Natiq Miri: “Rusiya dövləti ilə rus xalqını ayırmaq, "müharibəni edən hökumətdir, sadə ruslar günahsızdırlar" demək sadəlövhlükdür”
Rusiyanın Ukraynaya qarşı başlatdığı işğalçı müharibə 4 aydır ki, davam edir. Bu müddətdə Rusiyanın təcavüzkar siyasəti səbəbindən kollektiv Qərb tərəfindən misli görünməmiş sanksiyalar tətbiq olunub. Altı paketdə tətbiq edilən embarqoların davamının gələcəyi gözlənilir. Sanksiyalar səbəbindən iqtisadiyyatı iflic olan, böhrana yuvarlanan Rusiya hələlik dirəniş göstərməkdə, işğalçı müharibəni davam etdirməkdədir.
Müharibə başlayanda, sanksiyalar tətbiq olunanda əksər yerli və xarici analitiklər proqnozlaşdırırdılar ki, bu, Prezident Vladimir Putin iqtidarının sonu ilə nəticələnəcək. Slavyan qardaşları olan ukraynalıların qırğınına və sosial vəziyyətinin ağırlaşmasına görə rus xalqının küçələrə çıxacağı, eyni zamanda, sanksiyalar səbəbindən var-dövlətini itirən məmur-oliqarxların saray çevrilişi edəcəyi gözlənilirdi.
Lakin mart ayında azsaylı insanların etiraz aksiyaları təşkil etməsini nəzərə almasaq, demək olar ki, kütlə ayağa qalxmadı. Eyni zamanda, saray çevrilişinə cəhd müşahidə olunmur. Yəni ki, hazırkı duruma görə, proqnozlar özünü doğrultmur. İşğalçı müharibə isə şiddəti ilə davam edir. Onu da qeyd edək ki, azsaylı politoloqlar Rusiyanın yaxınlarda çöküşünün mümkün olmadığını, orta və uzun müddətdə isə bu çöküşün qaçılmaz olduğunu dilə gətirirdilər.
Rusiyada baş verə biləcək daxili gərginliklərlə bağlı fikirlərini AYNA ilə bölüşən Milli Strateji Tətqiqatlar Mərkəzinin sədri Natiq Miri deyib ki, sanksiyaların qısa müddət ərzində Rusiyanın iri şəhərlərində təsirləri müşahidə olunmayacaq:
- Sanksiyaların acı nəticələri ilə rus xalqının qarşılaşması üçün bir neçə ay lazımdır. Payız aylarında ruslar ölkələrinin iqtisadi çöküşünü soyuducularında və ailə büdcələrində hiss etməyə başlayacaqlar. O vaxtadək də Rusiyanın müharibəni müəyyən qədər dayandırması potensialı var. Ayrıca, bir nüansı diqqətdən qaçırmamaq lazımdır ki, Rusiya dövlət büdcəsinin 60 faizinə qədərini enerji daşıyıcılarından gələn gəlirlər təşkil edir. Nəzərə alaq ki, bu gün neft və qazın qiyməti fantastik səviyyədədir. Dünya bazarında enerji daşıyıcılarının qiyməti ilə bağlı qeyri-müəyyənlik müşahidə olunur. Bu, Rusiyanın bir çox itkilərini kompensasiya etməyə şərait yaradır.
Bütün hallarda isə hesab edirəm ki, bir neçə aydan sonra Rusiya xalqı sosial çətinlikləri hiss etməyə başlayacaq. Xüsusilə, bir çox istehsalat müəssisələri xammal və detallar olmadığı üçün bağlanmalı olacaq. Bu, Rusiyada işsizliyin artmasına, sosial durumun ağırlaşmasına gətirib çıxara bilər. Amma bunu qarşıdakı 1-2 ay müddətinə gözləmək olmaz.
- Sanksiyalar nəticəsində külli miqdarda maliyyə itirən siyasi elitanın, oliqarxiyanın Putinin yanlış siyasətinə qarşı çıxması, onu devirmələri ehtimalı nə qədərdir?
- Açığını deyim ki, Rusiya siyasi elitasında Putini devirə biləcək fiqurlar mövcud deyil. Keçmiş KKB sistemində müstəqil siyasi iradəyə malik, ağıllı siyasi şəxslər olurdu ki, onlar hakimiyyət darələrində olanda bu, Kreml rəhbərliyi üçün təhlükə yaradırdı. Putinin hakimiyyəti dövründə belə şəxslər siyasi komandada təmsil olunmadı. Putin elə bir komanda formalaşdırıb ki, orada onu siyasi hakimiyyətdən uzaqlaşdıra biləcək, saray çevrilişinə nail ola biləcək fiqurlar mövcud deyil. Belə şəxslər nə Rusiya ordusunda, nə də Rusiya xüsusi xidmət orqanları daxilində var. Putin hakimiyyətinə zaman-zaman potensial təhlükə törədəcək şəxslər isə zərərsizləşdiriliblər. İndinin özündə hansı şəxslər potensial təhlükə kimi görünürsə, Putin onları "təmizləməklə" məşğuldur. Kimini vəzifədən uzaqlaşdırır, kiminə qarşı cinayət işi qaldırılır və s. Bu baxımdan, düşünmürəm ki, siyasi hakimiyyət içərisindən hansısa qruplaşma çevrilişə cəhd təşəbbüsü etsin.
Qaldı ki, Rusiyadakı müxalif qüvvələrə, bu gün müxalif qüvvələr demək olar ki, yoxdur. Müxalifət demokratik ölkələrdə güclü olur ki, Rusiyada demokratiyadan əsər-əlamət yoxdur. Müxalif düşüncəli insanları bir araya gətirə biləcək şəxslər isə zərərsizləşdirilib. Onlar ya öldürülüblər, ya həbsxana divarları arasındadırlar.
- Bəs, xalqın ayağa qalxması və inqilab etməsi ehtimalı...?
- Bilirsiniz, rus xalqı tarixən bütün çətinliklərə dözə bilən, səbrli xalq kimi yetişdirilib. Rus xalqı üçün hər zaman imperiya siyasətinə dəstək nümayiş etdirilib. İmperiya siyasətinin davamlı olması üçün ruslara "xarici düşmən" yaradılıb. Bu, Rusiya hakimiyyətinin tarix boyu siyasətinin tərkib hissəsi olub. "Xarici düşmən" amili ilə sonadək mübarizə aparmaq və qələbə qazanmaq naminə rus xalqı məhrumiyyətlərə alışdırılıb. Məsələ burasındadır ki, rus xalqı Rusiya dövləti kimi düşünüb - imperiya siyasətindən yana olub. Başqalarının torpaqlarını işğal etmək, Rusiya ərazilərinin böyüməsi üçün hər çətinliyə dözmək həvəsində olublar. Halbuki əraziləri niyə işğal etdiklərini anlamırlar. Bunu heç Rusiya dövlətinin özü də bilmir. Bu gün ucu-bucağı bilinməyən Rusiya əraziləri mövcuddur ki, buralarda nə yaşayan var, nə də o ərazilər əkilib-biçilir. Əlavə ərazilər nə Rusiyaya, nə də ruslara lazımdır. Sadəcə imperiya təfəkkürü Rusiya dövlətinə də, ruslara da işğalçılıq etməyi aşılayır.
Ona görə də xalqın müharibə getdiyi zaman qalxıb Putini devirəcəyi inandırıcı deyil. Rusiya məğlub olarsa, vəziyyət dəyişəcək. O zaman xalq ayağa qalxıb Kreml rəhbərliyindən haqq-hesab soruşacaq – “bu müharibə nəyə lazım idi” deyə sorğu-sual başlayacaq. Beləliklə, nəinki xalqın Putini devirməsi, hətta Qırmızı Meydanda asmasının da şahidi ola bilərik. Müharibənin davam etməsinin, Putinin Ukrayna ərazilərinin işğalının mütləq gerçəkləşdirilməsi prinsipinin də arxasında bir növ bu amil dayanır.
- Ruslarda slavyan qardaşlarının soyqırımının həyata keçirilməsinə etiraz da görmədik...
- Bu olmayacaq, ukraynalıların, slavyan qardaşlarının öldürülməsinə rusların etirazını gözləmək lazım deyil. Birincisi, bəzi Avropa ölkələri ilə yanaşı, rusların özləri ən böyük irqçilərdir. İrqçiliyin başında dayanan xalqların ən birincisi, bəlkə də, rus xalqındır. Məgər qafqazlılara "qaralar" demirlərmi? Yaxud da, Orta Asiya xalqlarına, türklərə alçaldıcı ifadələr işlədən ruslar deyilmi? Rusiya xalqı özündən başqa bütün xalqları, eyni zamanda qardaş slavyanları da özlərinin nökəri gözündə görüb. Ruslar zəhmətkeş xalq olmayıb, onlar üçün işləyən hər zaman ukraynalılar, qafqazlılar, digər xalqlar olub. İkinci Dünya müharibəsində həlak olanların böyük əksəriyyəti qeyri-ruslar idi, amma təltifdə ruslar öndə olub.
Demək istədiyim odur ki, Rusiyanın hansı siyasəti olubsa, ona dəstək verən xalq olub. Ruslarda ifrat millətçilik, şovinizm, xəstə təfəkkür hər zaman olub. Bu gün rusların böyük əksəriyyəti slavyan qardaşları olan Ukrayna xalqına nifrət püskürür. Sosial şəbəkələrə baxın, ukraynalılar haqqında nələr yazırlar. Təsəvvür edin ki, rus qadınlar Ukraynaya işğalçı müharibəyə yollanan oğlanlarına, ərlərinə ukraynalı uşaqları belə, öldürməyi tövsiyə edən şərhlər yazırlar. Bu, rus təfəkkürüdür. Rusiya dövləti ilə rus xalqını ayırmaq, "müharibəni edən hökumətdir, sadə ruslar günahsızdırlar" demək vicdansızlıqdır. Ona görə də imperiya təfəkkürlü xalqın ukraynalıların soyqırımına etiraz edəcəyini düşünmək sadəlövhlükdür.