Yarımçıq Tofiq İran

Siyasət

26.04.2020 - 18:00

"ABŞ-dakı erməni diasporu İranla ticarət edən şirkətlərə qarşı sanksiyaları zərərsizləşdirir"

İran-Azərbaycan münasibətləri müxtəlif sahələrdə kifayət qədər sıx əməkdaşlığa baxmayaraq həmişə çətin olub. Bəli, dövlət başçıları görüşürlər, isti münasibətlərdən danışırlar, amma eyni fonda, on ikinci dəfə, Azərbaycan cəmiyyəti gizli bir oyunun şahidi olur: yəni iranlıların Qarabağ separatçılarına yardım etməsi kimi oyunların şahidi oluruq.

Bir neçə gün əvvəl redaksiyamıza qardaşlıq münasibətlərinə baxmayaraq, hər iki ölkə rəhbərliyinin fikrincə, "qardaşlardan" birinin qardaşcasına davranmadığı barədə faktlar daxil oldu.

Bəs niyə Tehran İrəvana bu qədər dəstək verir və separatçılara yorulmadan kömək edir? Azərbaycanın keçmiş xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov AYNA-ya müsahibəsi zamanı öz fikirlərini bölüşdü.

- Son vaxtlar KİV-də getdikcə daha çox İranın Ermənistanı dəstəklədiyini və bəzi məhsulların separatçı Qarabağa göndərilməsini sübut edən faktlar üzə çıxır. Siz Azərbaycanın xarici işlər naziri idiniz, onlarla danışıqlarda iştirak etmisiniz. İran niyə erməniləri dəstəkləyir?

- İran-Azərbaycan münasibətləri iki dövlət arasında mövcud olan bütün problemlərlə yüklənir. Münasibətlərin problemli olduğunu demək istəmirəm, amma iqtisadi sahədə, ticarət, tranzit, humanitar sahələrdə bir sıra nailiyyətlərlə yanaşı bir sıra problemlər var. Xəzərin sahə bölgüsü ilə bağlı müxtəlif fikirləri ayırmaq olar, Azərbaycanın İran azərbaycanlılarına münasibətdə siyasətini ayırd etmək olar. Bu sual həmişə mövcuddur və həmişə də yaranır.

Düşüncəsizlik, eyni zamanda İran siyasi elitasının Azərbaycanın Qərbin imperialist ölkələri üçün qapılarını açdığına inandığını və onları öz bazarına, o cümlədən Xəzər şelfindəki enerji ehtiyatları sahəsindəki imkanlarına inanması ilə izah olunur. Onların fikrincə, üçüncü qüvvələrə yol açırıq. Bütün bu problemlər qrupu könüllü və ya ixtiyari olaraq Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinə təsir göstərir və İranın siyasi elitasının bir hissəsi Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsini digər problemlərini həll etmək üçün Bakıya təzyiq vasitəsi kimi istifadə etməyə çalışır. Bu sxem həmişə mövcuddur, bəzən daha intensiv istifadə olunur, bəzən də olunmur.

Xatırladaq ki, ABŞ-da erməni lobbisi çox fəaldır və Ermənistan-İran münasibətləri, o cümlədən Azərbaycana qarşı yönəlmiş münasibətlər İran dövlətinin erməni lobbisi ilə əməkdaşlığı kontekstində nəzərə alınmalıdır.

Nə İsrail, nə də ABŞ Ermənistanla İran arasında hər hansı bir əməkdaşlıq formasını qəbul etmir. İran hərbi-sənaye kompleksi ilə əməkdaşlıq edən şirkətlərin sanksiyalara məruz qaldıqları bir çox nümunəni bilirik. Lakin ABŞ-dakı erməni diasporası bu təhdidləri zərərsizləşdirir. İran siyasi rəhbərliyi məqsədlərinə çatmaq üçün ABŞ-dakı erməni diasporundan fəal şəkildə istifadə edir. Ermənilərin hər zaman İran və ABŞ arasında bir növ körpü olduğunu iddia etdiklərini sübut edən bir çox fakt var.

- Ancaq bununla yanaşı İran Azərbaycana qarşı dost münasibət nümayiş etdirməyə çalışır ...

- Azərbaycan-İran münasibətlərindən danışarkən başa düşməliyik ki, İran və onun Qarabağ probleminin həllində vasitəçilik cəhdləri əvvəldən Şuşanın işğalı ilə baş verdi. O an mən bir hökumət nümayəndə heyətinin tərkibində Tehranda idim. Şuşanın işğalı barədə eşidərək cavab olaraq bəzi konkret hərəkətlərin görüləcəyini güman etdik. Həqiqətən də, Tehranda Dağlıq Qarabağ münaqişəsini müzakirə etdiyimiz vaxt Şuşanın işğalı İranın vasitəçilik missiyasına tamamilə hörmətsizlikdir.

 

O vaxtdan bəri Azərbaycan Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində İranın mövqeyindən çox ciddi ehtiyatlanmağa başladı. Nəticədə, indi İran elitasının bir hissəsi Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsindən bölgədəki siyasi məqsədlərini irəli sürmək üçün istifadə etmək niyyətində olduğunu iddia edə bilərik.

Buna görə də, yerli soyğunçuların qazanc əldə etdikləri ərazilərlə ərzaq, yanacaq, metal ticarəti ilə bağlı olan faktlarla tez-tez rastlaşırıq. Onlar ki işğal olunmuş ərazilərdən götürülə biləcək hər şeyi yük maşınları ilə apardılar.

Bununla yanaşı, İranın Azərbaycana verdiyi yardımı da qeyd etmək olmaz. Sərhəd bölgələri işğal edilərkən qonşularımız humanitar yardım göstərdi, azərbaycanlıların İran ərazisindən təxliyəsinə kömək etdi. Bütün bunlar olub və Azərbaycan bunu xatırlayır. Bununla yanaşı, bizə təzyiq göstərmək üçün istifadə olunan faktlar da var: hamı ermənilərin işğalı altında olan Azərbaycan-İran sərhədinin həmin hissəsində hidrotexniki qurğular qurmaq cəhdini xatırlayır. Deməli, Azərbaycan-İran münasibətləri çox mürəkkəb, çoxşaxəli bir mənzərədir.

Azərbaycanın Qərblə əməkdaşlığı, İsrail ilə yaxınlaşması İran siyasətindəki bəzi radikal elementləri qıcıqlandırır. Hər dəfə Tehran mehriban qonşuluq münasibətlərinin ruhuna zidd bir hərəkət etsə, biz də qisas ala bilərik.

İran və Qarabağ separatçılarının əməkdaşlığını sübut edən son faktlara gəlincə isə açıq şəkildə birmənalı qiymətləndirmək çətindir. Ancaq düşünürəm ki, prezident Əliyevlə Ruhani arasındakı telefon danışıqları çərçivəsində sonuncu Ramazan ərəfəsində baş verdi və bu məsələlər müzakirə olunur.

İran siyasi quruluşunda iki ölkə arasındakı mehriban qonşuluq münasibətlərinin əhəmiyyətini dərk edən və həqiqətən də onların inkişafına töhfə verən siyasətçilər çoxdur.

- Hələ də danışıqlara görə mümkün olan müharibə olarsa, İran Ermənistana açıq şəkildə dəstək verəcəkmi?

- Ermənistan yaxşı bilir ki, İran müharibə vəziyyətində onları açıq şəkildə dəstəkləyirsə, bu, onların Qərbdəki imicinə çox təsir edəcək. İrandan müəyyən kömək aldıqdan sonra Qərbin siyasi dəstəyini itirəcəklər. Əksinə, Azərbaycan həm Qərbdən, həm də İsraildən böyük dəstək alacaq.

Ermənistanda oynamağa çalışdıqları İran kartının sikkə kimi iki üzü var. İran faktorundan istifadə etmək cəhdləri və ya İran elitasının bir hissəsinin niyyətləri bəzi dividentlərin verə biləcəyindən daha təhlükəlidir. Bu həm Ermənistan, həm də İran üçün çox təhlükəli bir oyundur.

Paşinyanın İrana səfəri zamanı tətbiq olunan təxribatı və sonra azərbaycanlıların yaşadığı bölgələrdə baş verənləri, xatırlayın...

İran üçün Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi çox çətin bir mövzudur və o, bu istiqamətdə uğur qazanmağın asan olmayacağını gözəl bilir və üstəlik, Bakı ilə tərəfdaşlığını itirə bilər və bu onun üçün çox vacib məqamdır, çünki Azərbaycanla sərhəd ən sabitdir və təhlükəsizdir.

 

Nicat Hacıyev

Müəllif: Nicat Hacıyev