Onların niyyətinin arxasında nə və kim gizlənir?
Petropavlovskda (Şimali Qazaxıstan vilayətinin inzibati mərkəzi) üç şəhər sakini separatizmdə ittiham olunaraq saxlanılıb. Bu barədə vilayət prokurorluğunun mətbuat xidməti məlumat yayıb. Saxlanılanlar Qazaxıstan Respublikasının yaradılmasının qanuniliyini tanımayan, qeydiyyatdan keçməmiş “Xalq Şurası” cəmiyyətinin üzvləridir.
Bu il martın 19-da cəmiyyətin iclası keçirilib və orada Qazaxıstandan müstəqil “Xalq Şurası”nın yaradılması elan edilib. İclas iştirakçıları bəyannamə qəbul edərək, Qazaxıstanın legitimliyini tanımadıqlarını və müstəqilliyini inkar etdiklərini bəyan ediblər.
“Biz azad insanlar, kişilər və qadınlar, Şimali Qazaxıstan vilayətinin Petropavlovsk şəhərinin işləyən sakinləriyik, Qazaxıstan Respublikasının korporasiyasının qondarma hüquqi bazasına görə, insanların həyatı üçün əlverişsiz şəraitin yaradılması səbəbindən, xalqa edilən, həmçinin iqtidarın agentlərinin bacarıqsızlığına və şərəfsizliyinə görə əmlakımızın və resurslarımızın idarə edilməsi sisteminin bütün təsisçilərinə və işçilərinə tam etimadsızlığımızı bildiririk. Biz - xalq öz müstəqilliyimizi, muxtariyyətimizi və suverenliyimizi elan edirik”, - deyə bəyanatda bildirilir.
Martın 30-da Qazaxıstanın hüquq-mühafizə orqanları bu faktla bağlı ibtidai istintaqa başlayıb. Faktla bağlı Cinayət Məcəlləsinin müvafiq maddəsi ilə cinayət işi başlanılıb, idarələrarası istintaq-əməliyyat qrupu yaradılıb, prosessual prokurorlar təyin edilib. Məhkəmə psixoloji-filoloji ekspertizası oxunan ifadədə separatizm əlamətləri aşkar edib.
“Xalq Şurası”nın üç üzvü barəsində cinayət işinin materialları ilə toplanmış sübutlara əsasən, onların əməlləri Cinayət Məcəlləsinin 180-ci maddəsinin 2-ci hissəsi ilə dövlət orqanlarının vahidliyini və bütövlüyünü pozmağa təbliğat və ictimai çağırış kimi tövsif edilir. Qazaxıstan Respublikası KİV və telekommunikasiya şəbəkələrindən istifadə etməklə və Cinayət Məcəlləsinin 179-cu maddəsi - dövlətin təhlükəsizliyinə xələl gətirən təbliğatda ittiham edilirlər.
Şimali Qazaxıstan vilayətinin prokurorluğundan verilən məlumata görə, cinayət işi başlandıqdan sonra “Xalq Şurası” qrupunun fəalları onların yanlış başa düşüldüyünü bildirən yeni video çəkib. Əslində, onların fikrincə, onlar “oliqarxlar və korrupsioner məmurlar timsalında korporativ komponentdən müstəqilliklərini, muxtariyyətlərini və suverenliklərini bəyan ediblər”. Saxlanılanların sözlərinə görə, onlar əslində Kasım-Jomart Tokayevin kursunu dəstəkləmələrinə və Qazaxıstanın ərazi bütövlüyünü müdafiə etmələrinə baxmayaraq, təxribatçıların qurbanı olublar. Onların sözlərinə görə, onlar və yaxınları təhdidlər almağa başlayıblar, bununla əlaqədar onlar Prezidentdən “ölkədə bütün sosial şəbəkələri nəzarətə götürməyi və təxribatçıları müəyyənləşdirməyi” xahiş ediblər.
Prokurorluqdan əlavə edilib ki, saxlanılan şəxslər müvəqqəti saxlama təcridxanasına yerləşdirilib. Faktla bağlı araşdırmalar aparılır. Rəsmi məlumata görə, “Şura”nın qalan iştirakçılarına da obyektiv və hərtərəfli hüquqi qiymət veriləcək.
Maraqlıdır, baş verənləri necə qiymətləndirmək olar? Qazaxıstan cəmiyyətində bununla bağlı hansı fikirlər səslənir? Qonşu ölkəyə kənardan məqsədli şəkildə belə separatizm meylləri yeridilə bilərmi?
AYNA-nın suallarını Qazaxıstanın tanınmış ekspertləri cavablandırıblar.
Politoloq Qaziz Abışov:
“Bu hadisə ilə bağlı cəmiyyətdə müxtəlif fikirlər səslənir. Leytmotivlərdən biri də separatçıların cəzalandırılmasıdır. Eyni zamanda, onlar sistemli separatçıların meyarlarına qətiyyən cavab vermirlər. Müstəqillik illərində biz Rusiyada, Moldovada, Ukraynada, Gürcüstanda və başqa ölkələrdə baş verənləri müşahidə edə bilmişik. Mütəşəkkil separatizmin nə olduğunu başa düşürük. Bu hal kriteriyalara tam cavab vermir. Daha doğrusu, bunlar istər peyvənd, istər Amerika universitetləri və s.-lə bağlı anti-Qərb anti-elitar sui-qəsd nəzəriyyələrini cəzasız olaraq yaymağa öyrəşmiş bir qrup əyalət dəliləridir.
Bu vəziyyətdə, onlar əvvəlcədən öhdəsindən gəlməyə hazır olmadıqları bir işi öz üzərlərinə götürdülər. Onlar barmaqlarını postsovet məkanında baş verən hadisələrlə kəskinləşən qazaxların artan milli mənlik şüurunun və passinoarlığının dağıdıcı cihazına soxdular.
Məsələ onların separatçı olub-olmamasında deyil, Qazaxıstanın bütövlüyü və suverenliyinə şübhə yaradan tezisləri açıq şəkildə ifadə etmələrindədir. Pis mesajdır ki, buna görə cəzalandırılacaqlar”.
Politoloq və alim Jaksılık Sabitov:
“Bu əməli törədən adamlar, təbii ki, xüsusi intellektə malik deyillər. Prinsipcə, onlar müəyyən bir “Qazaxıstan korporasiyası”nın olduğuna inanan bir növ informasiya təriqətinin bir hissəsidir və əslində onlar üçün o sahədə heç bir şeyin hüquqi dəyəri yoxdur, lakin Qazaxıstan SSR-in dəyəri var. Bütün əlamətlərə görə, bu, əlbəttə ki, tamamilə öz uydurma dünyasında yaşayan bir informasiya təriqətidir.
Ölkə cəmiyyətinin bu fakta münasibətinə gəlincə, Qazaxıstan sakinlərinin bir hissəsi bu fikirdədir ki, bu insanlar separatizmə görə həbs edilməlidir. Başqaları inanır ki, bunlar bəzi yerli şəhər dəliləridir. Amma bu gün ictimai şüurda heç bir presedent yaratmamaq üçün onların şübhəsiz ki, mühakimə olunmalı olduğu fikri hakimdir.
Şəxsən mən hesab edirəm ki, bu cür separatçı təzahürlər kənardan diktə oluna bilər, baxmayaraq ki, indiyə qədər, əslində, biz bu istiqamətdə aktiv əməli hərəkətləri görməmişik. Hamıya məlum olan təxribat xarakterli informasiya yayımları olub, lakin bu istiqamətdə Qazaxıstana qarşı aktiv iş hələ aparılmayıb. Mən belə hesab edirəm, baxmayaraq ki, səhv edə bilərəm”.