Fazil Məmmədov: “Çox adam məsuliyyətsiz sürücü və ya piyadaların cəzalandırılmasını istəyir, söhbət şikayətə gələndə həvəsdən düşürlər”
Azərbaycan yollarında hər il çoxlu sayda qəzalar baş verir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, ötən il ölkədə 1668 bədbəxt hadisə qeydə alınıb. Amma sürücülər və piyadalar yol hərəkəti qaydalarını pozmasaydı, onların bir çoxunun qarşısını almaq olardı.
Rusiyada gələn il “Xalq müfəttişi” federal mobil tətbiqi istifadəyə verilməlidir ki, bu da rusiyalılara yol hərəkəti qaydalarının pozulması barədə məlumat verməyə imkan verəcək. Sakinlər pozuntuları qeydə ala və sübutları foto və ya video şəklində göndərə biləcəklər.
Məsələn, yol hərəkəti qaydaları (o cümlədən qazonlarda, velosiped yollarında parkinq, "Dayanmaq qadağandır", "Durma qadağandır" nişanları altında parklanma, sürücü avtomobili düz xəttin üstü ilə sürərək, müəyyən edilmiş normadan kənara çıxıbsa) pozulduqda, tətbiq şikayətin verildiyi cihazın cari yerini avtomatik olaraq təyin edəcək, avtomobilin nömrə nişanını tanıyacaq və yol nişanlarını aşkar edəcək. Bu tətbiqin istifadəçiləri şikayətləri əsasında qərarlar verildiyi təqdirdə, parkinq və ya ictimai nəqliyyatda səyahət məqsədilə ödəniş etmək üçün istifadə edilə bilən bonuslar alacaqlar.
Bunu ölkəmizdə tətbiq etməyə dəyərmi? Nəqliyyat sahəsi üzrə ekspert Fazil Məmmədov AYNA-ya deyib ki, qanunun sərtliyinin vacibliyi deyil, onun qaçılmazlığı vacib olmalıdır: “Məsələn, indi ölkədə bəzi yol hərəkəti qaydalarını pozanlara görə böyük cərimələr var, amma insan biləndə ki, 100 qaydanı pozandan yalnız bir hissəsi tutulacaq, o, rus ruletkası - “tutdu, ya tutmadı” oynaya bilər. Başqa bir şey odur ki, qanunu pozan mütləq şəkildə cəza alacağını bilirsə, 99% hallarda o, qanun pozuntusuna yol verməyəcək”.
Müsahibimizin sözlərinə görə, məsələn, ABŞ-da hərəkət iştirakçılarının təxminən 90%-i yol hərəkəti qaydalarına əməl edir, ona görə də oradakı yollarda kifayət qədər təhlükəsizdir: “Yollarımız haqqında eyni şeyi deyə bilməzsiniz. Bir çox sürücülər yol hərəkəti qaydalarını pozan şəxsləri məsuliyyətə cəlb etmək üçün hüquq-mühafizə orqanlarına lazımi faktları təqdim etməyə hazırdırlar. Eyni zamanda, məqsəd cəza deyil, cəmiyyətdə qanun pozuntularının az olmasıdır. Hər kəs yol istifadəçisidir, çünki hər birimiz avtomobil sürücüsü deyilik, piyada, velosipedçi, motosikletçi və s. var. Əhalinin ən azı 10%-i buna məsuliyyətlə yanaşsa və hüquq pozuntuları barədə polisə məlumat versə, o qədər də çox qanun pozuntusu olmazdı”.
“Məsələn, indi bəzən görürsən ki, sürücü yolda necə təhlükəli manevr edir, sürət həddini aşır və birdən-birə normal sürməyə başlayır. Məsələ burasındadır ki, o, yaxınlıqda yol radarının olduğunu bilir və qanun pozuntusunun qeydə alınacağından və ona cərimə yazılacağından qorxur və ya yol polisi maşını görüb. Yəni o, yalnız cəzasız qalacağını düşündüyü zaman pozuntulara yol verir. Yol təhlükəsizliyi naminə, heç olmasa, bir-iki insanın həyatını xilas etmək üçün Rusiyada tətbiq olunacaq təcrübəni tətbiq etməyə dəyər”, - deyə Məmmədov bildirib.
Ekspertin qeyd etdiyi kimi, əgər hüquqi aspektlərdən danışırıqsa, o zaman İnzibati Xətalar Məcəlləsində hansı hallarda hüquqpozma ilə bağlı icraat başlanıldığı təfərrüatlı verilib: “Əgər yol hərəkətindən danışırıqsa, bu, yol hərəkəti iştirakçısı yol hərəkəti qaydalarını pozduqda edilir və bu, yol polisi tərəfindən qeydə alınır. Prokurorluq hüquqpozma faktları olduqda, iş başlandıqda və hüquqpozma haqqında məlumat kütləvi informasiya vasitələrində dərc edildikdə, habelə fiziki və ya hüquqi şəxsin müraciəti əsasında işə başlamaq hüququna malikdir. Cinayət fərdiləşdirilməli və ona qarşı şikayət anonim olmamalıdır. Anonim müraciətlərə baxılmayacaq”.
Həmsöhbətimiz qeyd edib ki, foto və ya video sənəddə bir neçə konkret məlumat, xüsusən də qanun pozuntusunun yeri, tarixi, vaxtı, oxuna bilən avtomobil nömrələri göstərilməli, nəqliyyat vasitəsini idarə edən şəxsin üzü görünməli və beləliklə, həmin sənəddə hansısa qanun pozuntusunun törədildiyi barədə məlumat verilməlidir: “Amma bu və ya digər şəxs pozuntuları qeydə almaq və bu barədə müvafiq orqana məlumat vermək qərarına gəlirsə, o, hər dəfə ərizə yazıb şəxsi məlumatlarını verməli olacaq. Bütün bunlar nəinki çox vaxt aparacaq, həm də çoxları hələ də sənədləri düzgün doldura bilmirlər və buna görə də heç bir yerə müraciət etmirlər”.
Onun sözlərinə görə, çoxları səhlənkar sürücü və ya piyadaların məsuliyyətə cəlb edilməsini istəyir, lakin şikayət proseduru haqqında düşünəndə buna həvəsləri itir: “Yollarda yarış təşkil edənlər və digər yol hərəkəti qaydalarını pozanlar olmasın deyə, onlar təkcə yol polisindən, videokameralardan qorxmamalıdırlar. Bilməlidirlər ki, istənilən sürücü, istənilən piyada özü qayda pozuntusunu qeydə alıb, lazımi orqana çatdıra bilər və buna görə də cəzasını çəkəcəklər”.
“Bir vaxtlar şikayət vermə prosedurunu sadələşdirmək üçün mən bir variant təklif etdim: qeydiyyatdan keçməklə məlumatlarınızı bir dəfə təqdim etmək kifayətdir və bundan sonra hər dəfə bir şəxs qanun pozuntusu ilə bağlı sübut göndərir və sübutun kim tərəfindən göndərildiyini səlahiyyətlilər bilir. Yəni həmin şəxs artıq məlumat bazasındadır. Lakin bu ideya havada qaldı. Mənə deyildiyi kimi, bu, ona görədir ki, insanlar kimisə bu şəkildə bezdirmək üçün ondan şikayət etməyə başlaya bilərlər. Ancaq bu, səbəb ola bilməz, çünki bu işdə motivasiyanın əhəmiyyəti yoxdur, əsas odur ki, pozuntu sübutu - fotoşəkil, video və ya şahidlər var. Yol polisi indi qayda pozuntularının həcminin öhdəsindən gələ bilmir. İşin göstəricisi yol təhlükəsizliyi olmalıdır. Yol hərəkəti qaydalarının pozulması ilə bağlı şikayətlər göndərə bilsək, pozuntunu qeydə alan şəxs heç kimin cəzalandırılmadığını öyrənərək, məsuliyyətə cəlb olunmaqda israr edə bilər. Müasir texnologiya ilə bu cür tətbiqi həyata keçirmək heç bir xərc tələb etmir. Amma bunun üçün təşəbbüs hökumət səviyyəsində dəstəklənməlidir”, - deyə Məmmədov fikrini yekunlaşdırıb.