyasi sifariş kimi görünür. Və vaxt da təsadüfən seçilməyib. Donald Trampın adamlarının Konqresə hücumunun ildönümü (yanvarın 6-sı) yaxınlaşır - liberal mətbuat bunu qiyam adlandırır.
ABŞ-da həqiqətən ciddi problemlər varmı? Məncə var, əlbəttə. İrqçilik problemi, cəmiyyətin ciddi sosial-siyasi təbəqələşməsi problemi var. Sözün əsl mənasında cəmiyyətdə həddindən artıq qütbləşmə var. Bu, əsasən, səs ovuna çıxan siyasətçilərin bəzən bütün bunları şişirdərək qütbləşdirməsi ilə bağlıdır. Təbii ki, bunda və hələ də seçki kampaniyasını davam etdirən Trampın da “xidməti” var. İndi o, yenidən bütün ölkədə kampaniyaya başlayıb. O, 2024-cü ildə yenidən seçilmək əzmindədir.
Vəziyyətə dolların inflyasiyası və hakimiyyət uğrunda mübarizə də təsir edir. Amma Uolterin vətəndaş müharibəsi ilə bağlı dediklərinə gəlincə, o deyir ki, yeni tipli nəsə olacaq – deyirlər, ola bilər ki, hansısa terror təşkilatları, radikal qruplar silahlı qarşıdurmaya səbəb ola bilər. Amma Amerikada həmişə belə təhlükə olub, adambaşına bir silahdan çox olan bir ölkədir. Özünü kəskin şəkildə təşkil etməyi bacaran cəmiyyət var. Həm də təkcə yaxşı mənada deyil.
Ştatlar bölgüsü problemi də var. Qəribə səslənə bilər, amma respublikaçı və demokratik ştatlar - iki fərqli dünyadır. Təbii ki, bu əsasda separatizm ola bilər. Ancaq indiyə qədər, bu gün üçün belə ilkin əlamətlər yoxdur. Baxmayaraq ki, heç bir ölkə, o cümlədən ABŞ şoklardan sığortalanmayıb. Çünki ölkənin siyasi sistemi də çevik deyil, islahatlara getmir. 200 il əvvəl olduğu kimi köhnədir.
Digər təhlükə məhkəmə sistemidir. Tərəflər arasında müzakirə, Ali Məhkəməyə təsir mübarizəsi gedir. Bu gün açıq şəkildə yazırlar ki, 9 hakimdən - 6-sı mühafizəkar, yəni respublikaçı, 3-ü demokratdan ibarət olan bu qurum siyasiləşdirilir. Bu, o deməkdir ki, ölkədə problemlər var və olacaq”.