Kompromis bacarığı: Bakı niyə Rusiyaya döyüşsüz məğlub oldu?
Tarixçilər və diplomatlar "kompromis" anlayışının beynəlxalq münasibətlərdə çox dərin bir məna kəsb etdiyini bilirlər. Siyasi tarix "böyük" adlandırılan bir çox kompromislərə şahid olub. Ancaq gələcək siyasətçilərə və diplomatlara "məktəb partası"ndan öyrədilən bir "qızıl" qayda var: kompromis mümkün olanın realizasiyasıdır, xüsusən prinsip və dəyərlərdən söz düşəndə münaqişənin mövzusunu tamamilə aradan qaldırmır.
Milli Məclisin Sədri Sahibə Qafarovanın rəhbərlik etdiyi Azərbaycan nümayəndə heyətinin Rusiyanın Xarici İşlər naziri Sergey Lavrovla Moskvadakı görüşündən sonra baş verən hadisə Azərbaycan tərəfinin siyasi kompromis bacarığı anlayışının özünü başa düşməməsinin nəticəsidir. Ancaq əvvəlcə hadisənin xronologiyasına nəzər yetirək.
"Azərbaycan tərəfdarı" mövqeyi ilə tanınan Sergey Lavrov, parlament nümayəndə heyətimizlə görüşdə, Ermənistan Baş Naziri Nikol Paşinyanın Dağlıq Qarabağla bağlı açıqlamalarının münaqişənin həlli prosesinə mane olduğunu qeyd etdi: “Bu, rəsmi Moskvanın mövqeyidir. Məskunlaşma prosesində Rusiya tərəfi işğal olunmuş 5 bölgənin geri qaytarılmasını, əraziyə sülhməramlıların yerləşdirilməsini və nəqliyyat və rabitə sisteminin bərpasını müdafiə edir”.
Milli Məclisin mətbuat xidmətinin Rusiya xarici siyasət idarəsi rəhbərindən gətirdiyi sitat, açığı, bu sətirlərin müəllifini çox təəccübləndirdi. Razşılaşın ki, Lavrovun etnik mənşəyini, İdarəsinin Azərbaycana və xüsusən Qarabağ münaqişəsinə münasibətini bilərək, Rusiyanın baş diplomatının açıq şəkildə ən azı beş işğal olunmuş Azərbaycan ərazisinin qaytarılması lehinə danışmasını eşitmək təəccüblü idi. Bəli, oxucu bəzən Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə dair müxtəlif sənədlərdə Qarabağ ətrafındakı işğal olunmuş 5-7 bölgənin Azərbaycana qayıtmasının zəruriliyindən bəhs olunduğunu iddia edə bilər. Amma, “Rusiyanın rəsmi mövqeyi” statusu ilə möhkəmlədnirilən, özü də Lavrovun dilindən belə açıq bir bəyanat olduğunu heç kim xatırlaya bilməz.
Birinci zərbə
Axşam saatlarında Azərbaycan tərəfi, sanki "soyuq duş" altına düşdü. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova Sputnik-in sualını cavablandırarkən, Rusiyanın bu mövzuda mövqeyinin hamıya bəlli olduğunu vurğuladı. O, hamını gələcəkdə "Rusiya tərəfindən edilməyən müxtəlif traktovkalara" deyil, onun özünə istinad etməyə çağırdı.
Dağlıq Qarabağ nizamlanmasına gəlincə, Lavrovun Azərbaycan tərəfi ilə görüşü zamanı, Zaxarovanın sözlərinə görə, "digər məsələlərlə yanaşı, Dağlıq Qarabağın status məsələlərinin həllini və ətrafındakı ərazilərin azad edilməsini də əhatə edən" əvvəllər səsləndirilən təməl prinsiplərin müzakirə olunduğunu söylədi.
İkinci zərbə
Bə bəyanatdan sonra Azərbaycan ikinci bir zərbə alır, özü də bu dəfə... Milli Məclis tərəfindən. Zaxarovanın açıqlamasından dərhal sonra Azərbaycan Parlamentinin saytında görüşlə bağlı əvvəl dərc olunmuş xəbərin mətni redaktə edildi (!). Lavrovun sitatı xeyli dəyişildi. Və press-relizdə Lavrovun Nikol Paşinyanı xatırlaması, "işğal olunmuş beş bölgənin qaytarılması" və "sülhməramlıların yerləşdirilməsi" barədə dediyi sözlər itdi...
Redaktə olunmuş variantda Lavrovun sözləri belə yayıldı: “Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar olaraq Sergey Lavrov, Rusiyanın ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədri olaraq problemin həllini dəstəklədiyini və bu sahədə səylərini əsirgəmədiyini söylədi. Rusiya Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyir”...
Üçüncü zərbə
Axşama yaxın Azərbaycan "Sputnik-Ermənistan"dan üçüncü, bəlkə də ən güclü zərbəni alır və bu, tamamilə təbiidir. Erməni həmkarlarımız, iki fərqli press-relizi skrin-şot edərək, informasiya müharibəsində bizə ciddi bir zərbə vurdular.
Nəticələr
Birincisi, Zaxarovanın istehzasına baxmayaraq, Azərbaycan tərəfi səsləndirmədiyi ifadələri Lavrova aid edə bilməzdi. Ən azı ona görə ki, bu addımın böyük bir siyasi qalmaqala səbəb olacağı aydın idi. Sergey Lavrovun dəqiq bu ifadələri söylədiyi aydındır. Ancaq, bəlkə də o, bunu iclasın qapalı hissəsində, protokolsuz bir söhbət zamanı deyib. Yəqin, bizim Milli Məclis nümayəndələri fikirləşiblər ki, iclasın nəticələrinə dair açıqlamaya protokoldan kənar deyilən açıqlamalar daxil edilsə, Lavrov bundan inciməz. Ancaq Sergey Viktoroviç incidi...
İkincisi, Azərbaycan tərəfi informasiya müharibəsinin bu səhnəsində geri çəkildi ki, bu məqam da “Sputnik Ermənistan” ofisi tərəfindən məharətlə istifadə olundu. Və Azərbaycan tərəfini “ifşa edən” materialların Marqarita Simonyanın nəşrində yazılması təəccüblü gəlmir. Simonyan ilə Lavrov arasındakı yaxın münasibət heç kimə sirr deyil.
Təbii suallar yaranır: Milli Məclisin mətbuat xidməti niyə təcili olaraq görüşün nəticələrinə həsr edilən press-relizi dəyişdirdi? Yəni doğrudanmı, Lavrova onun demədiyi sözlər aid edilərək yayılmışdı? Məni qınamayın, amma Azərbaycan qanunverici orqanının mətbuat xidmətinin buna cürət etməsinə inanmaq çətindir.
Digər tərəfdən, Maria Zaxarova “digər məsələlərlə yanaşı, Dağlıq Qarabağın status məsələlərinin həllini və ətrafındakı ərazilərin azad edilməsini nəzərdə tutur” ifadəsi ilə, əslində, Milli Məclisin ilk yaydığı press-relizdə deyilən fikirlər təsdiqlənir. Məgər Lavrov, həqiqətən də o qədər qorxuncdur ki, Bakıdakılar onun qəzəbindən qorxdular? Məgər o, "Qarabağ problemi Azərbaycanın daxili işi deyil" deməyə cəsarət edəndə Azərbaycan Prezidenti Sergey Viktoroviçi yerinə oturtmadımı? Nə baş verir, cənablar? Niyə döyüşsüz uduzmağa qərar verdik? Və bu hadisə, dövlət başçısı prinsipial və hücumameylli xarici siyasətə ehtiyac olduğunu söyləyəndə baş verir...
Təəssüf, cənablar, Azərbaycan üçün təəssüf ...
İsmayıl Vüqarlı, xüsusi olaraq AYNA üçün