Ərəstun Oruclu: “Baş verən bütün proseslərin arxasında Kremlin sifarişi dayanır”
Görünən odur ki, Ermənistan müxalifəti və Qarabağ separatçılarının liderləri Azərbaycan və Türkiyə ilə barışıq mövqeyinə görə Nikol Paşinyan hökuməti ilə mübarizə aparmağa hazırlaşırlar. Son bir neçə gündə baş verən hadisələrdən belə bir nəticə çıxarmaq olar.
Belə ki, “Qarabağ parlamenti” aprelin 14-də keçirilən növbədənkənar iclasında “Qarabağın müstəqilliyi” uğrunda mübarizədən imtinanın mümkünlüyünü istisna edən bəyanat qəbul edib. “Biz Ermənistan hakimiyyətinin öz fəlakətli mövqeyindən əl çəkməsini və yalnız göstərilən dəyərləri rəhbər tutmasını tələb edirik”, - deyə bəyanatda bildirilir.
Həmin gün Qarabağda separatçıların lideri Arayik Arutunyanın hərbi komandanlıq və Qarabağın keçmiş “rəhbərləri” ilə fövqəladə görüşləri keçirilib. Nəticədə, Arutunyan Ermənistan hökumətinin Qarabağı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanımaq planlarını qəbul etmədiyini açıq şəkildə bildirib.
Ermənistan müxalifəti və Qarabağ “liderləri” Paşinyanın Azərbaycanla sülh bağlamaq planlarının qarşısını almaq üçün birləşib, qətiyyətli hərəkət etmək niyyətindədirlər. Göründüyü kimi, Ermənistanı sarsıntılar və sabitliyin pozulması gözləyir. Paşinyanın həyatına qəsd, hərbi çevriliş və ya müxalifətçilərin sonrakı repressiyaları ilə kütləvi etirazlar mümkündür. Sülh müqaviləsinin bağlanmasının qarşısını almaq üçün erməni hərbçilərinin hərbi təxribatını istisna etmək mümkün deyil.
Bu risklər nə qədər böyükdür? Bəs İrəvanla Bakı arasında sülhün tezliklə bağlanması arzusunu ucadan bəyan etməyə üstünlük verən Kreml bu vəziyyətdə hansı mövqe tutacaq?
Mövzunu AYNA-ya “Şərq-Qərb” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Ərəstun Oruclu şərh edib:
“Nikol Paşinyan və İlham Əliyevin Brüsselə son səfəri ərəfəsində və ondan sonra Ermənistanda və “sülhməramlıların” nəzarət zonasında baş verənlərin hamısı onu deməyə əsas verir ki, bütün bunlar səbəbsiz deyil, xüsusən də sinxron şəkildə baş verdiyinə diqqət etmək lazımdır. Məsələn, Ermənistanda bunu rusiyameylli oriyentasiyaya sadiq olan müxalifət partiyaları təşkil edə bilər. Amma Paşinyana qarşı bu xəyanət ittihamlarını erməni müxalifətinin təkbaşına irəli sürdüyünü söyləmək çətindir. Eyni ritorika ilə eyni vaxtda Qarabağ separatçılarının liderlərinin dillərindən oxşar çıxışlar eşidirik.
Baş verənlər bütün bunların arxasında eyni sifarişçinin dayandığını göstərir - Rusiya. Bu, hamıya aydındır. Çünki Brüssel və Avropa İttifaqının vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqlar Moskvanın xoşuna gəlmir. Əgər Azərbaycan və Ermənistan Avropa İttifaqının vasitəçiliyi ilə sülh razılaşmasına nail olsa, o zaman Rusiya onsuz da həssas olan regionda mövcud təsirini avtomatik itirəcək.
Ona görə də bütün bu etirazlar və müraciətlər böyük bir prosesin yalnız başlanğıcıdır. Çünki Rusiya Federasiyasının Ermənistanda və ya Azərbaycanda imkanlarının hansısa etiraz aksiyalarının təşkili ilə məhdudlaşdığını düşünmürəm. Moskvanın daha çox resursları var. Ermənistanda bu cür kütləvi nümayişlər Paşinyanın əleyhdarları və tərəfdarları arasında küçə toqquşmalarına, xaosun və vətəndaş itaətsizliyi vəziyyətinin yaranmasına, Azərbaycan və Ermənistan qoşunlarının təmas xəttində atəşkəsin pozulmasına gətirib çıxara bilər. Hər iki ölkənin ordularının komandanlığında Rusiyanın təsirinin kifayət qədər əhəmiyyətli olduğunu nəzərə alsaq, bunu xüsusilə nəzərə almaq lazımdır.
Bundan əlavə, hesab edirəm ki, Ermənistanda hərbi çevriliş, putç mümkündür. Moskva üçün ən ideal variant sərhəd zonasında, xüsusən də mübahisəli ərazilərdə ölkələrimiz arasında atəşkəsi pozmaqdır. Bu, Qarabağda da mümkündür. Təsadüfi deyil ki, qondarma “DQR” liderləri Ermənistan rəhbərliyini hədələyir. Azərbaycan hərbçilərinə qarşı hansısa təxribat xarakterli hərəkətlər edə bilərlər - təbii ki, “sülhməramlılar”ın müdafiəsi altında.
Bu mənada, bunun qarşısını almaq üçün Azərbaycan onlardan öndə olmalıdır. Profilaktik tədbirlər onları ağıllandıra bilər. Həm “sülhməramlılara”, həm də separatçılara başa salmaq lazımdır ki, Azərbaycan kifayət qədər adekvat cavab verməyə qadirdir.
Sülh danışıqları prosesi pozulacaqmı? Düşünürəm ki, belə bir risk həmişə var - Rusiya danışıqların onun iştirakı olmadan getməsindən narazı qalmayana qədər qalacaq. Azərbaycan və Ermənistan liderləri buna razı olmasaydılar, danışıqlar Moskvanın iştirakı olmadan gedə bilməzdi. Yəni, hesab edirəm ki, Azərbaycan digər məsələlərlə yanaşı, iqtisadi və nəqliyyat sahələrində, xüsusən də neft-qaz infrastrukturunda təhlükəsizlik tədbirlərini gücləndirməlidir. Orada da təxribatlar, terror aktları mümkündür. Risklər kifayət qədər yüksəkdir.
Kreml hansı mövqedən çıxış edəcək? Düşünürəm ki, bütün baş verə biləcək neqativ hallarda öz koordinasiyasını nümayiş etdirməmək üçün rəsmi olaraq, hər şeydən məsafədə dayanmağa üstünlük verəcək. Bakı və İrəvanın qətiyyətli addımları ilə danışıqlar prosesi uğurla irəliləyə bilər. Əlbəttə, ölkələrimiz arasında yekun sülh müqaviləsinin imzalanması hələ çox uzaqdadır, lakin hansısa çərçivə sazişi və ya niyyət protokolu imzalana bilər”.