ABŞ və Avropa Ermənistandan nə istəyir?
Qərb Ermənistanın qarşısında Rusiya ilə münasibətləri kəsmək və ya ölkədəki Rusiya hərbi mövcudluğunu aradan qaldırmaq məsələsini qoymur, lakin Rusiya bazası uzunmüddətli perspektivdə Qərblə Ermənistan arasında proseslərə mane ola bilər. “News.am” xəbər verir ki, bunu Amerika kəşfiyyat və analitik mərkəzi “Stratfor”un (RANE) analitiki Metyu Orr deyib.
“Ermənistan ərazisində Rusiyanın hərbi bazası qalarsa, Birləşmiş Ştatlar indi Gürcüstana təqdim etdiyi şərtləri Ermənistana verməyəcək. Hələlik biz kiçik layihələrdən danışırıq və Qərb liderləri bir təməl yaratmağa və hadisələrin necə inkişaf etdiyini görməyə diqqət yetirirlər. Əgər 2-3 ildən sonra vəziyyət dəyişsə, o cümlədən Azərbaycanla sülh danışıqlarında, bu məsələ aktuallaşacaq. Türkiyə və Azərbaycanın hadisələrin bu cür inkişafına reaksiyasına gəlincə, bu, onları heç bir şəkildə təhdid etmir, çünki Türkiyə NATO üzvüdür və ABŞ-ın Azərbaycanla uzun illər məhsuldar əlaqələri var”, - deyə ekspert bildirib.
O, əmin edib ki, Cənubi Qafqazda ən böyük oyunçu olmaq arzusu və imkanı Qərb üçün ən vacib vəzifə deyil: “Bu baxımdan dünyada Qərb üçün daha yüksək prioritet regionlar var. Amma Qərb istəməzdi ki, region dövlətləri öz suverenliklərini itirsin. Qərbin Qazaxıstan, Xəzər dənizi vasitəsi ilə Rusiyadan yan keçən və Cənubi Qafqazdan keçən Orta Dəhlizdə marağı var. Bu baxımdan, Rusiyanın Ukraynanı işğal etmək qərarının strateji xərclərini öz üzərinə götürməsini təmin etmək istəyi var və Cənubi Qafqaz mühüm regiondur”.
Maraqlıdır, Qərb eksperti vəziyyəti nə dərəcədə düzgün təsvir edir? Doğrudanmı, Qərb Ermənistanı Rusiya hərbi bazasını öz ərazisindən çıxarmaq məsələsində tələsdirmək fikrində deyil? Onun üçün indiki vaxtda bu məsələ vacib deyilmi?
AYNA mövzunu tanınmış ekspertlərlə müzakirə edib.
Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı, politoloq Rasim Musabəyov:
“Düşünmürəm ki, ABŞ və NATO Ermənistanın Rusiya ilə hərbi-siyasi əlaqələrini kəsməsinə tələssin. Üstəlik, mən Qərb mediası da daxil olmaqla, şərhləri müşahidə edirəm və oradakı diplomatlar, əksinə, Paşinyan hökumətinə bu məsələni məcbur etməməyi tövsiyə edirlər. Hətta, KTMT-dən çıxmaq mövzusunda da.
Bu hərbi blok, ümumiyyətlə, Ermənistan üçün mənasız təşkilatdır. Çünki reallıqda Ermənistan Rusiyadan hərbi dəstək alırdı. Aydındır ki, nə Mərkəzi Asiya dövlətləri, nə də Belarus Ermənistana hansısa hərbi yardım, hətta diplomatik dəstək göstərib və ya göstərir. Üstəlik, onların KTMT-yə üzv olmayan Azərbaycanla hərbi-siyasi əlaqələri Ermənistanla müqayisədə daha inkişaf edib.
Ona görə də çox güman ki, Ermənistan hansısa formada KTMT-dən çıxa bilər və Paşinyan hökuməti artıq oradakı iştirakını dondurub. Amma Ermənistandakı bazalar bloklar deyil, Rusiya bazalarıdır və Rusiya Federasiyası ilə hərbi-siyasi münasibətlər ikitərəfli razılaşmalarla rəsmiləşdirilir. Ona görə də, çox güman ki, nə Paşinyan hökuməti, nə də başqası, ən azı Moskva ilə münasibətləri tam kəsməyə məcbur ediləcək.
Sualın ikinci tərəfi budur: ABŞ və ya NATO Gürcüstan üçün nə edir ki, məsələn, Azərbaycanla Türkiyə, yaxud Ermənistanla Rusiya arasında mövcud olan hərbi-siyasi münasibətlərlə müqayisə oluna bilər? Beləliklə, bəzi təlim proqramları çox məhduddur. Söhbət verilən silahlardan gedə bilər, amma onların sayı çox azdır. Və vaxtaşırı bəzi məşqlər. Bu, Ermənistanın Rusiyanın təhlükəsizliyi və dəstəyi baxımından bu gün də malik olduğu ilə tamamilə müqayisə olunmazdır.
Deməli, çox güman ki, nə Qərb Paşinyanın kabinetini Moskva ilə hərbi-siyasi üzülüşməyə məcbur etməyə sövq edəcək, nə də mənə elə gəlir ki, artıq kifayət qədər hökumət təcrübəsi qazanmış Ermənistanın Baş naziri riskli avantüralara yol verməmək üçün buna gedəcək”.
Gürcüstan Strateji Təhlil Mərkəzinin (GSAC) aparıcı eksperti Gela Vasadze:
“Bu gün bu suala cavab vermək olduqca çətindir, Paşinyanın yaxın günlərdə baş tutacaq Moskva səfərindən və Gürcüstanda hadisələrin necə inkişaf edəcəyindən çox şey asılıdır. Əgər Azərbaycan yaxın bir neçə ay üçün öz xarici siyasətini formalaşdırıbsa (bu, sadəcə olaraq, daha uzun müddətə mümkün deyil), Ermənistan hələ bunu etməyib.
Aydındır ki, Qərbin Ermənistana Rusiyadan uzaqlaşma prosesini intensivləşdirmək üçün təklif vermək variantı var, amma birincisi, bu variant ifratdır, hələlik belə şərtlər yoxdur, ikincisi, buunun olacağı fakt deyil. Ermənistanın özü bu gün bu variantı qəbul etməyə hazırdır.
Yekun olaraq qeyd edək ki, indi Cənubi Qafqaz Rusiya üçün Ukrayna uğrunda strateji alver aləti kimi istifadə oluna bilməyəcək qədər vacib regiondur. Burada hər kəsin öz oyunu var”.