9 may ərəfəsində keçmiş SSRİ ölkələrində abidələr söküldü, bayram tədbirləri ləğv edildi
İkinci Dünya müharibəsində faşizm üzərində qələbənin 77-ci ildönümünə hazırlıq bütün əvvəlkilərdən, xüsusən də postsovet məkanında ciddi şəkildə fərqləndi. Bayram ərəfəsində keçmiş Sovet İttifaqının bir neçə ölkəsində "Georgi" lentlərinin istifadəsinə birdən qadağa qoyuldu, tarixin özünün isə adi hadisələrdən və Böyük Vətən müharibəsi ilə bağlı istinadlardan imtina edərək yeni mənalarla doldurulması təklif edildi. Sovet abidələrinin, o cümlədən həlak olmuş əsgərlərin xatirəsinə ucaldılmış abidələrin sökülməsi fonunda keçmiş postsovet məkanında 9 May - Qələbə Gününün qeyd olunmasından birdəfəlik imtina etmək çağırışları səsləndi.
"Niyə postsovet məkanı ölkələrində Qələbə Gününün qeyd olunmasından imtina edildi?" sualına rusiyalı jurnalist Alevtina Zapolskaya aydınlıq gətirməyə çalışıb. Daha doğrusu, hansı ölkələrdə, hansı tanınmamış "respublikalar"da vaxtilə ən əlamətdar gün olan 9 May bayramının qeyd edilmədiyini araşdırıb.
AYNA oxucularının marağını çəkəcəyini düşünərək, materialı "Lenta.ru" saytına istinadən təqdim edirik:
Qaqauz cəbhəsi
Moldovada Qələbə gününə üç həftə qalmış "Georgi" lentinin istehsalı, yayılması və taxılmasına qadağa qoyulub. Aprelin 14-də müvafiq qanun Moldova Parlamenti tərəfindən təsdiqlənib və artıq aprelin 19-da Moldova Prezidenti Maya Sandu tərəfindən imzalanıb. Yeni qanunu pozanları 245 dollardan 490 dollara qədər cərimə və ya ictimai iş gözləyir.
Sandu bu qərarı “hərbi təcavüzü təşviq edən” simvolların qadağan edilməsinin zəruriliyi ilə izah edib. Prezident "Georgi" lentinin Moldova cəmiyyətində düşmənçilik toxumu səpməyə qadir olduğuna əmin olduğunu bildirib və onu tarixin "zibil qutusu"na göndərməyi təklif edib. Lakin yeni qanun 2023-cü ildən tətbiq olunacaq.
""Georgi" lenti Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsinin simvoluna çevrilib, ona görə də qadağan edilməli idi. Və biz müharibənin bütün simvollarını qadağan etməliyik, çünki biz müharibəyə qarşıyıq”, - Sandu vurğulayıb.
Moldovanın tərkibində milli muxtariyyət olan Qaqauziya rəsmi Kişinyovun mövqeyi ilə razılaşmayıb. Qaqauziya Xalq Assambleyası yerli sakinlərə "Georgi" lentləri və qırmızı bayraqlar da daxil olmaqla "Böyük Qələbənin rəmzlərini sərbəst istehsal etməyə, saxlamağa və geyinməyə" icazə verən qanun qəbul edib. Buna cavab olaraq Moldovanın ədliyyə naziri Sergey Litvinenko Qaqauz hökumətinin qərarının qanuna uyğun olub-olmamasını yoxlamağa və ola bilsin ki, məhkəməyə müraciət etməyə çağırıb.
Hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları Tiraspolun kənarındakı keçid məntəqəsində: 27 aprel 2022-ci il
"1945-ci ildə olduğu kimi, 2022-ci ilin zəfərli mayı gələcək”
Aprelin sonunda tanınmamış "Dnestryanı Moldova Respublikası"nın "hökuməti" Qələbə Gününə həsr olunmuş hərbi parad və digər kütləvi tədbirləri ləğv edib. "Prezident" Vadim Krasnoselski bu qərarın aprelin 25 və 26-da Dnestryanıda baş verən bir sıra partlayışlar səbəbindən verildiyini deyib.
“Təəssüf ki, şərait bizi kütləvi tədbirlərdən və aksiyalardan imtinaya məcbur edir. Söhbət Dnestryanı sakinlərinin, o cümlədən "respublika"da yaşayan veteranların, eləcə də bu mühüm gündə bizə qoşulmağı planlaşdıran xarici vətəndaşların təhlükəsizliyindən gedir. Buna baxmayaraq, 1945-ci ildə olduğu kimi, 2022-ci ilin zəfərli mayı gələcək”, - deyə separatçı bölgənin "prezident"i vurğulayıb.
Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Berbok NATO-nun Litvadakı əməliyyat qrupunun bazasına səfəri zamanı: 22 aprel 2022-ci il
“Müharibə 1993-cü ildə başa çatıb”
Aprelin 19-da Georgi lentinin paylanmasının və taxılmasının qadağan edilməsi haqqında qərar Litva Seymi tərəfindən də qəbul edilib. Yeni normaya məhəl qoymayan fiziki şəxsləri 300-700 avro, hüquqi şəxsləri isə 1200 avroya qədər cərimə gözləyir. Qanun layihəsinin təşəbbüskarlarından olan Monika Oşmyanskienenin sözlərinə görə, belə tədbirlər Litvanın milli təhlükəsizliyini təmin edəcək və ölkəni Ukraynanın acı taleyindən qoruyacaq.
“Şəxsi səbəblər varsa, mayın 8-də bayram etməyə çağırıram, çünki bu, İkinci Dünya müharibəsinin bitdiyi gün olmasa da, nasist Almaniyası üzərində qələbə günüdür. Dəqiq desək, bizim müharibə 1993-cü ildə başa çatdı”, - Vilnüs meri Remigius Simasius bildirib.
Bundan əvvəl Litva Seyminin bir qrup deputatı mayın 9-nun Ukraynada soyqırımı qurbanlarının anım günü kimi qeyd olunmasını təklif etmişdi. Anım tarixləri haqqında qanuna dəyişikliklərin təşəbbüskarı, Seymin spikeri Viktoriya Kmilyte-Nielsen, xarici işlər naziri Qabrielius Landsbergis və ədliyyə naziri Evelina Dobrovolska olub. Onlar ukraynalıların soyqırımında Rusiyanı günahlandırıblar.
Qanunvericiliyə yeni düzəlişlərin hazırlanması və qəbulu ilə paralel olaraq, sovet əsgərlərinin abidələrinin sökülməsi prosesi Litvanı bürüdü. Marijampole, Şeta, Kurkliai, Palanqa və Jalei kəndindəki abidələrin üzərinə Ukrayna bayrağının rəngləri ilə boyandı.
Təhlükəsizlik təhlükəsi
Qələbənin 76-cı ildönümü günündə Tallinndə İkinci Dünya Müharibəsində həlak olanların xatirəsinə ucalan abidənin önü
Estoniyada Qələbə Günü ərəfəsində Georgi lentləri, Rusiya və SSRİ bayraqları, eləcə də sovet hərbi geyimləri ilə kütləvi toplantılar qadağan edilib. Polis məhdudiyyətin təxribatların qarşısını alacağını və insanlar arasında zorakılıq və düşmənçiliyi qızışdıracağını söyləyib. Qadağa Tallinn ərazisində və Harjumaa və İda-Virumaa əyalətlərində mayın 10-dək qüvvədə qalıb.
“Mayın 9-da Rusiya bayraqları altında və Müqəddəs Georgi lentləri ilə yürüş edən və ya sosial şəbəkələrdə denazifikasiyanı tərifləyən, Estoniyada Rusiyanın təcavüzünə dəstək ifadə edən hər kəs dərhal ölkədən qovulmalıdır. Onlar açıq-aydın təhlükəsizliyə təhdididir”, - Mühafizəkar Xalq Partiyasının sədri Martin Helme bildirib.
Estoniyada qanunvericilik səviyyəsində Georgi lentinin taxılması rəsmən qadağan edilməyib, lakin yerli hakimiyyət orqanları litvalı həmkarları ilə ayaqlaşmağa çalışıblar. Artıq ölkədə rusiyayönlü simvolların açıq nümayişini qadağan edən qanun layihəsi hazırlanır. Ehtimal olunur ki, onun istifadəsindən sonra əvvəlcə cərimə, sonra isə cinayət işi başlanacaq. Müvafiq təşəbbüs artıq hökumət tərəfindən dəstəklənib.
Litvada olduğu kimi, Tallinndə də İkinci Dünya müharibəsi əsgərlərinin xatirəsinə ucaldılan "Tunc əsgər" abidəsinin üzərini Ukrayna bayrağının rəngləri ilə rəngləyiblər. Eyni zamanda, abidədə olan "Qırmızı Ulduz" ordenini kəsiblər.
İnsanlar koronavirus pandemiyası zamanı Qələbə Memorialına gül dəstələri qoyurlar: Riqa, 9 may 2020-ci il
Dəfn tarixi
Latviya Seymi 2021-ci ilin noyabrında Georgi lentlərinin ictimai istifadəsini qadağan edib. Bu ilin aprelində Seym təcili olaraq 9 may tarixini Ukraynada həlak olanların Anım Günü elan edib. Matəm tarixləri ilə bağlı qanunvericiliyə uyğun olaraq, belə günlərdə bayram şənliklərinin keçirilməsi tamamilə istisna olunur. Yeni dəyişikliyə əsasən, əhali sovet əsgərlərinin abidələri yanında kütləvi bayram tədbirləri təşkil edə, mitinqlər keçirə bilməzlər.
Fəhlələr yerli hakimiyyət orqanlarının qərarı ilə "Hərbi Şöhrət" Abidəsində barelyefi sökürlər: Lvov, 23 aprel 2021-ci il
Lazımsız yaddaş
2015-ci ildən Ukraynada “Ukraynada kommunist və milli sosialist (nasist) totalitar rejimlərin pislənməsi və onların simvollarının təbliğinin qadağan edilməsi haqqında” Qanun qüvvədədir. O vaxtdan 9 mayda qeyd olunan Qələbə Günü İkinci Dünya müharibəsində nasizm üzərində Qələbə Günü adlanır. Həmin gün rəsmi bayram günü kimi nəzərə alınmır. Ukraynada Georgi lenti və istənilən kommunist simvolu qadağan edilib.
Bu il Ukraynada Qələbə Günü ərəfəsində rus və sovet tarixi irsindən xilas olmaq üçün bütöv bir kampaniya aparılıb. Jitomir, Ternopil, Mukaçevo, Xarkov, Stryi və Rovnada yerli hakimiyyət orqanları tərəfindən SSRİ dövründə ucaldılmış abidələr sökülüb, Ujqorod və İvano-Frankivskdə isə rus elm və mədəniyyət xadimlərinin adını daşıyan küçələrin adının dəyişdirilməsinə qərar verilib.
Mariupolda Donetsk Regional Akademik Dram Teatrının dağıdılmış binası
Parad yoxdur
Dnestryanı bölgədə olduğu kimi, "Donetsk və Luqansk Xalq Respublikaları"nda mayın 9-da keçirilməsi planlaşdırılan "Qələbə Paradı" və “Ölməz alay” yürüşü ləğv edildi. Buna səbəb hazırda ərazidə müharibə şəraitinin olmasıdır. "Bayram tədbirlərinin" daha sonra keçirilməsi qərara alınıb. “Düşmən (Ukraynanı nəzərdə tutur - red) nəinki böyük kütləyə atəş açmağa qadirdir, əgər belə bir fürsət olarsa, mütləq atəş açacaq. Tam qələbəmizdən və "sərhədlərimiz konstitusiyamıza" uyğun daxil olandan sonra biz "Qələbə Paradı"nı keçirəcəyik”, - deyə "respublikanın rəhbəri" Denis Puşilin bildirib.
Astanada "Ölməz alay" aksiyasının iştirakçıları: 2018-ci il
Başqa vəzifələr var
Qazaxıstanda Qələbə Gününün qeyd olunması heç bir şəkildə məhdudlaşdırılmayıb, lakin onlar bayram hərbi parad keçirməkdən imtina ediblər. Qazaxıstan Müdafiə Nazirliyindən belə bir qərar büdcəyə qənaət və digər problemlərin həlli zərurəti ilə izah edilib. Nazirlik Qazaxıstan Silahlı Qüvvələrinin döyüş hazırlığının saxlanılmasını, dövlət və hərbi obyektlərin müdafiəsinin təmin edilməsi üçün maliyyə xərclərini daha prioritet istiqamətləri adlandırıb.