Niyə marketlərin rəflərindəki bir çox energetik içkilər artıq belə hesab edilmir?
Onların insan sağlamlığı üçün təhlükələri haqqında nə qədər danışsalar da, yazsalar da, enerji içkiləri əhali arasında məşhurdur. Xatırladaq ki, bunlara tonik maddələr, əksər hallarda kofein və digər stimulyantlar olan qazlı içkilər daxildir.
Bu yaxınlarda Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) belə məhsulların monitorinqinin nəticələrini açıqlayıb. Qurumun məlumatına görə, ölkədə istehsal olunan və ya xaricdən gətirilən enerji və digər içkilərdən nümunələr götürülərək laboratoriya müayinələri aparılıb.
Tədqiqatın nəticələrinə əsasən, müəyyən edilib ki, “A+Co” ASC-nin istehsal etdiyi “Pitbull”, MPBK “Oçakovo” ASC-nin istehsal etdiyi “Mohito Fresh”, “Megapak” MMC-nin istehsal etdiyi “Fresco” (çiyələk mohito), “Boom Group Ltd”-nin istehsal etdiyi “Boom” (albalı); “United Botling Group”un istehsal etdiyi “Jaquar”, “Berg Food Gmbh”-nin istehsal etdiyi “Jara” (moxito), “Berg” (qlükoza), “Jara”, “Avrora” MMC-nin istehsal etdiyi “Bizon” və “Aztrade” MMC tərəfindən idxal edilən, “Hell Energy Ltd” tərəfindən istehsal edilən “Hell” içkiləri enerji içkiləri deyil. İstisna “Hell classik night”, "A + Co" ASC-nin yeni nəsil istehsalı “Full Original” və “Moskva Brewing Company” tərəfindən isthesal edilən “Gorilla” içkiləridir.
Agentlikdən verilən məlumata görə, onların hamısı alkoqolsuz sərinləşdirici içkilərdir və bu məhsulların qablaşdırılmasında istehlakçıların hüquqlarını pozan və onları çaşdıran, onların enerji içkisi olduğunu göstərən yazılar olmamalıdır. Qanunvericilik çərçivəsində bu məhsulları idxal edən müəssisələrə və ya istehsalçılara qarşı tədbirlər görülür.
Məlumat, əlbəttə ki, maraqlıdır və bir çox insan bu içkiləri enerji içkisi olduğuna əmin olaraq alır.
“İşdə tez-tez enerji içkiləri alıram, onlar mənə yaxşı formada olmağıma kömək edir. Bəziləri son vaxtlar xeyli bahalaşıb, ona görə də bir bankası 1-1,2 manat qiymətinə olanları seçirəm. Onların arasında siyahıda olanlar da var. Niyə onları artıq energetik hesab etmirlər, başa düşə bilmirəm. Yeri gəlmişkən, 14 yaşlı oğluma bu yaxınlarda mağazada belə bir içki satılmadı və bu da nədənsə xəbər verir”, - deyə AYNA-ya danışan bir paytaxt sakini söyləyir.
Bazarlarda aparılan kiçik monitorinq göstərdi ki, onların bir çoxunun qablaşdırmasında artıq “enerji içkisi” yazısı yoxdur. Əvəzində "alkoqolsuz, kofeinli qazlı içki" yazılıb.
Xatırladaq ki, AQTA-nın qəbul etdiyi qaydalara əsasən, bir içki tərkibində kofein, taurin, qlükuronolakton, inositol, amin turşuları, B vitaminləri, quarana, matcha kökü, yerba mate, jenşen, dəniz yosunu, schisandra, eleutherococcus, ginkgo biloba kimi bir sıra inqrediyentlərdən ən azı ikisini ehtiva edən və tərkibində kofein varlığında 100 mililitrdə ən azı 15 milliqram olduqda enerji içkisi hesab olunur.
Müəyyən edilmiş normaya görə, içkinin 100 millilitrində yuxarıda qeyd olunanlardan əsas inqrediyentlərin tərkibi kofein - 32 milliqramdan, taurin – 200 milliqramdan, inozitol – 20 milliqramdan, qlükuronolakton – 200 milliqramdan, kreatin – 1 milliqramdan, B2 vitamini - 0,34 milliqram, B3 vitamini - 1,4 milliqram, B5 vitamini - bir milliqram, B6 vitamini - 0,04 milliqram və B12 vitamini - 0,0004 milliqramdan çox olmamalıdır.
Maraqlıdır ki, bir çox içkilərdə kofeinin miqdarı 14,5-14,8 mq/100 qramdır, yəni enerji içkiləri üçün müəyyən edilmiş minimumdan bir qədər azdır. Ümumiyyətlə, istehsalçılar kompozisiyaları bir qədər yenidən nəzərdən keçirdilər.
Bu, enerji içkiləri kateqoriyasına düşməmək üçün açıq şəkildə edilir. Niyə? 2020-ci ilin mart ayından enerji içkilərinin aksiz dərəcələri litri üçün 3,1 manat təşkil edir. Və məntiqlidir ki, bu kateqoriyaya aid olmayan içkilər, bu kateqoriyaya aid olanlardan daha ucuzdur. Və bu, daha çox satış deməkdir. Bəli, artıq onların üzərində “enerji içkisi” yazısı yoxdur, lakin bütövlükdə qablaşdırma eyni qalıb və vətəndaşlar onları belə hesab etməkdən əl çəkmirlər.
Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) rəhbəri Eyyub Hüseynovun AYNA-ya təsdiq etdiyinə görə, içkinin enerji içkisi hesab edilməsinin öz standartları var: “Hökumətimiz energeteik içkilərin dəyərinin artırılması sahəsində yaxşı iş görüb və bunda AİB-in də xidməti var. Biz vətəndaşların onlardan mümkün qədər az istifadə etməsinin tərəfdarıyıq”.
“Amma Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin son monitorinqi ilə bağlı məlumatlar aydın deyil, istehlakçı üçün anlaşılmazdır. Agentliyin İctimai Şurasının üzvü kimi mediada verilən məlumatların daha dolğun olması ilə bağlı məsələ qaldıracağam. Bu içkilərin tərkibində zərərli ola biləcək daha az inqrediyentin olub-olmadığı, yoxsa heç bir halda olmadığı aydın deyil. Onlardan nə qədər az olsa, bir o qədər yaxşıdır. Və ümumiyyətlə, təmiz su içmək daha faydalıdır”, - deyə həmsöhbətimiz vurğulayır.
Amma ekspertin qeyd etdiyi kimi, bir çox şirin içkilər sağlamlıq üçün enerji içkilərindən az təhlükəli deyil, lakin nədənsə bu məsələ müzakirə olunmur: “Ümumiyyətlə, bazarda dövlət qurumlarının diqqət etmədiyi zərərli məhsullar çoxdur. Mən enerji içkilərinin tərəfdarı deyiləm, amma bu, yeganə zərərli məhsul deyil. Digər ölkələrin istehlakçı təşkilatlarından belə məlumatlar var ki, həm enerji istehsalçıları, həm də “Coca-Cola” olan yerdə ikincilər tez-tez rəqib kimi onların biznesinə müdaxilə edir”.
“Əvvəllər onlar içki satışı bazarının təqribən 90%-ni təşkil edirdi, intensiv istehsala başlandıqdan və Azərbaycana energetik içkilərin idxalından sonra bu pay 60%-ə düşüb. Ola bilər ki, şəkərli içkilərin böyük istehsalçısı mütləq liderliyi bərpa etməkdə maraqlıdır. Bəzən müvafiq dövlət strukturları böyük biznes strukturlarının təsiri altına düşür, mən istəmirəm ki, Azərbaycanda belə olsun. Ümumiyyətlə, AİB bu məsələni araşdıracaq və məlumat verəcək”, - deyə Hüseynov fikrini tamamlayır.