Qarabağda üçüncü müharibə gözləntisi: neçə ki, bölgədə sülhməramlı var...

Siyasət

01.10.2021 - 13:10

Xodarenokun proqnozuna baxış: "bu, hibrid informasiya müharibəsi kontekstində Rusiya hərbi strukturlarından gələn bir mesajdır"  

“Qarabağda üçüncü müharibə qaçılmazdır. Yeganə sual vaxtdır”. Rusiyanın tanınmış hərbi şərhçisi Mixail Xodarenok “Gazeta.ru” saytında bu başlıq altında material dərc edib.

Məqalənin bu hissəsi xüsusi maraq doğurur: “İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan Ordusu qələbənin dadını hiss etdi. Bu həqiqətin əhəmiyyətini qədərindən çox qiymətləndirmək mümkün deyil. İndi Bakı Dağlıq Qarabağın statusu məsələsini müzakirə etmək niyyətində deyil. Üstəlik, İlham Əliyev dedi ki, "status məsələsi gündəmdən tamamilə çıxarılmalıdır".

“Və bu o deməkdir ki, Qarabağ problemində son nöqtə hələ də qoyulmayıb. İki min rus sülhməramlısı hələ də Dağlıq Qarabağda vəziyyətin yenidən gərginləşməsinə mane olur. Moskva sülhməramlı kontingentinin münaqişə zonasında qalma müddəti beş ildir və Rusiya, Azərbaycan, Ermənistan tərəfindən heç bir etiraz olmadıqda növbəti beş il üçün avtomatik uzadılması mümkündür. Missiya əslində nə qədər davam edəcək – bunu bu gün hələ heç kim deyə bilməz.

Ümumiyyətlə, İrəvan üçün vəziyyət hələ də açıq şəkildə əlverişsizdir. Çox az (və üstəlik, hələ də azalan) əhalisi və məhdud maliyyə imkanları olan bir ölkə funksional cəhətdən tam müasir bir ordu yarada bilməz.

İrəvanın böyük dərdi milli hava qüvvələrinin yaradılmasıdır. Məsələn, 100-ə yaxın döyüş təyyarəsi olan zaman Ermənistan Hərbi Hava Qüvvələri bu müharibə teatırında az -çox döyüşə hazır hesab edilə  bilər.

4 ++ nəslindən olan bir qırıcının qiyməti 120-150 milyon dollardır. Buna görə yalnız təyyarə alışı üçün (burada təyyarə silahlarının nəzərə alınmır və silahlar isə ən azı 30 günlük müharibə üçün tələb olunur) haradasa 15 milyard dollar tapmaq lazımdır.

Azərbaycana gəlincə, onun hərbi-iqtisadi potensialı müvafiq erməni potensialını xeyli üstələyir və bu uçurum sürətlə artmaqda davam edir. Və nə qədər böyüdükcə, Bakı güc tətbiq etməyə daha çox cazibədar olur. Bu mənada Qarabağda üçüncü müharibə qaçılmazdır. Yeganə sual vaxtdır”, - Xodarenok əlavə edib.

Xodarenokun belə bir proqnozunun arxasında nə dayanır? Haqqında danışdığı Qarabağdakı üçüncü müharibə yalnız Rusiya sülhməramlılarının geri çəkilməsindən sonra mümkündür (Azərbaycan onlara hücum etməyəcək). Amma onlar gedəndən sonra Laçın dəhlizinə Azərbaycan Ordusu tərəfindən nəzarət ediləcək və bundan sonra Ermənistan silahlı qüvvələrinin Qarabağa keçmələri üçün fiziki imkanları olmayacaq. O zaman rusiyalı şərhçi hansı müharibədən danışır? Qarabağdakı "Artsax Müdafiə Ordusu" adlandırdıqları erməni birləşmələrinin qalıqlarının məhv edilməsi haqqında? Amma bu qanunsuz silahlı qruplar, güman ki, sülhməramlılar geri çəkilməzdən əvvəl Ermənistana qayıtmağa tələsəcəklər. Qalacaq qədər axmaq olsalar, Azərbaycan Ordusunun onları tez bir zamanda tərksilah etməkdə çətinliyi olmayacaq. Lokal atışmalarla, döyüşlərlə olsa belə. Amma belə bir əməliyyatı çətinliklə Üçüncü Qarabağ müharibəsi adlandırmaq olar.

Tanınmış xarici ekspertlər mövzu ilə bağlı fikirlərini AYNA ilə bölüşüblər.

Qleb Parfyonov - “Doktrina” Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin Təhlükəsizlik Departamentinin rəhbəri (Kiyev):

- Rusiya Ermənistanı tək Qarabağda deyil, Zəngəzurda da münaqişənin başlanmasına təhrik edə bilər. Aydındır ki, rus sülhməramlıları Qarabağda olduğu müddətcə müharibədən söhbət gedə bilməz. Ancaq Rusiyanın Ermənistana silah verərək bu amildən necə istifadə etdiyini görürük. Moskvanın Ermənistanı daha da nəzarətdə saxlamaq və Türkiyəyə qarşı hazırlıqlı olması üçün yeni hərbi bazalar yaratmaq üçün yeni bir qarşıdurmaya töhfə verəcəyi riski var və bu risk böyükdür. Ona görə də, hazırda sülhməramlıların və erməni birləşmələrinin olduğu yalnız Qarabağın özündə bir potensial müharibədən danışmağa ehtiyac yoxdur. Əgər münaqişə olarsa, indi bu da birbaşa Ermənistan ərazisinə təsir edəcək.

Vaxtanq Maisaya - siyasi və hərbi elmlər doktoru, professor (Gürcüstan):

- Düşünürəm ki, məşhur hərbi analitik Xodarenokun sözləri, hibrid informasiya müharibəsi kontekstində Rusiya Federasiyasının hərbi strukturlarından gələn bir mesajdır. Rusiya, xüsusən Türkiyə, Pakistan və Azərbaycan arasında hərbi -siyasi ittifaq yaradıldıqdan sonra bölgədə, hazırda Azərbaycanda gedən proseslər üzərində geostrateji nəzarəti itirməkdən qorxur. Bu, Rusiya üçün çox arzuolunan bir sürpriz deyil, çünki Rusiya Federasiyasının təkcə Cənubi Qafqazda deyil, həm də Orta Asiyada və müəyyən dərəcədə Cənubi Asiyada hərbi hegemonluğunu məhdudlaşdırır.

Azərbaycanla Rusiya arasında hərbi qarşıdurmanın mümkün olduğunu düşünmürəm. Və Ermənistan indi öz potensialını birtəhər gücləndirməyə çalışsa da, zəifdir.

Amma inanıram ki, Moskva da öz növbəsində İran və Ermənistanın daxil olması ilə üçlü əks ittifaq yaratmağa çalışacaq. Və sonra regional səviyyədə iki mümkün hərbi-siyasi blok arasında qarşıdurma əldə edəcəyik.

Həm Ermənistan, həm də İran Rusiya Federasiyası ilə bu ittifaqda maraqlı olacaq. Hibrid informasiya müharibəsi kontekstində bu cür göstərişlər Kremldən götürülə bilər.

Ərəstun Oruclu - politoloq, Şərq-Qərb Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru:

- Düzünü desəm, Xodarenoka bir ekspert kimi etibar etmirəm. Çünki onun 44 günlük müharibənin ilk günlərindəki qiymətləndirməsini xatırlayıram - o, Azərbaycan Ordusunun imkanlarını nəinki mənfi, hətta çox qərəzli şəkildə qiymətləndirdi. Xalq olaraq bizim haqqımızda çox alçaldıcı şəkildə danışdı. Və Azərbaycanın hərbi-taktiki vəziyyəti nəzarətə götürdüyü məlum olduqda, tamamilə fərqli bir şəkildə danışmağa başladı.

Fakt budur ki, Azərbaycan "sülhməramlıların" hərəkətlərindən narazılığını bildirməyə başlayıb və bu mövqe Moskvada narazılığa səbəb olur. Azərbaycan ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrlərinin fəaliyyətinin bərpasına (heç olmasa sözdə) razı deyil və bu da Moskva üçün çox da sevindirici hal deyil. Həm də Azərbaycan azad edilmiş ərazilərdə öz potensialını gücləndirir. Bütün bunlar ona gətirib çıxarır ki, Bakı bir anda Moskvadan "sülhməramlılarını" geri çəkilməsini tələb edə bilər.

Ola bilsin ki, ekspertlərin bu cür çıxışları ilə Rusiya ya Bakını qorxutmağa, ya da təzyiq göstərməyə çalışır. Ancaq düşünürəm ki, məsələ bir az daha ciddidir. Müharibəni Azərbaycan başlamadı. Rusiyanın təşəbbüsü və köməyi ilə Ermənistanın təxribatları ilə başladı - əvvəl Tovuzda, sonra Tərtər istiqamətində. Bu müharibənin Rusiya üçün geosiyasi əhəmiyyəti var. Ancaq Moskvanın ssenarisi ilə getmədiyinə görə nəticədə məqsədlərinə çatmadı.

Bu gün Qarabağdakı "sülhməramlı" kontingenti çıxılmaz vəziyyətdədir. Elə Yaxın Şərqə çıxışı təmin etməli olan Rusiyanın geosiyasi doktrinası da eyni vəziyyətdədir. Rusiya Federasiyası orada hərbi mənada güclənməli, bütün kommunikasiyalara nəzarəti öz üzərinə götürməli idi. Və buna görə də Rusiyanın özü - buna dərindən əminəm - bu məqsədlərə çatmaq üçün bölgəmizdə başqa bir müharibəni qızışdırmağa çalışır.

Aleksandr Sıtin - rusiyalı politoloq və publisist, tarix elmləri doktoru, North&Eastern Europe Research Political Center (Şimali və Şərqi Avropa Araşdırma Siyasi Mərkəzi)nin rəhbəri:

- İstədiklərimi proqnozlaşdırmamaq çətin olduğu üçün bəzi məsələləri şərh etmək mənim üçün getdikcə çətinləşir. Ümumiyyətlə, əlbəttə ki, Azərbaycana tam qələbə və mümkün olan ən əzici məğlubiyyəti Ermənistana arzu edirəm. Amma tam əminəm ki, nə 5 ildən sonra, nə də 10 ildən sonra Rusiyanın "sülhməramlı" kontingentləri heç yerə getməyəcək. Onları çıxarmaq mümkün deyil, qalmaq üçün 1001 bəhanə tapacaqlar. Rusların tarixindən hər hansı bir ərazini könüllü tərk etmələri barədə ən azı bir nümunəni xatırlaya bilərsinizmi? Və müqavilələrə, razılaşmalara və beynəlxalq hüquqa güvənməyə ehtiyac yoxdur. Rusiya heç vaxt özünü heç bir razılaşmaya bağlı hesab etməyib və ona heç bir fayda verməyənləri asanlıqla pozub. Buna görə 5 illik bir müddətə etibar etməyi məsləhət görmürəm. Bu o deməkdir ki, nəhayət, Tacikistanda, Dnestryanıda, eyni Ermənistanda olduğu kimi, rusların da Qarabağda daimi mövcud olacağına əsaslanaraq, addımlar atmalısınız.

Müəllif: Rauf Orucov