Polietilen torbaların marketlərdə pulla satılması hansı problemi həll etdi?
Mağazalarda plastik torbalar ödənişlidir - kassada sizdən çantaya ehtiyacınız olub-olmaması mütləq soruşulur. Varsa, 3-5 qəpik çıxılır. Belə görünür ki, pərakəndə satış şəbəkələrinin varlı sahibləri yeni gəlir mənbəyi tapıblar.
Bəs ətraf mühit? Axı pullu çantaların məqsədi ətraf mühitin qayğısına qalmaq idi...
Fevralın 15-də mediamızın yekdilliklə Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin pərakəndə satış şəbəkələrinə kassada çanta pulunun götürülməsi üçün yazılı bildiriş göndərməsi xəbərini yaymasını hamımız xatırlayırıq. Bu qurum hökumətin 2021-ci ilin fevralında qəbul etdiyi qərara əsaslanırdı. Daha sonra Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən, qalınlığı 15-50 mikrondan çox olan kisələr yalnız kassalarda satılmağa başladı. Onlar deyirdilər ki, bütün bunlar plastik tullantıların ətraf mühitə mənfi təsirini azaltmaq üçün lazımdır.
O vaxtdan altı ay keçdi, çantalar satılır, pərakəndə satış şəbəkələri onlardan pul qazanır. Yaxşı, Respublikamızın ərazisi təmizlənibmi?
Təəssüf ki, bu sualın cavabı yoxdur, baxmayaraq ki, bu cür faydalı işlərin bəhrəsini qiymətləndirmək istərdik. Axı ilk dəfə ödəniş tətbiq edəndə məmurlarımız söz vermişdilər ki, nəticələr bizi sevindirəcək. Məsələn, yerli mətbuata açıqlamasında ekologiya və təbii sərvətlər nazirinin müşaviri Rasim Səttarzadə bildirmişdi ki, bu qərar plastik torbalardan istifadəni azaldacaq.
“Digər ölkələrin təcrübəsi bunu təsdiqləyir. Türkiyədə alış-veriş mərkəzləri plastik torbalar üçün ödəniş almağa başlayandan sonra ilk 6 ayda onlardan istifadə təxminən 40 faizə düşüb. Bəzi ölkələrdə plastik torbalardan istifadə 70-80 faizə qədər azalıb. Sonradan onların tullantı kimi atılması da azalıb”, - deyə müşavir qeyd etmişdi.
İndi, yenilikdən bir neçə ay keçsə də, nəticələrdən danışmağın vaxtı çatıb, amma nədənsə aidiyyəti qurumlardan heç bir açıqlama yoxdur. Bunun əvəzinə iqtisadçılar danışırlar. Onlar deyirlər ki, ekologiyamız kommersiya polietileni satışından heç bir bonus almayıb.
İqtisadçı ekspert Akif Nəsirli AYNA-ya şərhində deyib ki, ödənişli paketlər problemi həll etməyib, sadəcə istehsalçılarının gəlirlərini, istehlakçıların xərclərini artırıb: “Dedilər ki, pərakəndə satış şəbəkələrində çantalara görə pul götürsəniz, daha az istifadə olunaraq, ətraf mühitə az atılacaq. Mən o vaxt dedim ki, bu tədbir çətin ki, kömək etsin. Yenə də 3 və 5 qəpiyə alınacaq, amma istehsalçıların gəliri artacaq. Bu problemi həll etmək üçün çanta satışını tam qadağan etmək lazımdır”.
İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev də AYNA-ya açıqlamasında oxşar fikir səsləndirib: “Pullu polietilen ətraf mühitin yaxşılaşmasına səbəb olmayıb. Bu isə təəccüblü deyil. Axı, bütün bu hekayə başlamazdan əvvəl həllin effektivliyini eksperimental olaraq sınamağa dəyərdi”.
“Bizim vəziyyətimizdə sadəcə bizi aparıb çantalar üçün pul götürməyimizi əmr etdilər. Ancaq pulsuz polietilenin ətraf mühit üçün pullu olanlarla əvəz edilməsinin ətraf mühit üçün faydaları görünmür. Mağaza çantaları gündəlik həyatda da istifadə olunur və ətrafımızdakı ətraf mühiti çirkləndirməyə davam edir. Ona görə deyirəm ki, başlanğıc üçün sadəcə sınaqdan keçirməyə dəyərdi ki, görək bu ideya necə kök salır, bütün müsbət və mənfi cəhətlərini hesablayaq”, - deyə mütəxəssis bildirib.
Onun sözlərinə görə, birdəfəlik polietilen torbaların paylanmasını dayandırmaq fikri faydalı idi, amma: “Əslində, biz nə görürük? Doğrudan da, pullu torbaları götürməkdən çəkinirlər, ancaq polietilen üçün yalnız kassada pul götürürlər”.
“Satıcılar etiraf edirlər ki, müştərilər pullu paketləri götürməkdən çəkinirlər və bir çoxları hətta öz çantaları ilə pərakəndə satış şəbəkələrinə girirlər. Beləliklə, birdəfəlik çantaların istehlakı azaldı, ancaq yalnız kassada - bunu meyvə-tərəvəz və hər cür kiçik əşyalar üçün çantalar haqqında demək olmaz. Yəni tərəvəz, meyvə, şirniyyat və digər mallar alırsınızsa, o zaman kisələr hələ də pulsuzdur və məhdudiyyətsiz istifadə oluna bilər”, - deyə Qarayev vurğulayıb.