Rusiya valyutasının çöküşü Azərbaycan iqtisadiyyatına təsir edəcəkmi - Manat həyəcanla dollar-rubl döyüşünü izləyir
Bu yaxınlarda Rusiya valyutası ötən ilin yazının çöküşünü təkrarladı. Dollar rubla nisbətdə maksimum bahalaşıb. OPEC+ neftin hasilatının azaldılması qərarından sonra qiymətlərin artmasına baxmayaraq, aprelin 7-də keçirilən hərracda dollar 83 rubl, avro isə 91 rubl həddini keçib. Bundan sonra rubl bir qədər möhkəmləndi.
Rusiya valyutasının niyə ucuzlaşması sualına dəqiq cavab yoxdur. Ən çox yayılmış məlumatlara görə, buna səbəb xarici şirkətlər tərəfindən Rusiyadakı aktivlərin satışı üzrə əməliyyatların “dost olmayan” ölkələrin valyutalarında aparılmasıdır. Buna misal olaraq “Shell”-in “Saxalin-2” layihəsindəki payını NOVATEK-ə satmasını göstərmək olar.
“Kommersant” yazır ki, Kreml bu ən böyük neft-qaz şirkətinin aktivinin ödənilməsinə razılıq verib və o, öz növbəsində dividendlərin bir hissəsini “taxta”nı dollara çevirərək, Rusiyadan 94,8 milyard rubl çıxarıb.
Rublun ucuzlaşmasının səbəbləri ilə bağlı bu fikri Amerikanın “Bloomberg” xəbər agentliyi də bölüşür. Bu arada iki mindən çox şirkət Rusiya Federasiyasındakı aktivlərini satmaq üçün Maliyyə Nazirliyinin qərarını gözləyir. Bütün bunlar, xarici analitiklərin fikrincə, rublu daha da aşağı salacaq.
Bununla belə, iqtisadçılar hərtərəfli məlumatın olmaması səbəbindən bu konkret əməliyyatın rublun dollar qarşısında mövqeyinə təsiri barədə dəqiq nəsə deməyə hazır deyillər. Bundan əlavə, Rusiya Maliyyə Nazirliyi və Mərkəzi Bankı “Shell” sövdələşməsinin rublun ucuzlaşmasına təsirini çox da qiymətləndirməməyə çağırıb.
Digər səbəb isə birjada dollar qıtlığıdır - iri şirkətlər orada dollar qalıqlarını buraxmaq istəmir, ixracatçılar isə fəal şəkildə yuana keçirlər. Digər ekspertlər neft kartelinin hasilatı azaltmaq qərarından sonra artan neft qiymətləri sayəsində rublun hələ də bahalaşacağına ümid bəsləyirlər.
Maliyyə analitiki Vitali Kaluqin hesab edir ki, məzənnənin aşağı düşməsi gözlənilən idi və qeyd olunan sövdələşmə ilə heç bir əlaqəsi yoxdur: “Mən dəfələrlə demişəm ki, dolların 62-64-ə alınması yaxın 15 il üçün böyük şansdır, təbii ki, əgər denominasiya olmayacaqsa. İndi xalq ticarət balansının yaxşı olmadığını, dövlət büdcəsinin kəsirinin artdığını anlayan kimi, hökümət dolları əsl qiymətinə verməyə başladı. Nəticədə rublun dəyəri üçdə bir qədər azaldı - 3 ayda 62-dən 81-ə düşüb”.
Onun proqnozlarına görə, rublla bağlı vəziyyət belə sürətlə inkişaf edərsə, bir aydan az müddətdə Rusiya valyutası 1 dollar üçün 100 rubla kimi ucuzlaşa bilər. Ekspertin dediyi kimi, Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalar rublun dollar və avroya nisbətdə ucuzlaşmasına gətirib çıxarır.
Öz növbəsində Azərbaycan manatı da dollara bağlıdır, ona görə də rubl ucuzlaşanda Azərbaycandan Rusiyaya mal ixracı daha az gəlirli olur. Bu, Rusiya istehlakçıları üçün malların dəyərinin artması və onlara tələbatın azalması ilə bağlıdır.
Digər tərəfdən, Rusiyada kənd təsərrüfatı mallarının alınması Azərbaycan üçün daha sərfəli olur, çünki bu malların maya dəyəri ucuzlaşır. Lakin bu, Rusiyanın xeyrinə ticarət balansının pozulmasına, o cümlədən Rusiyadan Azərbaycana idxalın artmasına səbəb ola bilər. Bu fərqin necə qarşılanacağı və qarşılıqlı hesablaşmaların necə təşkil ediləcəyi hər iki ölkənin hökumətləri və mərkəzi bankları tərəfindən həll edilməli olan məsələdir. İndiyə qədər heç bir məqbul rıçaq tapılmayıb.
Başqa bir rusiyalı iqtisadçı Sergey Quryevin fikrincə, rublun dollara nisbətdə ucuzlaşması Qərbin sanksiyalarının təbii nəticəsidir və gözlənilən idi. O, əvvəllər aktual olan Rusiya valyutasının yüksək məzənnəsinin süni olduğunu bildirib və bunu ondan əvvəl tətbiq edilən Qərb sanksiyalarının yalnız Rusiya idxalını əhatə etməsi ilə izah edib.
İndi Rusiya ixracına qarşı sanksiyaların tətbiqindən, o cümlədən neft embarqosu və Rusiya neftinin ixracına qiymət tavanı tətbiq edildikdən sonra rubl zəifləməyə başlayıb ki, bu da təbii bir hadisədir. Quryev rublun daha da ucuzlaşacağını proqnozlaşdırmır, lakin o, Rusiya Mərkəzi Bankının ötən il olduğu kimi, inflyasiyanın kəskin artımının qarşısını almaq üçün bütün lazımi tədbirləri görəcəyinə əmindir. Ümumiyyətlə, Quryev hesab edir ki, rublun məzənnəsi dəyişməkdə davam edəcək və Rusiya iqtisadiyyatı yaxın gələcəkdə müəyyən çətinliklərlə üzləşəcək.
Rublun dollar qarşısında ucuzlaşması Rusiya ixracının ölkəmizdə ucuzlaşmasına səbəb olacaq. Yerli ekspertlər hesab edirlər ki, bu, bizim ixracatçılarımıza da təsir edəcək. Rahat neft qiymətləri fonunda manatın sabitliyi ilə bağlı heç bir qorxu yoxdur, lakin Rusiya devalvasiyasının Azərbaycan valyutasına təsiri daha çox nəzərə çarpacaq, çünki Azərbaycan Rusiya bazarının 7 faizinə qədərini təmin edən Rusiyaya əsasən kənd təsərrüfatı məhsulları ixrac edir. Rusiya valyutasının ucuzlaşması ilə əlaqədar kənd təsərrüfatı məhsulları rus istehlakçıları üçün bahalaşacaq.