Putinin qonşuların suverenliyinə təhdidi nə ilə nəticələnəcək?
Putin 2012-ci ildə imzaladığı “Rusiyanın xarici siyasətinin həyata keçirilməsi tədbirləri haqqında” fərmanını ləğv etdi. Bu fərman Rusiyanın Avropa İttifaqı (Aİ) və ABŞ-la yaxınlaşmasını və bütün ölkələrin suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət etməsini ehtiva edirdi.
Eyni zamanda, qeyd edildiyi kimi, "beynəlxalq münasibətlərdə baş verən dərin dəyişikliklərlə əlaqədar Rusiya Federasiyasının milli maraqlarını təmin etmək məqsədilə" yeni fərman imzalanıb. Qərar fevralın 21-dən qüvvəyə minib.
11 illik fərman, məsələn, Rusiyanın Moldovanın suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə və neytral statusuna hörmət əsasında Dnestryanı münaqişənin həlli yollarını fəal şəkildə axtarmağa davam edəcəyini nəzərdə tuturdu.
Ləğv edilmiş fərmanda həmçinin qeyd edilib ki, Rusiya “BMT Nizamnaməsinin dövlətlər arasında dostluq münasibətlərinin bərabərlik, onların suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət əsasında inkişaf etdirilməsini tələb edən fundamental prinsiplərini qətiyyətlə dəstəkləyəcək”.
Yəni yeni vəziyyət yaranır? Baş verənlər bir növ Putinin Ukraynaya qarşı müharibəni böyük itkisiz başa vuracağı təqdirdə, onun yeni aqressiv niyyətlərinin təsdiqi deyilmi? Yəni sənədin belə ləğvi Rusiyaya digər qonşu dövlətlərə, postsovet ölkələrinə hücum etmək üçün formal hüquq vermirmi? Axı indi belə çıxır ki, Rusiya heç bir ölkənin ərazi bütövlüyünü tanımır. Beləliklə, Putinin “mavi arzusu” – SSRİ-nin bərpası uğrunda mübarizə aparmaq üçün “hüquqi” fürsət yaranıb.
AYNA mövzunu tanınmış ekspertlərlə müzakirə edib.
Moldovalı tarix elmləri doktoru, Effektiv Siyasət İnstitutunun direktoru Vitali Andrievski:
“Moldovada onlar Moskvada qəbul edilən sözlərə və ya sənədlərə çoxdan diqqət yetirməyi dayandırıblar. Nə yazmasından, nə deməsindən asılı olmayaraq, onlar əsas məqsədlərindən - imperiyanın bərpasından əl çəkməyəcəklər.
Moldova, bütövlükdə və ya ən azı Dnestryanı, onların qayıtmaq istədikləri bir fraqmentdir. Ukraynadakı müharibənin məqsədlərindən biri də Moldovaya çatmaq və Moldovanın bir hissəsini və ya hamısını qoparmaqdır.
Biz çox şanslıyıq. Ukrayna təcavüzkarın dişlərini qırdı. Və onu öz ərazisindən geri atacağına ümidlər var. Amma bu, o demək deyil ki, Kreml və Putin sakitləşəcək. Onlardan istənilən çirkin hiylə gözləmək olar.
Moldovada bu amil yaxınlarda başa düşülməyə başlayıb və hakimiyyət hadisələrin inkişafının istənilən ssenarisinə hazırdır. Rusiyanın ciddi rəqib olduğunu dərk etmək və Ukraynadakı blitskriqin uğursuzluğundan sonra onun taleyi ilə bağlı əvvəlcədən göründüyü kimi illüziyalara qapılmamaq lazımdır.
Aİ-yə inteqrasiyanın sürətləndirilməsi və NATO-ya daxil olmasındadır Moldovanın xilası. Ancaq ölkəmizdə Rusiya təsirinin çoxsaylı agentlərinin (siyasətçilər, partiyalar, təbliğatçılar, media) olmasını nəzərə alsaq, bu problemin həlli kifayət qədər mürəkkəbdir. Lakin onun həlli olmadan Moldovanın gələcəyi olmayacaq”.
Gürcüstanlı politoloq, Azad Rusiya Fondunun Cənubi Qafqazdakı nümayəndəliyinin direktoru Yeqor Kuroptev:
“Putin heç vaxt qonşu dövlətlərin ərazi bütövlüyünü və suverenliyini tanımayıb. Onun üçün qonşular bərabərhüquqlu partnyorlar deyil, tabe olanlardır. Subordinasiya baxımından gözləntilərin dərəcəsi ölkələrin Kremldən maliyyə və ya hərbi asılılıq səviyyəsindən asılıdır.
Azərbaycan bu baxımdan ən şanslı ölkədir, çünki böyük maliyyə imkanları var və strateji müttəfiq uzaqda deyil, birbaşa yaxındadır. Mən təbii olaraq Türkiyədən danışıram.
Amma müqavilələrdən belə imtina uydurmadır. Heç bir iş görülməsə də, nəyinsə edildiyini seçicilərə nümayiş etdirmək istəyidir. Putin Ukraynanın dinc şəhərlərini hansı razılaşmalara əsasən bombalayır? Gürcüstana hücum zamanı? Krımı ələ keçirən zaman? Heç bir müqaviləyə-filana əməl edilməyib. Ruslar müqavilələrə əhəmiyyət vermirlər.
Deməli, deyilənlər fiksiyadan başqa bir şey deyil. Ciddi itkilər olmadan bu müharibədən çıxa bilməyəcəklər. Zərərlər çox ciddi və insan, resurs və maliyyədir. O, müdafiəsizlərə hücum etməyə cəhd edə bilər. Ancaq bircə final var - Ukrayna Putin Rusiyasına sarsıdıcı məğlubiyyət yaşadacaq.
Əsəbiləşmiş, zəifləmiş, təcrid olunmuş Rusiyanın ətrafındakı ölkələr real dostların və tərəfdaşların maksimum dəstəyini almalı və birgə hərəkət etməlidir. Deməli, o zaman Putin və onun dəstəsinin bölgəyə burnunu soxması demək olar ki, mümkün olmayacaq”.
Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü, politoloq Rasim Musabəyov:
“Əslində, Putin Rusiyası qonşu ölkələrin ərazi bütövlüyünə, suverenliyinə hörmət və onların daxili işlərinə qarışmamaq ilə bağlı öz beynəlxalq öhdəliklərinə çoxdan məhəl qoymur. Bu öhdəliklər 1991-ci ilin dekabrında tanınmış Alma-Ata Bəyannaməsindən və sonrakı ikitərəfli və çoxtərəfli müqavilə və sazişlərdən sonra Moskva tərəfindən elan edilib və tanınıb. O cümlədən Ukrayna kontekstində (Budapeşt memorandumu, ikitərəfli sazişlər və s.).
Deməli, Prezident Putinin öz Sərəncamını üsyankarcasına ləğv etməsi (onsuz da praktikada buna məhəl qoyulmayıb) Kremlin qonşu dövlətlərə qarşı destruktiv davranışını davam etdirmək niyyətinin nümayişidir. Bu, onların təhlükəsizlik hissini artırmayacaq və çətin ki, məsuliyyətli dünya dövləti kimi Rusiyaya beynəlxalq nüfuz və hörməti artırsın. Beynəlxalq hüquq baxımından Rusiya Federasiyası Prezidentinin bu hüquqi manipulyasiyalarının əhəmiyyəti yoxdur”.