Nə qədər çox uşağınız varsa, pensiyaya bir o qədər yaxınsınız?
Azərbaycanda kişilər 65, qadınlar 64 yaşında pensiyaya çıxırlar, lakin 2027-ci ildə hər iki cins üçün pensiya yaşı bərabər olacaq. Bununla belə, dövri fikirlər var ki, ən azı qadınlar üçün və bəzi kateqoriyalar üçün pensiya yaşı azaldılmalıdır.
Mövcud demoqrafik və sosial vəziyyətdə pensiyaya yanaşmaların nəzərdən keçirilməsi xüsusilə aktuallaşır. Dünyanın bir çox ölkələrində qadınlar kişilərə nisbətən daha tez pensiyaya çıxırlar və bu, onların daha böyük sosial yükü və fizioloji xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla əsaslandırılır.
Milli Məclisin üzvü Vüqar Bayramov xatırladıb ki, 2017-ci ildən qüvvəyə minən pensiya yaşının müəyyən edilməsi qaydaları həm kişilər, həm də qadınlar üçün vahid yaş həddi müəyyən edir. Amma kəmiyyət göstəriciləri ilə yanaşı, keyfiyyət meyarlarından da istifadə etmək məqsədəuyğun olardı. Onun fikrincə, üç və daha çox uşaq böyüdən qadınlara, habelə tək analara pensiya təminatının verilməsi məqsədəuyğundur. Hazırda Azərbaycanda “Əmək pensiyaları haqqında” qanuna əsasən, beş və daha çox uşağı olan qadınlar 5 il əvvəl pensiyaya çıxa bilərlər.
Üstəlik, deputatın fikrincə, müavinətlər uşaqların sayından asılı olaraq dəyişməlidir: nə qədər çox olarsa, bir o qədər tez pensiyaya çıxmaq mümkün olmalıdır: “Bu, daha ədalətli və sosial yönümlü yanaşmadır”.
Təklif olunan dəyişikliklər təkcə sosial deyil, həm də iqtisadi nöqteyi-nəzərdən əhəmiyyətlidir - onlar dövlətin maliyyə öhdəliklərini aydınlaşdıracaq və pensiya sisteminin dayanıqlığını artıracaq. Belə ki, 2025-ci ildə dövlət büdcəsindən Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna transfertlərin məbləği 208 milyon manat artaraq 1,6 milyard manat təşkil edəcək.
“Xidmət-iş” Həmkarlar İttifaqları Federasiyasının vitse-prezidenti Cəmaləddin İsmayılov da AYNA.AZ-a şərhində deyib ki, ən azı üç uşaq böyüdən qadınlara vaxtından əvvəl pensiyaya çıxmaq hüququ verən qanunvericiliyə yenidən baxılmalıdır: “Analoji təcrübə sovet dövründə də tətbiq edilib və səmərəli olub. Müasir Azərbaycanda beşuşaqlı ailələrə nadir hallarda rast gəlinir və üçuşaqlı ailə çoxuşaqlı ailə meyarlarına cavab verir”.
Bununla belə, həmsöhbətimiz bildirib ki, qadınlar erkən pensiyaya yalnız o zaman maraq göstərəcəklər ki, onlar ləyaqətlə yaşaya bilsinlər: “Uşaqlara verilən aylıq müavinət də vacibdir. Hazırda onlar beş və daha çox uşağı olan ailələrə ödənilir, lakin bu təcrübə üç uşaq böyüdən ailələrə də şamil edilməlidir. Hazırda hər uşağa görə ödəniş 105 manat təşkil edir ki, bu da, birmənalı olaraq kifayət deyil”.
Ekspertin sözlərinə görə, ərazilərin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə ərini itirmiş qadınlar da diqqətdən kənarda qalmamalıdır: “Onların pensiya təminatına ehtiyacı var, lakin bütün güzəştli pensiya təminatı alanların müəyyən iş stajına malik olması vacibdir. Ümumiyyətlə, bütün qadınlar üçün pensiya yaşının aşağı salınması lazımdır, çünki onlar daha həssasdırlar”.
“Beynəlxalq təcrübəni də öyrənmək lazımdır. Bəzi ölkələrdə pensiya üçün müəyyən məbləğ yığan şəxs onun bir hissəsini və ya hamısını çıxara bilər. Məsələn, insan bilir ki, ömrünün bir neçə ili var, bəs niyə hər şeyi götürüb bu vaxtı doyunca yaşaya bilmir? Axı, bu, onun vicdanla qazandığı puldur. Yaxud da müəyyən məbləğdə bir hissəsini çıxarıb, biznesə sərmayə qoyub, yaxşı yaşaya bilər. O, öz pulundan istifadə edə bilir”, - deyə İsmayılov vurğulayıb.
Öz növbəsində Davamlı İnkişaf Araşdırmaları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev AYNA.AZ ilə söhbətində analoji sistemin Sovet İttifaqında fəaliyyət göstərdiyini qeyd edib: “Bu cür tədbirlərin demoqrafik göstəricilərə ciddi təsir göstərməsi ehtimalı azdır. Bir çox inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsinin də sübut etdiyi kimi, hətta maddi imtiyazlar həmişə doğum səviyyəsini stimullaşdırmır. Doğuş nisbətini artırmaq üçün rahat şərait yaratmağa çalışırlar, lakin yerlilər çox uşaq sahibi olmağa tələsmirlər”.
Bununla belə, müsahibimiz əmindir ki, qadınlar həqiqətən də kişilərdən tez pensiyaya çıxmalıdırlar: “Üstəlik, uşaqların sayından asılı olaraq pensiya yaşının aşağı salınması ideyasını dəstəkləyirəm. Bir uşaq - mənfi iki il, iki uşaq - mənfi dörd il və s. Bu, qadınların gələcək nəsillərin tərbiyəsinə real töhfəsini əks etdirəcək”.
“Büdcənin yükü ilə bağlı etirazlar belə tədbirlərlə paralel olaraq iqtisadiyyat inkişaf edərsə, yeni iş yerləri açılarsa, aradan qaldırıla bilər. Əhalinin 2 faiz artımı ilə ümumi daxili məhsul ən azı 2,5 faiz artmalıdır. Yalnız bundan sonra vətəndaşların layiqli həyat səviyyəsini və sosial sistemin davamlılığını təmin etmək mümkün olacaq”, - deyə Ağayev fikrini yekunlaşdırıb.