Rusiyada vilayət rəhbərlərinin gözlənilməz və kütləvi istefasının pərdəarxası
Rusiyada bir sıra vilayətlərin qubernatorları gözlənilmədən istefa verməyə başlayıblar. Mayın 10-da Tomsk vilayətinin qubernatoru Sergey Jvaçkin, Kirov vilayətinin başçısı İqor Vasilyev, Saratov vilayətinin qubernatoru Valeri Radayev və Mari El Respublikasının rəhbəri Aleksandr Evstifeyevin da daxil olduğu beş regionun rəhbərləri tutduqları vəzifələrdən istefa veriblər. Ryazan vilayətinin qubernatoru Nikolay Lyubimov isə növbəti müddətə vilayət rəhbəri vəzifəsinə namizədliyini irəli sürməyəcəyini açıqlayıb.
Rusiya Prezidenti Vladimir Putin həmin gün Mari El Respublikası, Kirov, Ryazan, Saratov və Tomsk vilayətlərinin qubernatorlarının səlahiyyətlərini müvəqqəti icra edənlərin təyin edilməsi haqqında fərman imzalayıb. Kalmıkiya hökumətinin rəhbəri Yuri Zaytsev Mari El Respublikasının rəhbəri vəzifəsini müvəqqəti icra edən, Aleksandr Sokolov Kirov vilayətinin qubernatoru vəzifəsini icra edən təyin edilib, o, Rusiya Dövlət Şurasının fəaliyyətini təmin etmək üçün Prezident Aparatında çalışıb. Ryazan vilayətinə Rosstatın rəhbəri Pavel Malkov, Saratov vilayətinə Region hökumətinin sədri Roman Busargin, Tomsk vilayətinə Rusiya Prezidentinin daxili siyasət idarəsinin rəis müavini Vladimir Mazur təyin edilib.
Kremlin saytında verilən məlumata görə, Putin videobağlantı vasitəsilə müvəqqəti təyin olunmuş şəxslərlə görüşüb və onlarla etibar edilmiş regionların perspektivlərini müzakirə edib.
Rusiya Mərkəzi Seçki Komissiyasından (RMSK) “RİA Novosti”yə verilən məlumata görə, rəhbərləri tutduqları vəzifədən istefa verdiyini elan edən 5 regionda seçkilər bir səsvermə günündə keçiriləcək.
Bəziləri yazırlar ki, baş verənlər bu rayonlarda hakim partiyanın reytinqini itirməsi ilə bağlıdır, amma buna inanmaq çətindir. Rusiyada hakimiyyət sisteminin o korrupsiya komponenti ilə, istənilən səviyyədə seçki saxtakarlığının yüksək inkişaf etmiş sistemi ilə həmin qubernatorlar uzun müddət öz kreslolarında sakit otura bilərdilər. Bəs onda nə baş verir? Budur sual. Putini onlardan qurtulmağa başlamaq fikrinə tam olaraq nə vadar etdi?
AYNA mövzunu tanınmış rusiyalı ekspertlərlə müzakirə edib.
Rusiyanın Demokratik Seçim Partiyasının həmsədri, Qaydar adına İqtisadi İnkişaf İnstitutunun baş eksperti Sergey Javoronkov:
“Növbəti seçkilər ərəfəsində qubernatorların seçilməsində istənilən nəticəni təmin edə bilməyən və ya qeyri-populyar olanların dəyişdirilməsi 2012-ci ildə qubernatorların seçkiləri bərpa edildikdən sonra Kremlin adi, illik addımıdır. Rusiyada seçkilərə tam nəzarət etmək mümkün deyil. 2012-ci ildən sonra 4 bölgədə rəsmi namizədlər seçkilərdə uduzublar. 2021-ci ilin sentyabrında keçirilən parlament seçkilərində ölkə üzrə “Vahid Rusiya”nın nəticələri Şimali Qafqaz respublikalarında 90%-dən yuxarı, Xabarovsk diyarında 24%-ə qədər dəyişib.
Bu baxımdan, “Vahid Rusiya”nın zəif nəticələr aldığı Tomsk və Kirov vilayətlərinin, Mari El Respublikasının (müvafiq olaraq 33%, 29,5% və 33,4%) rəhbərlərinin dəyişdirilməsi başadüşüləndir. Baxmayaraq ki, Tomsk qubernatoru iqtisadi cəhətdən kifayət qədər uğurlu idi. Ryazan vilayətinin başçısı Lyubimov Rusiya qubernatorlarının yarıdan çoxu kimi yerli deyil, Kaluqadandır və 2017-ci ildə təyin olunsa da, regional elita ilə ortaq dil tapa bilmədi. Nəticədə “Vahid Rusiya”nın buradakı reytini 10% azalıb - 54-dən 44% -ə qədər.
Yalnız Saratov qubernatoru Radayevdə seçkilərlə bağlı hər şey qaydasında idi, lakin onun istefası 2016-cı ildə rəsmi olaraq yüksək, lakin həqiqətdə əhəmiyyətsiz Dövlət Dumasının rəhbəri vəzifəsini tutan himayədarı Volodinin mövqelərinin zəifləməsinin nəticəsidir. Volodinin əvvəllər tutuduğu Prezident Administrasiyası rəhbərinin daxili siyasət üzrə müavini vəzifəsi Rusiya hakimiyyət sistemində daha önəmli idi.
Yeri gəlmişkən, bu əvəzetmələr onu göstərir ki, Kreml Putinin, guya artan dəstəyinə əsaslanan parlaq nəticəyə qətiyyən əmin deyil və onlar seçkilərə kifayət qədər ciddi hazırlaşırlar”.
Postindustrial Cəmiyyətin Tədqiqatları Mərkəzinin rəhbəri, iqtisad elmləri doktoru, sosioloq Vladislav İnozemtsev:
“Mən hesab edirəm ki, burada hansısa siyasi proseslərlə birbaşa əlaqə yaratmağa ehtiyac yoxdur (baxmayaraq ki, bunu Rusiyada çoxları edir). İlk növbədə ona görə ki, Rusiyada uzun müddətdir normal siyasət olmayıb, heç bir göstərici yoxdur. İndi hakim partiyanın “populyarlığı” heç nə demək deyil və bu populyarlıq heç nəyə təsir etmir.
Və bu halda, mühakimə edə bildiyim kimi, artıq Kostroma qubernatoru, Saratov və Tomsk vilayətlərinin qubernatorları haqqında çox deyilib ki, bu insanlar çoxdan istefa verməli idilər - bu, 2-3 il əvvəl müzakirə edilirdi. Ona görə də bunda gözlənilməz heç nə yoxdur.
Hakimiyyət, görünür, seçkiləri sentyabrda, bir səsvermə günündə keçirmək qərarına gəlib - onların ümumiyyətlə, keçirilib-keçirilməyəcəyi, qubernatorların qanunvericilik məclisi səviyyəsində seçilib-seçilməyəcəyi ətrafında çoxlu müzakirələr oldu, amma görünür, bir növ başlanğıc oldu. Bu prosesə start verilmişdi, ona görə də köhnə qubernatorlar gedir və yeni fiqurlar meydana çıxır.
Yeni fiqurların heç biri bu rayonların əhalisinə məlum deyil. Bu yeni şəxslərə böyük ümidlər yoxdur və ola da bilməz. Ona görə də mən tam əminəm ki, fiqurların belə dəyişməsindən bu regionlarda hakimiyyətin reytinqində heç bir irəliləyiş olmayacaq.
Bu vəziyyətdə bir menecerin digərinə dəyişdirilməsi üçün sırf texniki əməliyyatlar görürəm və başqa heç nə yoxdur. Yəni köhnə kartlar kolodanı sadəcə tərk edirlər, Putin qarşısında bəzi xidmətləri olan daha gənc kartlar isə meydana çıxır. Bütün bunların rəqabətli siyasət ilə heç bir əlaqəsi yoxdur”.