Makron Qafqaz Rubikonuna yaxınlaşır?
Noyabrın 15-də Fransa Senatı Azərbaycana qarşı sanksiyaların tətbiqi ilə bağlı qətnamə qəbul edib. Belə ki, Fransa Senatı 295 səslə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ermənistanın “işğal olunmuş ərazilərindən” dərhal çıxarılmasına, 10 noyabr 2020-ci il tarixli atəşkəs razılaşmasına əməl olunmasının təmin edilməsinə və hökuməti Azərbaycana qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə çağıran qətnamə qəbul edib.
Bu, son illərdə Fransa tərəfindən atılan yeganə anti-Azərbaycan addım deyil. Belə ki, 2020-ci il noyabrın 25-də Fransa Senatı Azərbaycanın işğal olunmuş torpaqlarında yaradılmış separatçı rejimin “müstəqilliyinin” tanınmasına çağıran qətnamə qəbul edib. O zaman 305 senator qətnamənin qəbul edilməsinə səs verib. Və həmin il dekabrın 3-də Fransa parlamentinin aşağı palatası - Fransa Milli Assambleyası eyni məzmunlu qətnamə qəbul etmişdi.
Ola bilər ki, indi Senatın ardınca Milli Assambleya da eyni sənədi qəbul etsin. Senatın qəbul etdiyi qətnamə tövsiyyə xarakterli olsa da, onun qəbul edilməsi faktının özü Fransada gedən proseslərdən xəbər verir.
Qətnamə müəllifləri Fransa Konstitusiyasının 34-1-ci maddəsinə, BMT-nin 26 iyun 1945-ci ildə qəbul edilmiş Nizamnaməsinə, 4 aprel 1949-cu ildə qəbul edilmiş Şimali Atlantika müqaviləsinə, İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğvi haqqında 4 yanvar 1969-cu ildə qüvvəyə minən Beynəlxalq Konvensiyaya, BMT Baş Assambleyasının 16 sentyabr 2005-ci il tarixli 60/1 saylı qətnaməsinə, 9 noyabr 2020-ci il tarixli bəyanatına istinad edirlər.
Fransız senatorlar beynəlxalq hüquq normalarını çox özünəməxsus şəkildə başa düşürlər, çünki anti-Azərbaycan qətnamə qəbul edərkən onlar BMT Nizamnaməsinə və İrqi ayrı-seçkiliyin bütün növlərinin ləğvi haqqında Beynəlxalq Konvensiyaya istinad edirlər. Eyni zamanda, onlar BMT Təhlükəsizlik Şurasının Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı qəbul etdiyi, Qarabağ bölgəsinin Azərbaycan ərazisi kimi tanınması və işğal olunmuş rayonların azad edilməsi tələbi ilə bağlı müvafiq qətnamələrinin mövcudluğunun fərqinə varmamağa üstünlük verirlər.
Fransa siyasətinin bu cür yanaşması təəccüblü deyil. Məsələn, Fransa hakimiyyəti 1990-cı illərin əvvəllərində Tutsi xalqının soyqırımını həyata keçirən Ruanda hərbi xuntasını dəstəkləsə də, özlərinin cinayətlərdə iştirakını inkar edirlər.
Fransa Prezidenti Emmanuel Makron 2021-ci il mayın 27-də Ruandaya səfər edərkən Fransanın Tutsi soyqırımına görə məsuliyyətini tanısa da, Fransa hakimiyyətinin hərəkətlərinə görə üzr istəməyib. Və daha əvvəl Fransa Prezident ofisi bəyanat verərək bildirmişdi ki, Makron Əlcəzairin işğalına və ya bu ölkədəki Fransa hakimiyyətinə son qoyan səkkiz illik qanlı müharibəyə görə heç vaxt üzr istəməyəcək.
Və əvvəllər keçmiş Afrika müstəmləkələrində çoxsaylı cinayətlərin bataqlığına düşmüş fransız siyasətçilər dəfələrlə öz ölkələrinin müstəmləkə keçmişini yenidən düşünmək və nəhayət neokolonial qalıqlardan ayrılmaq niyyətlərini bəyan ediblər. Lakin Fransanın indiki Prezidentinin davranışı timsalında biz görürük ki, əslində hər şey tam əksinə baş verib.
Fransa hakimiyyəti öz addımları ilə Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını açıq şəkildə dəstəklədiyini, beynəlxalq hüquq normalarını kobud şəkildə pozduğunu nümayiş etdirir və Parisin Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllində vasitəçilik rolunu şübhə altına alır. Bu, 30 il ərzində Azərbaycan ərazisini işğal altında saxlayan, BMT Təhlükəsizlik Şurasının müvafiq qətnamələrinə riyakarlıqla məhəl qoymayan işğalçı ölkə olan Ermənistana açıq dəstək verən Fransa hakimiyyətinin ilk və sonuncu addımı deyil.
Fransa siyasətçiləri öz şəxsi maraqlarına görə nüfuzlu erməni diasporunu diqqətdən kənarda qoya bilməzlər. Ona görə də onlar öz seçki kampaniyaları naminə ölkənin iqtisadi və milli maraqlarını asanlıqla qurban verməyə hazırdırlar. Bundan başqa, daha bir anti-Azərbaycan qətnamənin qəbulu Ermənistanın özündə qərbyönlü mövqeləri gücləndirəcək ki, bu da İrəvan vasitəsi ilə regionda öz nüfuzunu artırmaqla Türkiyə və Rusiya üzərində təsir rıçaqları əldə etmək istəyən Makronun şəxsi ambisiyalarına cavab verir.
Bu, Makronun “France 2” telekanalındakı “L'Événement” proqramında qalmaqallı müsahibəsini izah edə bilər. O, Rusiyanın Qarabağı "mübahisəli" və "beynəlxalq aləmdə tanınmayan" region adlandırmaqla, Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmaqda günahkar olduğunu iddia edib, həmçinin Azərbaycanı “çox ölümlə nəticələnən dəhşətli müharibəyə başladı və bu ərazini ələ keçirdi” sözləri ilə ittiham edib.
Əvvəla, Makronun açıqlamasında diqqəti çəkən odur ki, onun sözləri Azərbaycanla Ermənistan arasında vasitəçilik məntiqinə sığmır. Aydındır ki, bu, Parisin oynadığı daha böyük geosiyasi oyunun bir hissəsidir. Böyük Britaniyanın Avropa İttifaqını (Aİ) tərk etməsindən və Almaniya kansleri Angela Merkelin siyasi səhnədən getməsindən sonra Makronun Fransanın Aİ-də liderliyinə dair ambisiyaları artıb. Lakin hədsiz ambisiyaların mövcudluğu hələlik Makronun xarici siyasətini uğurlu etmir, əksinə – Fransa liderinin mövqeyi zəifləyir.
44 günlük müharibədən sonra regionda “lazımsız ayağa” çevrilən Makronun Ermənistana qarşı bütün jestləri onun Cənubi Qafqazın siyasi gündəminə qayıtmaq niyyətindən xəbər verir. Fransa Senatının Azərbaycan əleyhinə daha bir qətnamə qəbul etməsi isə bu oyunun davamıdır.
Əslində, Paris bu addımları ilə Bakıda Fransanın vasitəçilik səylərinin Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərini normallaşdırmaq və Cənubi Qafqazda çoxdan gözlənilən sülhü bərqərar etmək deyil, Rusiyanı regiondan sıxışdırıb çıxarmaq məqsədi daşıdığı fikrini gücləndirir. Bunun müqabilində Ermənistana Fransa tərəfindən Azərbaycana təzyiq vəd edilib. Çox güman ki, Azərbaycan hakimiyyətinin Fransanın Ermənistanla “sevişməsi” ilə bağlı müvafiq nəticə çıxarmağın vaxtı çatıb.