Yaşanan proses göründüyü qədər təhlükəsizdirmi? – Ekspertlər birmənalı düşünmürlər
Uzun sürən sükutdan sonra daha bir Azərbaycan bankı tarixin arxivinə göndərilir. Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) “Günay Bank” ASC-nin lisenziyasını ləğv edib, maliyyə strukturunun bütün səlahiyyətləri müvəqqəti inzibatçıya verilib. Bu strukturun əmanətçiləri və kreditorlarını investisiyaların kompensasiyası, kredit borclarının qaytarılması və digər ləğvetmə prosedurları üçün uzun bir yol gözləyir.
İflas zamanı bankda 108 milyon 566 min manat investisiya qalıb ki, bunun da 38,5 milyon manatı əmanətlərin tam sığortalanması haqqında qanuna əsasən, kompensasiya ödənilməklə əhalinin sığortalanmış əmanətlərinin payına düşüb. Tənzimləyici artıq bankın əmanətçilərinin 99,9%-nin pulu qaytaracağını, yerdə qalan 70 milyon manatın isə sığortalanmadığını bildirib.
Deputat, iqtisadçı alim Vüqar Bayramovun sözlərinə görə, depozit portfellərinin və depozitarların sayının nisbəti göstərir ki, sığortalanmamış investisiyalar bankın müştərilərinin cüzi hissəsinə aiddir: “Ehtimal etmək lazımdır ki, bir sıra müştərilərin orada milyonlarla sərmayəsi qalıb. Hazırda fiziki şəxslərin banklarda milli valyutada 100 min manatadək olan əmanətləri 12 faiz dərəcəsi ilə sığortalanmış hesab olunur. Xarici valyutada olan əmanətlər üçün sığorta təminatı yalnız faiz dərəcəsi 2,5 faizdən çox olmadıqda tətbiq edilir”.
“Sığorta Fondu qorunan əmanətləri kompensasiya edir. Sığortalanmayan əmanətlərə gəlincə, onlar faktiki olaraq bankın yurisdiksiyasında qalır. Bu vəsaitlər yalnız maliyyə strukturunun aktivləri onun öhdəliklərindən artıq olduqda qaytarıla bilər. Ona görə də hesab edirəm ki, Sığorta Fondu sığortasız əmanətçilərin taleyində daha fəal iştirak etməlidir və təbii ki, zəif bankları bərpa etmək daha yaxşı olardı”, - deyə mütəxəssis bildirib.
Mərkəzi Bankın mesajında qeyd olunur ki, bu maliyyə strukturunun ölkənin bank sisteminin aktivlərində xüsusi çəkisi cüzidir - cəmi 0,6%. Kredit portfelində 1%, sektorun öhdəliklərində isə cəmi 0,5% təşkil edir.
Buradan belə nəticə çıxır: onun ləğvi ölkənin kredit-maliyyə sektorunun maliyyə sabitliyinə təhlükə yaratmayacaq. Analitiklərin fikrincə, bu, sonuncu belə hal deyil və bankların sıraları incəlməkdə davam edəcək. Hazırda ölkədə 24 bank qalıb və gələcəkdə daha bir neçə maliyyə institutu bağlana bilər, çünki bu da yerli siyasətin tərkib hissəsidir. Hesab olunur ki, ölkədə kifayət qədər bank var.
İqtisadçı ekspert Samir Əliyev hesab edir ki, son on ildə neft gəlirlərinin azalması ilə əlaqədar maliyyə institutlarının sayı 45-dən 24-ə düşüb və tezliklə ümumilikdə 20-yə düşəcək: “Bu tendensiya həm də blokçeyn texnologiyalarının inkişafı fonunda müşahidə olunan bankların sayının azalması üzrə qlobal tendensiyadan təsirlənir”.
Bununla belə, yerli ekspert dairələrinin nümayəndələri başqa bir bankın ləğvi ilə əlaqədar bank sektoru üçün neqativin tam olmaması ilə bağlı versiyanı mübahisə etməyə hazırdırlar. İqtisadçı Eldəniz Əmirovun sözlərinə görə, “təhlükə yaratmır” ifadəsi mənfi təsirin sıfıra bərabər olacağını ifadə etsə də, bu bankın 108,56 milyon manat əmanətindən cəmi 38,5 milyon manatının sığortalandığı bildirilir.
“Əmanətlərin böyük bir hissəsi sığorta ilə əhatə olunmur. Bütün bunlar maddi psixoloji təzyiq yaradır. Qeyd edim ki, son bir ildə Azərbaycan bankları depozit portfellərini 25,1 faiz - 33,69 milyard manatadək artırıb, bunun 66 faizi hüquqi şəxslərin (22,3 milyard manat), 34 faizi (11,5 milyard manat) isə fiziki şəxslərin əmanətlərinin payına düşüb”, - deyə iqtisadçı söyləyib.
Depozit portfelinin artım tendensiyası “Günay Bank”dan da yan keçməyib - son bir ildə 19,1 faiz artaraq 111,4 milyon manata çatıb. Başqa sözlə, əmanətçilərin ona inamı artdıqdan cəmi dörd ay sonra bank bağlanarsa, sual yaranır: bu, bütövlükdə bank sektoruna etimada necə təsir edəcək?
Bir çox analitiklər başqa bankların sıradan çıxmasını ölkənin kredit-maliyyə sektorunun üç böyük bankın inhisarlaşmasının güclənməsi prizmasından qəbul edirlər. Ən iri maliyyə institutlarının məcmu bazar payı ötən illə müqayisədə 65%-ə yüksəlib, onların depozit portfelləri 13% artaraq bütün depozit seqmentinin 70%-ni təşkil edib, kredit portfellərinin payı isə 48%-ə yüksəlib.
Qeyd edək ki, AMB "Union Kredit" MMC bank olmayan kredit təşkilatının (BOKT) lisenziyasını ləğv edib. Bununla da ölkədə BOKT-ların sayı 55-dən 54-ə düşüb. Union Kredit” 2011-ci ildə təsis edilib.