Yağıntıların azalması respublikamızı qısa müddətdə daha qətiyyətli addımlar atmağa məcbur edir, lakin necə?
Təəssüf ki, ölkəmiz şirin su ehtiyatlarının tükənməsi ilə bağlı qlobal problemdən kənarda qalmır. İqlim dəyişikliyi və insan amili özünü hiss etdirir - son 30 ildə orta temperatur normanı 4,3 faiz keçib, ölkənin su ehtiyatları isə 30 faizə qədər azalıb.
Hər şey o qədər də pis olmazdı, amma bu proseslər davam edir və müvafiq qurumların tədbirlər görməsi lazımdır. Ekologiya və təbii sərvətlər nazirinin müavini Vüqar Kərimovun BMT-nin təşəbbüsü ilə keçirilən “Azərbaycanda yaşıl transformasiya” konfransında dediyi kimi, yağıntıların azalması respublikamızı qısa müddətdə daha qətiyyətli addımlar atmağa məcbur edir.
“İqlim dəyişikliyi bu gün dünyada ən çox müzakirə olunan problemlərdən biridir. Nə qədər kədərli olsa da, o, ölkəmizdən də yan keçmədi. Burada temperaturun yüksəlməsi, su ehtiyatlarımızın tükənməsi, səhralaşma, eroziya proseslərinin artması, yağıntıların azalması, küləkli günlərin sayının artması kimi amillərin təsirini nəzərə almaq lazımdır”, - deyə Kərimov bildirib.
Necə deyərlər, bəla tək gəlmir. Qurum rəsmisinin sözlərinə görə, son 15 ildə Azərbaycanın meşə sahələri 12-15 faiz azalıb. Problemin qarşısını almaq asan deyil, lakin onlarla nə ediləcəyi ayrı bir söhbət mövzusudur.
Ekologiya və təbii sərvətlər naziri Muxtar Babayev söyləyib ki, artıq respublikada su ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunması üçün genişmiqyaslı tədbirlər həyata keçirilir. Həll edilməli olan problemlərin diapazonu heyranedicidir - bu, şirin su itkilərinin azaldılması və yeni mənbələrin inkişafı üzərində işlərin aparılması, ən əsası isə ən son elektron sistemlərdən istifadə etməklə bu sahənin idarə edilməsinin optimallaşdırılmasıdır.
Lakin bu problemi təkcə inzibati tədbirlərlə həll etmək, yeni şirin su mənbələri axtarmaq, əlbəttə ki, çətindir. Axı, su, artıq qeyd edildiyi kimi, getdikcə azalır, yəni daha diqqətlə işlədilməlidir.
Beləliklə, insan amili ön plana çıxır - ixtisaslaşmış strukturlar vətəndaşlar arasında kütləvi maarifləndirmə proqramı aparır, istifadəçiləri rasional olmağa çağırır. Hələ manatla cəzalandırmağı düşünmürlər - su təchizatı və kanalizasiya xidmətlərinin dövlət tərəfindən tənzimlənən qiymətləri bir müddət əvvəl artırıldı və bu qərar bir çoxlarına, xüsusən də aztəminatlı ailələrə və biznesə zərbə oldu. Biznes isə bunun zərərini cibimizdən artan xərclərlə kompensasiya etməyə başladı.
Ev təsərrüfatlarının sorğuları göstərir ki, yüksək qiymətlər, ailə gəlirləri standartlarına görə, insanlara hər hansı təbliğatdan daha çox qənaət etməyi öyrədir. Üstəlik, hazırkı rekord inflyasiya kontekstində qiymətlərin yeni bahalaşması ciddi ictimai narazılığa səbəb ola bilər. Başqa bir şey, nəhayət, daxili su idarəsinin işini qurmaqdır.
Bir müddət əvvəl paytaxtın Səbail rayonundakı “Azərsu” ASC-nin tariflərin yüksək olması səbəbindən camaşırxana və gigiyena prosedurlarına qənaət etməyə məcbur olan abonentləri son vaxtlara qədər küçələri ilə axar suların selinin axdığını müşahidə edirdilər. Magistral su təchizatında qəza aradan qaldırılsa da, itkiləri qaytarmaq mümkün deyil. Bundan əvvəl paytaxtın Qaradağ rayonu ərazisində Kür-Bakı magistral su kəmərində baş vermiş qəza nəticəsində Bakı-Qazax yolunun bir hissəsini su basmışdı.
Yeri gəlmişkən, bu yay eyni aqibəti Bakının Binəqədi rayonu ərazisindən keçən magistral su xətti də yaşadı - ev sahibinin yataq otağının altından partladı. Bu lətifə mətbuatda geniş müzakirə olundu, lakin kimin icazəsi ilə magistral su kəmərinin qanunsuz tikiliyə düşməsindən heç kim xəbər tutmadı.
Hətta bu qədər açıqlanmış hadisələr su operatoru üçün suallar yaradır və əslində çox şey mötərizədə qalır. “Turan” İnformasiya Agentliyinin məlumatına görə, vətəndaşlar onlara şişirdilmiş qondarma hesablardan şikayətlənir və bu, idarənin illik gəlirsiz fəaliyyəti ilə izah olunur. Agentlik yazır ki, ASC abunəçilərə borcları təyin olunmuş saxta hesablar göndərməklə, rəhbərliyin səriştəsizliyi və korrupsiyası nəticəsində yaranmış real və mifik borcunu örtmək üçün vəsait əldə etməyə ümid edir.
Amma bunun fonunda da məsul məmurlar su ehtiyatlarından rasional istifadə ilə bağlı uzun-uzadı açıqlamalar verir, nədənsə hamıya bəlli olan özəllikləri gözdən qaçırırlar. Su gündəminin başqa bir hissəsi "davamlı inkişaf" müstəvisinə və digər transsendental mövzulara keçir. Sadə oxucu üçün anlaşılmaz olan mücərrəd yüksəklikləri bir kənara qoysaq, hələ ötən ilin iyulunda Azərbaycan Prezidenti yanında su təsərrüfatının vəziyyətinə dair videokonfrans keçirilmişdi. Eyni zamanda, tədbirinin keçirilməsində əsas məqsəd bu sahədə keçmiş səhv və çatışmazlıqların aradan qaldırılması üçün mövcud vəziyyəti təhlil etmək, habelə qısamüddətli, orta və uzunmüddətli planların ardıcıl həyata keçirilməsini nəzərdə tutan vahid idarəetmə mexanizmini hazırlamaq olub.
Nəticədə respublika ərazisində içməli və suvarma suyu ilə tam təminat yaradılmalıdır. İqtisadçı ekspert Asiman Quliyevin sözlərinə görə, dövlət başçısı ölkənin su təsərrüfatının, o cümlədən işğaldan azad edilmiş ərazilərinin mövcud vəziyyətindən çıxış edərək dəyərli tapşırıqlar verib. Ölkədə hələ də su ehtiyatlarının miqdarı ilə bağlı yenilənmiş məlumat yoxdur və su sektorunda kəsir təxminən 5 kub kilometr təşkil edir, bundan əlavə, qlobal istiləşmə ilə əlaqədar alimlər respublikanın bərpa olunan su ehtiyatlarının 10-20% azalacağını bildiriblər.
Problemin həlli üçün tədbirlər görülür və hazırlanır ki, bunlar arasında beynəlxalq layihələr çərçivəsində hazırlanmış su strategiyası və onun həyata keçirilməsi üzrə milli fəaliyyət planı da var. Ölkə su qanunvericiliyinin Aİ qanunvericiliyinə uyğunlaşdırılması, su və su idarəçiliyinin digər aspektləri üzrə yeni milli standartların və normativ-texniki aktların hazırlanması üzərində işlər davam etdirilir. Bu baxımdan yeni kiçik su anbarlarının salınması təşəbbüsü mövcud vəziyyətdən çıxmaq üçün daha bir addımdır.
Bu gün su ehtiyatlarının idarə olunmasının təkmilləşdirilməsi üzrə icra hakimiyyəti orqanı olan Azərbaycan Respublikasının Fövqəladə Hallar Nazirliyi yanında Su Təsərrüfatı Dövlət Agentliyi də bu istiqamətdə fəal iş aparır, su anbarlarının texniki vəziyyətinə daim nəzarət edir, su obyektlərinə nəzarət edir, ölkə ərazisində yerüstü və yeraltı suların, hidrotexniki qurğuların və su təchizatı sistemlərinin balansında olan dövlət əhəmiyyətli su anbarlarının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə məşğul olur.
Müəllif: Emma Rzayeva,
AYNA üçün