Bir çox insanlar hələ də başa düşməyiblər ki, Kiyev nəyisə gözardı etsə belə, müharibə bitməyəcək
Dünyanın Ukraynadakı müharibədən necə yorulduğuna dair Rusiyanın nağıllarının getdikcə daha çox səsləndiyi bir şəraitdə bəzi geosiyasi oyunçular ya öz reputasiyalarını yaxşılaşdırmağa, ya da daha təsirli imic yaratmağa çalışaraq, münaqişənin həlli ilə bağlı öz baxışlarını, sülh planlarını təklif edirlər. UNIAN bu mövzu ətrafında təhlil məqalə ilə çıxış edib. AYNA sözügedən yazını istinadla təqdim edir:
Bəzən xarici mediaya baxanda dünyanın Ukraynadan (və Rusiyanın başladığı müharibədən) bezdiyi barədə rus nağıllarının necə yayıldığını görə bilərsiniz. Necə ki, “ukraynalılara münaqişənin davamını maliyyələşdirmək üçün nə qədər pul və silah verilə bilər?”, ətrafında baş sındırılır.
Mart ayında keçirilən G20 sammitində Hindistanın nümayəndəsi Amitabh Kant Avropanın Ukraynaya yardıma çox diqqət yetirdiyinə eyham vurmuş, minlərlə ukraynalının ölümünə səbəb olan Rusiya təcavüzünün nəticələrini kiçik hesab etmiş, Rusiyanın səbəbsiz işğal addımlarını “bir müharibə” adlandırmış və dünyaya çağırış etmişdi.
"Dünya irəli getməlidir və Avropa öz çağırışlarına həll yolları tapmalıdır", - deyə Kant bildirmişdi.
Amma sonda belə bəyanatlara görə üzr istəməlisən. Necə ki, Braziliya Prezidenti Lulu da Silva bu yaxınlarda bunu etməyə məcbur oldu. O, əvvəlcə Ukraynanın Krımı qurban verməsini təklif etməklə "özünü fərqləndirdi". Sonra o, ABŞ və Aİ-nin “müharibəni təşviq etməyi dayandırmalı, sülh haqqında danışmağa başlamalı və Ukrayna Prezidenti Zelenskini və Rusiya diktatoru Putini buna inandırmalı” olduğunu söylədi. Sonra o, eyham vurdu ki, yəqin ki, Ukrayna da müharibəyə görə günahkardır, çünki müharibəyə başlamaq qərarı “iki ölkə tərəfindən qəbul edilib”.
Bu cür "dinc təşəbbüslərə" cavab olaraq çoxlu tənqid və ittihamlar alan Lula necə deyərlər, Rusiya və Çinin nağıllarını dilə gətirmiş oldu. Lakin o, Rusiyanın təcavüzü ilə daha yaxından tanış olmaq üçün Ukraynaya səfər dəvətindən imtina etdi.
Çin Krım məsələsində “parçalandı”
Çinin “sülhməramlı missiyası” qalmaqalı daha çox səsləndi. Birinci bənddə bütün ölkələrin suverenliyinə hörmətin ifadə olunduğu “sülh planı”ndan keçmiş SSRİ ölkələrinin beynəlxalq hüquqda etibarlı statusunun olmaması barədə bəyanatlara cəmi iki ay keçdi.
Fevralın sonunda bütün dünya Çinin Ukraynada sülhə nail olmaq baxışını müzakirə edirdi. Və Pekin "bütün ölkələrin suverenliyinə hörmət" və nüvə şantajının davamı ilə bağlı "qırmızı xətlər"lə bağlı mövqe bildirdi. Apreldə hamını məyusluq gözləyirdi: Çinin Fransadakı səfiri Lou Şaille bəyan etdi ki, keçmiş sovet ölkələrinin (o cümlədən Ukrayna) “beynəlxalq hüquqda effektiv statusu yoxdur”, çünki bu statusu ratifikasiya edəcək müvafiq beynəlxalq müqavilə mövcud deyil. Bundan əlavə, o, Krım məsələsinin “problemi necə qavramaqdan asılı olduğunu” bildirib və daha sonra əlavə edib ki, yarımada “əvvəldən rusdur”. Aydındır ki, Pekinin rəsmi nümayəndəsinin bu cür bəyanatları Çinin Ukraynada sülhün bərpası ilə bağlı mövqeyinə məhəl qoymamaq aktıdır.
Ukraynanın Fransadakı səfiri Vadim Omelçenkonun qeyd etdiyi kimi, ənənəvi olaraq “Krım kimə məxsusdur?” sualı verilir. “Növbəti dəfə bunu “Vladivostok kimə məxsusdur?” sualı ilə genişləndirmək yaxşı olardı”, - ukraynalı diplomat bildirib.
Avropa İttifaqının Xarici İşlər və Təhlükəsizlik Siyasəti üzrə Ali Nümayəndəsi Cozep Borrelin fikrincə, Ukrayna ilə bağlı qondarma sülh planları təklif edənlər ilk növbədə müharibənin nəticələrini öz gözləri ilə görməlidirlər: “Son vaxtlar bəzi fikirlər irəli sürülüb. Çin, eləcə də Braziliya tərəfindən planlar irəli sürülür. Güvənməyə layiq olanlar üçün vicdanlı sülh səyləri Kiyevlə danışmalı və təcavüzü bombalananların gözü ilə görmək üçün oraya getməlidirlər".
Lou Şaillenin qalmaqallı açıqlaması həm də Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsinin həllində Çindən diplomatik yardım almağa çalışan və Pekindən yenicə qayıdan Fransa Prezidenti Emmanuel Makron üçün soyuq duş effekti vermiş oldu. “Bloomberg”in məlumatına görə, Fransa liderinin müttəfiqlərlə məsləhətləşmədən belə incə diplomatik məsələdə müstəqil oyun oynamaq cəhdləri nə Aİ, nə də ABŞ-da qəbul edilib.
Sonda Pekin də reaksiya verdi: Çinin Fransadakı səfirinin qalmaqallı müsahibəsi səfirliyin saytından silindi və Çin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Çinin Ukraynanın suverenliyini tanıdığını təkrar etməli oldu.
Danışıqlar üçün kuklalar işə salınır
Bu yaxınlarda Braziliya və Çinlə yanaşı, Türkiyə də Rusiya ilə dialoqun zəruriliyini bəyan etdi: Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Sergey Lavrovla görüşdən sonra Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Mövlud Çavuşoğlu “diplomatik sülh” haqqında danışdı.
Türkiyə mediası aprelin əvvəlində onun sözlərindən sitat gətirib: "Müharibəyə ən qısa zamanda danışıqlar yolu ilə son qoyulmalıdır və biz Türkiyə olaraq bu prosesə əlimizdən gələn dəstəyi verməyə hazır olduğumuzu bir daha bəyan etdik".
Lakin Vladimir Putinin danışıqlara can atmasının və nəticədə hərbi əməliyyatlarda fasilə olmasının ən bariz göstəriciləri onun Belarus diktatoru Aleksandr Lukaşenko kimi açıq sözlü ardıcıllarının “səhnəyə çıxmasında” görünür. Eyni zamanda, Macarıstanın Baş naziri Viktor Orbanın açıqlamalarında.
Kreml martın sonunda “sülh” diləyən ilk “kuklanı” dövriyyəyə buraxdı. Sonra Lukaşenko hər iki tərəfdən qoşun toplamaq hüququ olmadan atəşkəs elan etməyi təklif etdi. Onun sözlərinə görə, müharibəyə son qoymağın yeganə yolu "ilkin şərt olmadan" danışıqlardır. Bununla belə, ideya baş tutmadı.
İndi estafeti Putinin ikinci “tabeçisi” üzərinə götürür. Ötən gün Viktor Orban öz “Twitter” səhifəsində yazıb: "Təqvimlərinizi qeyd edin! İyunun 6 və 7-də Budapeştdə Sülh Forumu keçiriləcək... İki günlük konfransın məqsədi Ukraynadakı müharibədən sonra sülhə dair müxtəlif fikirləri müzakirə etməkdir...".
“Atəşkəs” gələcəkdə müharibəyə bərabərdir
Ukraynanın gözlənilən əks-hücum əməliyyatı ərəfəsində daha yüksək səslə səslənən bütün bu “sülh təşəbbüsləri” bir şeyi göstərir - Rusiyada cəbhədə işlər yaxşı getmir. Bununla belə, unutmaq olmaz ki, Qərbdə heç də hamı Ukraynanın bu addımının uğuruna inanmır. “Politico” nəşri Bayden administrasiyasındakı mənbələrə istinadən yazır ki, əks-hücumun təvazökar uğurları halında, Ağ Ev Ukraynada “atəşkəs” planını müzakirə etməyə başlayıb və bununla da Kiyevə işğal olunmuş ərazilərin böyük hissəsini geri qaytarmaq imkanını tərk edib. Həm də Ukraynanın öz məqsədlərinə düzəliş edə biləcəyinə və daha təvazökar qələbəyə razılaşa biləcəyinə inanaraq. Bunun əvəzinə, “Politico”nun qeyd etdiyi kimi, Ukraynaya məsələn, NATO-nun təhlükəsizlik zəmanəti, iqtisadi və ya hərbi yardımı verilə bilər.
Təbii ki, ukraynalılar müharibənin başa çatması üçün müxtəlif variantlara hazırlaşmalıdırlar və şişirdilmiş gözləntilərin böyük xəyal qırıqlığına səbəb olmaması vacibdir. Lakin bəzi dünya siyasətçilərinin işlətdiyi “sülh naminə” ifadələrində əsaslı səhvlər var. İstər Qərbdə, istərsə də Şərqdə bir çox insanlar hələ də başa düşməyiblər ki, Kiyev nəyisə gözardı etsə belə, müharibə bitməyəcək.
“Penta” Tətbiqi Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin idarə heyətinin sədri Volodimir Fesenkonun qeyd etdiyi kimi, Ukrayna “Minsk müqavilələri”ni xatırlamalı və bundan müvafiq nəticələr çıxarmalıdır.
"Sülh müqavilələrində Putinlə oynamaq olmaz. Putinlə danışıqlara getməməlisən, onu dayandırmalısan, necə ki, bir vaxtlar Hitlerlə də oldu... Putin hər hansı guya dinc kompromis təkliflərini zəifliyin təzahürü kimi qəbul edir. Putinlə sülh yolu ilə kompromis sadəcə olaraq müharibənin dayandırılması və ya onun intensivliyinin azaldılmasıdır. Sonra hətta daha geniş miqyasda müharibənin yenidən başlaması qaçılmaz ola bilər. Yəni xain sülh sazişi sülhə deyil, yeni müharibəyə gətirib çıxarır”, - ekspert qeyd edib.
Politoloqun fikrincə, həm də cəmiyyət tərəfindən qəbul edilməyən razılaşmalarla, yaxud onun mühüm və fəal hissəsi ilə razılaşmaq olmaz: “Nəhayət, düşmənin tətbiq etdiyi ilə razılaşmamalı, tərəfdaşlardan sülh təkliflərini gözləməməli, öz “sülh formulu”muzu işə salmalıyıq”.