İşsizlərin sayı “azalır”: Birdəfəlik yardım üçün 200 min deyil, 118 min nəfər

İqtisadiyyat

12.04.2020 - 10:50

Ekspert: “İqtisadi fəal əhalinin 2.7 milyon nəfəri dövlət dəstəyindən yararlanmayacaq”

 

İşsizlərə birdəfəlik (aprel-may ayları üzrə) 190 manat maddi yardım verilməsi məsələsində diqqətçəkən məqamlardan biri, həmin yardımı alacaq şəxslərin sayıdır – 200 min nəfər! Axı, bu vəziyyətdə işsiz qalanların sayı daha çox olmalıdır. Çünki ölkə daxilində iqtisadi fəaliyyət dayandırılıb, əhalinin evlərdən çıxması qadağan olunub.

 

Bəs, niyə 200 min? Bu rəqəm haradan çıxdı? AYNA-nın bu və digər suallarını iqtisadçı-ekspert Nemət Əliyev cavablandırıb:

 

- Hökumət tamamilə əsassız olaraq ölkədə işsizlərin sayının 5%-dən çox olmadığını iddia edir. İşsizliyin bu faizi illərdir, rəsmi səviyyədə saxlanılır. İqtisadi cəhətdən fəal əhali 5 milyon nəfər elan edilib. Hesablamalar belədir: 5 milyonX5 faiz=250 min işsiz. Son fəaliyyət planına görə, hökumət bu 250 min nəfərdən 50 minini pullu ictimai iş yerləri yaratmaqla işə götürməyi planlaşdırır və hələ də işsiz kimi qeydiyyata alınmalı qalan 200 min nəfərə 190 manat veriləcək – bu, təsdiq edilmiş yaşayış minimumunun miqdarı ilə götürülüb.

 

İşsizlərin məşğulluq mərkəzlərində qeydiyyata alınmasında da ciddi problem var. Uzun müddət məşğulluq mərkəzləri rəsmi olaraq işsiz kimi tanınan 250 min insanın da qeydiyyatından imtina etdi. Rəsmi olaraq işsizlərin sayının 5% olduğu olduğu bildirilsə də, məsələn, 2020-ci ilin əvvəlinə bu statusda cəmi 81,3 min adam qeydiyyata alınıb. Eyni zamanda, onlardan yalnız 540 nəfəri işsizlikdən sığorta ödənişləri alıb, yəni yalnız 0.7%-i.

 

Yekun olaraq, hökumətə görə, ölkədə 5% və ya 250 min işsiz var. Bunlardan 50 mini ictimai işlərə cəlb ediləcək, qalan 200 min nəfər 190 manat alacaq. Bu 200 min nəfərdən 81,3 mini artıq məşğulluq mərkəzlərində qeydiyyatdadır. Beləliklə, qeydiyyata alınmayanların sayı 118700 nəfərdir. Bu, o deməkdir ki, www.e-sosial.az portalında qeydiyyata alınmaqla rəsmi olaraq işsiz sayılacaq şəxslərin maksimal sayı 118,7 min nəfər olacaq.

nemət əliyev iqtisadçı

- Görünən budur ki, işsizlərin sayı əvvəlcədən müəyyən edilmiş göstəriciyə uyğun deyilir.

 

- Hökumətimizin bu istiqamətdəki işi, belə bir təəssürat yaradır. Yeri gəlmişkən, istəsələr, işsizlərin sayını qısa müddətdə müəyyən etmək olar. Bunu etmək çətin deyil, saymağın bir çox yolu var. Hazırda gerçək rəqəmləri çıxarmaq üçün mövcud vəziyyət əlverişlidir.

 

- Digər kateqoriya vətəndaşları nə gözləyir?

 

- Fevralın 1-nə olan məlumata görə, ölkəmizdə rəsmi qeydiyyata alınmış əmək münasibətləri olan işçilərin sayı 1 milyon 641 min nəfərdir. Bunlardan 910 min nəfər dövlət sektorunda çalışır. Hökumətin qərarı ilə hamısı pullu məzuniyyətə göndərildi, karantin müddətində bütün dövlət sektoru işçilərinə əməkhaqqının ödənilməsi planlaşdırılır. Ancaq böhran əleyhinə tədbirlərə ayrılan vəsait bu məqsədlər üçün istifadə edilməyəcək. Dövlət işçilərinin əməkhaqları əvvəlcə dövlət büdcəsini doldurdu. Qalan 731 min işçi özəl sektorda çalışır. Hökümətin son fəaliyyət planına və İqtisadiyyat nazirinin son açıqlamalarına görə, karantin dövründə bu işçilərin bəzilərinə əməkhaqqının 100, digərlərinə 50%-i məbləğində maaş veriləcək. İşsiz statusu alan 250 min adam istisna olmaqla, 481 min işçinin taleyi bəlli deyil.

 

- Yaxud ofisiantlar, satıcılar, təmizləyicilər, günlük zəhmətlə qazanc əldə edən insanlar... Onların aqibəti necə olacaq?

 

- Fakt budur ki, COVID-19 pandemiyasının ölkə iqtisadiyyatına, makroiqtisadi sabitliyə, məşğulluğa və biznesə mənfi təsirini azaltmaq üçün hökumətin təsdiq etdiyi Tədbilər Planı 2,5 milyon insanı əhatə edəcək. Bu, o deməkdir ki, sərt karantində olan 5,2 milyon iqtisadi fəal insandan 2.7 milyonu dövlət dəstəyindən yararlanmayacaq. Aprel-may aylarında 664 min qeyri-hökumət sektoru işçisinin əsassız işdən çıxarılmaması üçün gündəlik monitorinqlərin ediləcəyi bildirilir. Düzünü desəm, böyük işəgötürənlərin karantini azaldacağına inana bilmirəm. Kiçik biznesin işçilərə maaşları yalnız hökumətin istədiyi üçün verəcəyinə inanmaq da sadəlövhlükdür. Buna görə də, bu insanların hökumətin fəaliyyət planı ilə əhatə olunduğunu düşünənlərin məntiqi aydın deyil. İşəgötürənlərin şifahi dəstəyə deyil, konkret maliyyə dəstəyinə ehtiyacı var. Bu hesablamalara əsasən, hazırkı çətin dövrdə 3,4 milyon insan və ya əmək qabiliyyətli əhalinin 65%-i Allah ümidinə yaşayır.

 

- İşsizlikdən Sığorta Fondunun kiçik, lakin artıq əhəmiyyətli büdcəsi yaranıb. Bəs, işini itirmiş vətəndaşlara hansısa dəstək göstərilir?

 

- Fakt budur ki, İşsizlikdən Sığorta Fondunda toplanan vəsait bu fondun fəlsəfəsinə zidd olaraq paylandı. Fondun cari il üçün proqnozlaşdırılan büdcəsinin 128,2 milyon manatından 43 milyon manatı və ya 34 faizi icra orqanlarının saxlanmasına yönəldiləcək, 64 milyon manat və ya 50%-i özünüməşğulluq fəaliyyəti üçün sərf olunacaq Eyni zamanda, işsizlikdən sığorta ödənişləri cəmi 5 milyon manat və ya Fondun xərcləri strukturunda 3% təşkil edir.

Müəllif: Tanya Samsonova