Namaz, yoxsa mitinq: bircə öz müsəlmanlarının düşmənçiliyini qazanmamışdılar
Rusiya rəhbərliyinin müsəlman dininin Rusiya tarixi və mədəniyyətinin tərkib hissəsi olduğunu bildirməsinə baxmayaraq, bu ölkədə daimi və ya müvəqqəti yaşayan müsəlmanlar dini ayinlərini həyata keçirməkdə maneələrlə üzləşirlər. Çox vaxt müsəlmanlar cümə və bayram namazlarını qıldıqda dövlət qurumlarının addımları problemlər və əlavə gərginlik yaradır. Müsəlmanların çoxlu toplaşdığı yerlərə gələrək sənədləri yoxlamaq üçün təhlükəsizlik qüvvələrinin məsələyə müdaxiləsi dindarların hisslərinə təhqir və din azadlığının pozulması kimi qiymətləndirilir.
Bu problemin kökündə Rusiyanın əksər bölgələrində müsəlmanların namaz qılması üçün dini binaların olmaması dayanır. İlk növbədə, söhbət qeyri-ənənəvi müsəlman yaşayış məntəqələrindən, o cümlədən böyük meqapolislərdən gedir. Moskva, Sankt-Peterburq, Krasnodar kimi şəhərlərdə məscidlərin sayı və onların tutumu şəhər müsəlman icmalarının ehtiyaclarını ödəmir. Moskvada iki milyondan çox müsəlman üçün dörd məscid, Sankt-Peterburqda 1,5 milyondan çox müsəlman üçün iki məscid var, Krasnodarda üç yüz mindən çox müsəlman üçün bir dənə də olsun məscid yoxdur.
Rostov-Donda 20-ci əsrin əvvəllərində müsəlmanların ianələri ilə tikilmiş keçmiş məscidin tarixi binası uşaq caz məktəbinə verilib. Hazırda şəhərdə cəmi bir məscid var, lakin o, çoxdan namaz qılmaq istəyənlərin hamısını qəbul edə bilmir - çoxları küçədə namaz qılmalı olur.
Dini ayinlərin evdə və ya xüsusi ayrılmış yerlərdə (kilsə, məscid, sinaqoq və s.) icrasını tələb edən “Vicdan azadlığı və dini qurumlar haqqında” qanun bu vəziyyəti daha da ağırlaşdırır. Namazı uyğun olmayan yerdə qılarsa, bu, mitinqə bərabərdir. Müvafiq olaraq, ibadət edən ilk pozuntuya görə 20 min rubla qədər və təkrar pozuntu üçün 300 min rubla qədər cərimə almaq riski daşıyır.
Bundan əlavə, bu qanun ictimai namazı hakimiyyət orqanlarının razılığını tələb edən bir hadisə hesab edir. İş o yerə çatıb ki, bu yaxınlarda Stavropol diyarında yerli hakimiyyət orqanları ictimai namazların yolverilməz olduğunu bildirən məktub yazıb, “pozucuları” 300 min rubla qədər cərimə ilə hədələyiblər.
Yerli hakimiyyət orqanları camaat namazının yolverilməzliyini “2025-ci il fevralın 21-dən Stavropol diyarında asayişin təmin edilməsi üzrə qubernator yanında daimi əlaqələndirmə iclasının göstərişlərini yerinə yetirməklə” izah ediblər. Sənəddə deyilir: “İctimai yerlərdə qılınan namazlar razılaşdırılmamış kütləvi tədbirlər kimi tanınır”.
Bütün bu addımlar açıq şəkildə göstərir ki, Rusiya hakimiyyəti müsəlman inancını qəbul edən öz vətəndaşlarını gizli təhlükə kimi görür. Bir çox ruslar küçədə namaz qılan müsəlmanları görəndə bunu qəbuledilməz hesab edərək polisə müraciət edir. Bu ilin fevralında Voloqdada bir müsəlmanın xristian kilsəsində namaz qılmaq qərarına gəlməsi ilə qalmaqal yaranıb.
Bu münasibətlə “Regnum” informasiya agentliyinin baş redaktoru Marina Əhmədova özünün “Telegram” kanalında həmin şəxsin niyə pravoslav kilsəsinə getdiyini soruşub: “Burada sual yaranır: o müsəlman hansı məqsədlə namaz qılmaq üçün kilsəyə gedib? (...) Öz məbədində başqa inancda olanları utandırmaqdansa, bu vaxt namaz qılmamaq, sonra qəzasını tutmaq daha yaxşıdır”.
Göründüyü kimi, hətta Rusiya mediasının müsəlman soyadlı nümayəndələri də vəziyyəti anlamağa çalışmır, baş verənlərə görə müsəlmanların özlərini günahlandırırlar. Axı qanun müsəlmanlardan dini ayinləri evdə və ya xüsusi ayrılmış yerlərdə - məscidlərdə, ibadət evlərində və İslam mərkəzlərində yerinə yetirməyi tələb edirsə, yer çatışmazlığı səbəbindən Rusiya qanunvericiliyini pozmağa məcbur olurlar. Belə çıxır ki, hakimiyyət özü müsəlmanların hüquqlarını nəzərə almasına şərait yaratmır, ayrı-seçkilik tədbirləri ilə dövlətin sabitliyinə xələl gətirir.
Rusiya hakimiyyəti müsəlmanları sıxışdırarkən, xristian inancına hörmətsizlik hallarına xüsusi diqqət yetirir. Belə ki, aprelin 18-də vəkil Timur Rzayev Sankt-Peterburqda polis tərəfindən saxlanılıb. O, dindarların hisslərini təhqir etməkdə və nifrət salmaqda ittiham olunur.
İstintaqın məlumatına görə, Rzayev aprelin 13-də Dibunovskaya küçəsində yerləşən “Rich Art Club” yaşayış kompleksinin digər sakinlərinin təşəbbüsü ilə quraşdırılmış həyətyanı sahədən və giriş qapısından Pasxa bayramı ilə bağlı bəzək əşyalarının götürülməsini fəhləyə tapşırıb. Dekorasiyalar arasında inanclıların hisslərini təhqir etmək ittihamına səbəb olan bir ikona da var idi.
Rzayev qeyd edib ki, o, ikonanın sökülməsini görən sakinə təhvil vermək istəyib, lakin o, onu götürməkdən imtina edib, bundan sonra ikonanı “diqqətlə stolun aşağı rəfinə qoyub”. Lakin şikayətçilər ikonanın yerə atıldığını və bu faktın dindarların hisslərini incitdiyini iddia edirlər.
Bu misalda belə seçici münasibətin təzahürü Rusiya hakimiyyətinin müsəlmanlara qarşı mövqeyini açıq şəkildə nümayiş etdirir. İkonanın başqa yerə daşınması möminlərin hisslərinə təhqir, camaat namazı qılmaq isə təxribat sayılır. Maraqlıdır, görəsən növbəti dəfə qəribə Rusiya qanunları bizi nə ilə təəccübləndirəcək?