Eldar Zeynalov: “Asayiş keşikçilərinin özləri dərk etməlidirlər ki, soyuq silahlara hansı alətlər uyğun gəlir, hansılar uyğun gəlmir”
Metro hər gün yüz minlərlə vətəndaşın və paytaxt qonaqlarının istifadə etdiyi ən sürətli və rahat ictimai nəqliyyat növüdür. Metronun təhlükəsizliyi prioritet məsələlərdən biridir ki, bu da sevindiricidir. Amma onun təminatına yanaşma suallar doğurur. Məhz bu təhlükəsizlik naminə sərnişinlərin baqajı yoxlanılan stansiyalarda skanerlər quraşdırılır. Bəs bu, nə dərəcədə effektivdir?
Bəzi yerlərdə bu məsələyə barmaqarası baxılır, sərnişinlərin bəziləri, hətta böyük çanta ilə keçəndə belə, skanerə məhəl qoymurlar. Haradasa da özlərini sığortalamaq üçün, hətta, miniatür qadın çantasını da skanerin lentinə qoymağa məcbur edirlər ki, bunlara da ancaq telefon və pomada sığışır.
Nəticədə, pik saatlarda metronun girişində əsl basabas yaranır. Və metroda bir kişinin cinsi azlıqların nümayəndələrini balta ilə hədələməsi hadisəsindən sonra getdikcə daha çox sərnişin müəyyən əşyaların daşınmasında çətinlik çəkməyə başlayıb.
Belə ki, Bakı şəhər sakini Esmiralda Şıxəmirova bir gündə iki dəfə metroda çantasından bıçağı atmaq tələbi ilə saxlanılmasından şikayətlənib: “Əslində, bu, hətta bıçaq deyil, iş üçün lazım olan kəsici alətdir. Çantamda iki şpatel də vardı, lakin onlar təhlükəli hesab edilmirdi, baxmayaraq ki, lazım olsa, onlarla da potensial təhlükə yaratmaq olar. Ümumiyyətlə, iş o yerə çatdı ki, 102-yə zəng etməli oldum. “Gənclik” metrosunda telefonla Hacıyev adlı birisi mənə uzun müddət həmin baltalı adam haqqında danışdı və mən soruşanda ki, “bəs lazım olan kəsici əşyalarımı mən necə daşıya bilərəm”, 20 ildir yanımda olan alətləri metroya minməzdən əvvəl cibimə qoymağımı və ya avtobusdan istifadə etməyimi tövsiyə etdi”.
“Bir çox usta və fəhlələr öz alətlərini özləri ilə daşıyırlar və onları silahlardan fərqləndirmək lazımdır. Yaxud, deyək ki, insan işdə və ya çimərlikdə yemək kəsmək üçün özü ilə bıçaq götürür. Belə çıxır ki, əgər bıçaq çantadadırsa, onu metroya buraxmırlar, amma cibinizdədirsə, o zaman onunla problemsiz keçəcəksiniz. Hesab edirəm ki, bu cür məhdudiyyətlər kökündən yanlış və məntiqsizdir. Yeri gəlmişkən, stansiyaların birində heç kim monitora baxmırdı, mühafizəçilər bir-biri ilə danışırdılar və çantamda nə olduğu onlara qətiyyən maraqlı deyildi”, - deyə qadın sosial şəbəkədə yazıb.
Məlum olub ki, belə neqativ hadisə təkcə onun başına gəlməyib. Bəziləri onsuz da metroda onlarda nəsə tapacaqlarından qorxaraq, çimərliyə getməzdən əvvəl doğranmalı olan hər şeyi elə evdəcə doğrayırlar.
Yeri gəlmişkən, Şıxəmirovanın sözlərinə görə, hadisədən sonra ona polisdən zəng vuraraq soyadını, adını və doğum tarixini hələlik məlum olmayan səbəbdən dəqiqləşdiriblər.
Azərbaycan İnsan Hüquqları Mərkəzinin rəhbəri Eldar Zeynalov vəziyyəti AYNA-ya belə şərh edib:
“Bu zaman polis hər hansı göstərişi deyil, özlərini sığortalamağı və praktiki mülahizələri rəhbər tutur: çantalar yoxlanılmalıdır, lakin konkret şübhələr olduqda vətəndaşların şəxsi axtarışı yalnız son çarə kimi həyata keçirilir. Hava limanında da vəziyyət təxminən eynidir: siz baqaj kimi qeydiyyata alınan deşici və kəsici əşyaları daşıya bilərsiniz, lakin onları özünüzlə salona keçirə bilməzsiniz.
Başqa bir şey isə ondan ibarətdir ki, sözügedən alət zahiri cəhətdən nə qədər iti və dəhşətli olsa da, 30 dekabr 1997-ci il tarixli “Xidməti və mülki silahlar haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 2-ci maddəsində verilmiş rəsmi tərifə görə çətin ki, “soyuq silah” hesab oluna bilər. Bu, dizaynına, ölçüsünə və materialına görə sənaye və ya məişət məqsədli istifadə üçün nəzərdə tutulmayan, zədələnmə obyekti ilə birbaşa əlaqə zamanı insanın əzələ gücündən istifadə etməklə zərər verə bilən silah olmalıdır. Artıq bu tərifdən aydın olur ki, ağac kəsən, ayaqqabı bizi və s. sənaye və ya məişət məqsədli istifadə üçün bıçaqlar tərif altına düşmür.
Qanunun özündə silahların növləri, ölçüləri və materiallarının təsviri yoxdur. Belə ki, istintaqda bıçağın təyinatı şübhə doğurursa, onun ekspertizası sovet dövründən bəri məlum olan 40 parametr üzrə təyin edilir və aparılır. Bıçağın uzunluğu 90 mm-dən azdırsa və bıçağın bir tərəfi itilənibsə, bıçağın qalınlığı 2,6 mm-dən azdırsa və ya gövdə hissəsində 6 mm-dən çox olarsa, bıçaq itilənməyibsə və bıçağın travmatik sapı var və ya kəsici yeri yumşaq materialdan hazırlanırsa, ekspertiza heç vaxt bu əşyanı soyuq silah kimi tanımayacaq. Müvafiq olaraq, onu daşımaq üçün heç bir icazə tələb olunmur və hətta onu müsadirə etmək hüququ da yoxdur.
Təbii ki, belə bir bıçaq da ictimai yerlərdə açıq şəkildə aparılmamalıdır, bununla da yaralanma riski və ya insanlarda qorxu hissi yaranmamalıdır.
Konkret olaraq Bakı Metropolitenindən danışırıqsa, o zaman Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2010-cu il 19 oktyabr tarixli 179 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş qaydalar var. Bu sənədin 5.1.17-ci bəndi, doğrudan da, hansı olduğunu göstərmədən deşici alətlərin daşınmasını qadağan edir. Axı bu tərif altına adi bir mismar, bir dırnaq, manikür pilkası, bir biz, hətta taxta diş çubuğu və ya iti qələm uyğun ola bilər.
Deşici alətlərin odlu silahla yanaşı qeyd olunması onu deməyə əsas verir ki, müəlliflər soyuq silahları nəzərdə tuturdular. Yaxud, bu qayda sərnişinlərə zərər verə biləcək hər hansı bağlanmamış və qablaşdırılmamış əl baqajının daşınmasını qadağan edən 5.1.9-cu qaydanı qismən təkrarlayır. Yəni, metro qaydalarının məntiqinə görə, silah olmayan və daşınması qadağan olunmayan, lakin açıq formada sərnişinlərə zərər verə bilən obyekt heç kəsi deşməmək üçün etibarlı şəkildə qablaşdırılmalıdır.
Yeri gəlmişkən, manyak baltanı qapalı formada metroya keçirib. Amma fikrimcə, qablaşdırma üçün plastik torba uyğun deyildi, çünki sərnişinlərin adi vaqonun silkələnməsindən baltanın ağzına toxunaraq, xəsarət almayacağına zəmanət vermirdi. Çantada və ya qutuda daşınan kəsici alətlərlə ilə bağlı heç bir problem olmamalıdır.
Deməli, polisə adlarını çəkdiyim silahlar haqqında qanunu xatırlatmaq lazımdır - qanunun mühafizəçisi özü dərk etməlidir ki, soyuq silahlara hansı alətlər uyğun gəlir”.