Moskvada Paşinyana bildiriləcək ki, Rusiya Gürcüstanın vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqları alqışlamır
9-10 oktyabr tarixlərində Ermənistana səfəri zamanı Gürcüstanın Baş naziri İrakli Qaribaşvili erməni həmkarı Nikol Paşinyanla Cənubi Qafqazda Dinc Qonşuluq Təşəbbüsünü müzakirə etdi. Bundan əvvəl Qaribaşvili BMT-də bu təşəbbüsü irəli sürmüşdü. Qaribaşvilinin “Twitter” hesabında yazdığı kimi, yeni sülh formatı sülhsevər mehriban qonşuluq təşəbbüsünün perspektivlərinin müzakirəsinə kömək edəcək və Cənubi Qafqaz dövlətlərindən başqa, beynəlxalq tərəfdaşlar da ona qoşulacaq.
Qaribaşvili Gürcüstanın bölgədə sülh və sabitliyi təmin etmək üçün fəal vasitəçiliyi davam etdirməyə hazır olduğunu təsdiqlədi.
Gürcüstanın Baş nazirinin təşəbbüsü Tiflisdə Qərb ölkələrinin vasitəçiliyi ilə Azərbaycanla Ermənistan arasında danışıqlar üçün bir platformanın yaradılmasını nəzərdə tutur. Qaribaşvili bu fikri bu yaxınlarda Bakıda İlham Əliyevlə də müzakirə etdi. Göründüyü kimi, Bakının reaksiyası müsbət oldu və o da bunun üçün İrəvana getdi. Lakin Qaribaşvilinin təşəbbüsündə Rusiyanın indiki vəziyyətdə məhsuldarlığını şübhə altına alan iştirakı qeyd edilmir.
Qeyd edək ki, bu gün Paşinyan Rusiya Prezidenti Putinlə görüşmək üçün Moskvaya gedib. Əlbəttə ki, bu görüşün əsas mövzularından biri də tərəflərin gələcək addımlarının müəyyənləşdirilməsi olacaq.
Putin Bakı və İrəvandakı "qulaqları" vasitəsi ilə, əlbəttə, Qaribaşvilinin Azərbaycan və Ermənistan rəhbərlərinə tam olaraq nə təklif etdiyinin fərqindədir və yəqin ki, Nikola Moskvanın vasitəçiliyi olmadan Bakı ilə heç bir təmasda olmağa razı olmamalı olduğunu izah etməyə çalışacaq.
Maraqlıdır, Paşinyan Kremlin danışıqlar prosesi ətrafında qurduğu qaydaları pozmaq istəyəcək və edə biləcəkmi? Axı Rusiyanın iştirakı olmadan Əliyev-Paşinyan dialoqu, yəqin ki, Ermənistanla Azərbaycan arasındakı bütün problemlərin sülh yolu ilə həllinə tək ümiddir. Mövcud şəraitdə bu mümkündürmü?
Tanınmış mütəxəssislər mövzu barədə AYNA-nın suallarını cavablandırıblar:
Fuad Ağayev - hüquqşünas və ictimai xadim, siyasi şərhçi:
-Bildiyiniz kimi, Rusiya onsuz da vəziyyətin nizamlanması, postsovet ölkələrində gərginliyin azalması ilə bağlı istənilən danışıqları çox qısqanır. Moskva bu cür danışıqlar prosesində iştirak etmək və aparıcı rol oynamaq hüququna malik olduğuna inanır. Ona görə də, Rusiyanın iştirakı olmadan Gürcüstanda Ermənistanla Azərbaycan arasında səmərəli danışıqların baş tutması çox şübhəlidir. Şübhə yoxdur ki, Moskvada Paşinyana həqiqətən də Ermənistanın əsas müttəfiqi kimi Rusiyanın Gürcüstanın vasitəçiliyi və aparıcı rolu ilə danışıqları xoş qarşılamadığı söyləniləcək. Aydındır ki, Qərb ölkələri və digər amillər də var, amma rəsmi olaraq bu, Tiflisin təşəbbüsüdür.
Üstəlik, hesab edirəm ki, Paşinyan bu formatda danışıqların o qədər də qızğın tərəfdarı deyil və Moskvadakı görüşləri ona Gürcüstanın vasitəçilik xidmətləri ilə bağlı təkliflərini rədd etmək üçün müəyyən əsaslar verəcək. Ancaq eyni zamanda, simasını saxlamaq üçün, sadəcə olaraq, əsas müttəfiqinin buna icazə vermədiyini, çox çətin siyasi şəraitdə olduğunu bəhanə gətirəcək. Ancaq Gürcüstan ərazisində bəzi danışıqlar aparılsa belə, onlardan ciddi irəliləyiş gözləmək olmaz.
Vladislav Inozemtsev - rusiyalı politoloq, Postindustrial Cəmiyyət Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri, iqtisad elmləri doktoru, sosioloq:
- Deyə biləcəyim tək şey, Rusiyanın postsovet məkanında heç bir problemi həll etməkdə maraqlı olmamasıdır. Moskva yalnız onların daimi mövcudluğunu istəyir, çünki bu ona əlavə əhəmiyyət verir.
Egor Kuroptev - politoloq, Azad Rusiya Fondunun Cənubi Qafqazdakı nümayəndəliyinin direktoru (Tbilisi):
- Ümid edək ki, görüşlərdəki danışıqlar məhz Gürcüstan hakimiyyətinin bölgədə sülh yolu ilə nizamlanmasında vasitəçi kimi çıxış etmək təklifi ilə bağlıdır. Əslində bölgənin əsas oyunçuları indi Rusiya və Türkiyədir və bu ölkələr artıq bir ildir ki, plana görə Gürcüstanın da girməli olduğu tamamilə fərqli bir format təklif edir. Əlbəttə ki, Kremlin böyük rol oynamağı xəyal etdiyi "3 + 3" platformasından bəhs edirəm. Xatırladım ki, bir neçə gün əvvəl Lavrov İranla Azərbaycan arasındakı nizamlanmadan danışaraq, yenidən bu formatı gündəmə qaytardı və bundan sonra Gürcüstanın baş naziri İrəvana getdi. Baş nazirin Ermənistandan olan həmkarı ilə nə müzakirə etdiyini təxmin etmək olar. "3 + 3" platforması Gürcüstan üçün qəbuledilməzdir və hətta Moskva bu formatı Gürcüstan hakimiyyəti ilə razılaşdırmağa müvəffəq olsa belə, gürcü xalqı qəbul etməyəcək və bu cür cəhdlərə dərhal cavab verəcək. Ona görə də, ümid edək ki, Qaribaşvili və Paşinyan başqa bir mövzudan danışırlar.
İndi Qaribaşvilinin təklifi haqqında. "3 + 3" platforması nəzərdə tutulmursa, bunun nə ola biləcəyini tam anlamıram. Ermənistan və Azərbaycan, Azərbaycan təyyarəsinin Ermənistanın hava məkanından keçməsi müqabilində bir məhbusun azad edilməsi ərəfəsində mükəmməl razılığa gəldilər. Yəni İrəvan və Bakı birbaşa danışa bilər. Qaribaşvilinin Qərbdən bir “kozırı” varsa və bunu qonşularına təklif edə bilərsə, çox yaxşı olar. Amma belə deyil. Gürcüstanın indiki hakimiyyəti Qərbdən heç bir etimada malik deyil. Daha doğrusu, bunlar bir növ oyunlardır. Amma kimisə hansısa formata cəlb etmək bir az qəribədir.
Vəziyyətin ideal inkişafı bölgənin bir-biri ilə əməkdaşlıq etməsidir. Bu ən yaxşı formatdır. Və hər bir ölkə digər tərəfdaşlarla şəxsi münasibətlərdə əməkdaşlıq edir. Ermənistan Rusiya, Azərbaycan və Gürcüstanla, Türkiyə ilə əməkdaşlıq edə bilər, Gürcüstan Qərblə. Təhlükəsizlik güclərinə güvənərək onsuz da çətinliklə saxladığı postda olan Putin kimi bir diktatorun narazılığından qorxmaq çox məhsuldar yanaşma deyil. Hər şeyi özümüz qurmalı və hər bir ölkənin ayrı-ayrılıqda və bütövlükdə bölgənin qurmaq istədiyi insanlarla körpülər yaratmalıyıq. Ətrafdakı tərəfdaşların deyil, ilk növbədə bölgədəki tərəfdaşların maraqlarına zərər vermədən. Əgər Gürcüstan Kreml tərəfindən işğal olunubsa və onunla heç bir münasibət qurmaq istəmirsə və edə bilmirsə, bu, özünü Gürcüstanın dostu hesab edən hər kəs tərəfindən unudulmamalıdır. Qoy Lavrov öz-özünə nə istəyir danışsın.