Daxili miqrantlar: uzun illər mövcud olacaq problem
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) açıqlayıb ki, Ukraynada Rusiya ilə müharibə başlayandan bəri hər altıncı sakin məcburi köçkün düşüb. Onların sayı təxminən 8 milyon nəfərdir.
BMT-nin məlumatına görə, məcburi köçkünlərin sayı 7,7 milyon nəfəri ötüb. Onlara pul, dərman və nəqliyyat lazımdır. Bu, şübhəsiz ki, böyük faciədir. Dünyanın bir çox ölkələri, o cümlədən Azərbaycan bu problemin həllində Ukraynaya köməklik göstərir.
Xatırladaq ki, ölkəmiz Ukraynaya humanitar yardım və dərman preparatları ilə yüklü bir neçə reys göndərib. Ukraynaya böyük maliyyə yardımı beynəlxalq maliyyə institutları, eləcə də ABŞ, Böyük Britaniya və bir sıra digər ölkələr tərəfindən verilir. Söhbət on milyardlarla dollardan gedir.
Amma müharibə davam edir və xərclər artır, Ukraynada hər şeyə ehtiyac çoxalır. O cümlədən daxili miqrantların problemlərinin həlli üçün. Buradakı həqiqət, göründüyü kimi, o qədər də sadə deyil.
Məcburi köçkünlər bəzən özlərini elə aparırlar ki, sanki Ukraynada müharibə yoxdur. Onlar rahatlıq axtarır və bəzən hətta bunu tələb edirlər. Məsələn, Dnepr meri Boris Filatovun “Facebook” səhifəsində bu barədə yazdığı ilə sizi tanış edirik: "Bu günlərdə Çernovtsıya getdim. Humanitar və şəxsi məsələlərlə bağlı. Üç günə bütün ölkəni gəzdim. Gündə 12 saat maşın sürdüm. Kropivnitski, Uman, Vinnitsa, Xmelnitski, Çernovtsı, Bar, Qaysin, adi vaxtda heç vaxt getməyəcəyim kəndlər və şəhərlər. Çernovtsı ilə başlayıram və bitirəcəyəm, şəhər qaçqınlarla doludur. Bütün kafelər, otellər, küçələr insanlarla doludur, hər yer qolları altında itləri olan, təmtəraqlı “Juicy Couture” kostyumlarında rəngarəng saçlı qızlar və bütün iaşə obyektlərini zəbt edən "deşilmiş" şalvarlarda və noutbukla gəzən oğlanlarla qaynayır. Valideynlərinin tam etinasızlığı ilə qışqıraraq stolların ətrafında qaçan uşaqlar. Mehmanxana otaqlarında gecələr içki içən kişilər, qadınlar. Avtomobillər tərəfindən yol hərəkəti qaydalarının kobud şəkildə pozulması”.
Eyni zamanda, bir kontrast da var - sadəcə şokedici. Belə ki, “Və sonra üzləri qara, gözlərinin altında dairələr olan, könüllülər mərkəzində günlərlə yatmayan yerli qızlar var. Rumınlar və ispanlar qida və gigiyena məhsulları paylayırlar. Yerli insanlar, parlaq və səmimi, Qələbəmiz üçün hər şeyi və hətta mümkün olmayanı edirlər”, - deyə Filatov qeyd edir.
O, hər şeyi başa düşdüyünü vurğulayır, ancaq daxili miqrantların özləri hər şeyi başa düşməli olduğunu da vurğulayır: “Amma əgər ziyarətə, sığınacaq və himayə almağa gəlmisənsə, o zaman zənn etmə ki, təmtəraqlı kostyumların, ərköyün uşaqların və sərxoş qohumların haqlıdır. Hətta bunun üçün zəhmətlə qazandığın pulu ödəsən də. Düzdür, o zaman gəlin yerli hakimiyyət orqanlarına və ya könüllülərə və soruşun: "Biz necə kömək edə bilərik?". Ümumi Qələbəmiz üçün. "Bir az odun gətirə bilərikmi?". Daha davam etməyəcəm. Bu mənzərə Dneprə də aiddir. Biz istisnasız olaraq hamıya kömək etməyə hazırıq. Amma ilk növbədə müdafiə xəttini saxlamaq istəyənlərə və burada heç kimin onlara borcu olmadığını başa düşmək istəyənlərə. Çünki bütün hesabları RoZZia ödəməlidir. Sizin kimi bu dəhşətli müharibənin yükünü daşıyan insanlar yox”.
Əminəm ki, eyni emosiyaları məcburi köçkünlərlə dolu olan Ukraynanın bir çox başqa şəhərlərinin merləri də yaşayır. Bəli, müharibənin günahkarı Rusiyadır. Ukrayna şəhərlərini bombalayan, evləri dağıdan, yerə yıxıla bilən hər şeyi hamarlayan odur. Evsiz qalanlara, həyata sıfırdan başlamaq məcburiyyətində qalacaqlara, keçmişindən və bu günündən məhrum olanlara son dərəcə yazıq. Müharibə övladları çox tez böyüməyə məcbur edib, onları sadə sevinclərdən məhrum edib, kədərə qərq edib.
Amma bununla yanaşı, Dnepr merinin yazdığı problem də var. Son tikəsini məcburi köçkünlərlə bölüşən, orduya və könüllülərə kömək üçün son pullarını verən Ukraynanın bir sıra şəhərlərinin sakinləri onlara gələn mayorları da görürlər. Ölkənin müdafiəsi üçün kifayət qədər münasib olan bir dəstə böyüklər, bahalı maşınlarda avtoşluq edən kişilər. Onların bir çoxu Kiyevdə, Kiyev yaxınlığında və ölkənin digər şəhərlərində evlərini, mənzillərini, malikanələrini tərk edib. Onlar əsasən Ukraynanın qərbinə köçüblər.
Onlar yerli əhalinin kirayə qiymətlərini qaldırmasından hiddətləniblər. Bir neçə avtonəqliyyata sahib olanların məcburi köçkün olduqlarını əsas gətirərək, endirim tələb etmələri qeyri-adi görünür. Eyni zamanda, onlar çox vaxt gəldikləri yerlərdə öz həyat qaydalarını tətbiq edirlər. Daha doğrusu, tətbiq etməyə çalışırlar. Bu, məsələn, Çerkassı və bu şəhərə yaxın olan Çervona Sloboda kəndində baş verir. Yerli sakinlər, yumşaq desək, çoxsaylı ziyarətçilərin davranışından şoka düşüblər.
Əsasən bu adamlar Donetsk, Luqansk, Xarkov vilayətlərinin sakinləridir. Demək olar ki, hamısı rusdillidir və yerli əhalini onların ünsiyyət zamanı qəti şəkildə Ukrayna dilinə keçmək istəməmələri hiddətləndirir. Deyirlər ki, başa düşmürük, ona görə də hamınız işğalçı ölkənin dilinə keçin. Bir çox Çerkassı sakinlərinin indi cəbhədə oğulları, qardaşları, uşaqları var. Bir çoxları artıq qohumlarını və dostlarını dəfn ediblər. Onlar “rus dilini” qorumaq yalanının arxasında gizlənərək müharibə ilə gələnlər tərəfindən öldürülüblər.
İndi də öz şəhərlərində, kəndlərində öz ana dilinə kökündən məhəl qoymayan rus dilində danışanların məcburi köçkün olduqları tezisinin arxasında gizlənərək hüquqlarını necə sarsıtdıqlarını görürlər. Və yalnız rus dilində danışmaqla kifayətlənsələr, yaxşı olardı. Hansısa möcüzə ilə bir neçə bahalı avtomobili çıxara bilərək, gələnlərin bir çoxu açıq şəkildə Ukraynanı, Ukrayna ordusunu ittiham etməklə, rus təbliğatının tezislərini təkrarlayırlar! Eyni zamanda, xüsusi diqqət tələb edirlər.
Ən kinayəlisi odur ki, onlardan bəziləri Çervona Sloboda kəndinin dar küçələrini böyük sürətlə, heç vaxt belə olmayan sürətlə keçərək, məcburi köçkünlərdən olan gənclərin harada əylənmək imkanı olmaları ilə maraqlanır! Sən demə, onların kifayət qədər əyləncələri çatmır! Müharibə zamanı! Onsuz da cəbhə və qələbə üçün, eləcə də eyni məskunlaşanlara əllərində olan hər şeyi vermiş yerli sakinlər, onlara bağ belləyib pul qazanmağı təklif edəndə, cavab olaraq hiddət və narazılıq eşidirlər.
Amma kirayə ev problemi də var. Hazırda kirayə pulu ödəyən miqrantların bundan sonra da bunu edə biləcəklərinə zəmanət yoxdur. Və onları qovmaq demək olar ki, mümkün olmayacaq - indi və gələcəkdə. Azərbaycanda mən çox yaxşı xatırlayıram ki, biz Birinci Qarabağ müharibəsindən sonra belə problemlə üzləşmişdik. İndi Ukrayna da bununla üzləşib. Ukryana müharibədə mütləq və qeyd-şərtsiz qalib gələcək, lakin çox yüksək qiymətə və təəssüf ki, tezliklə öz həllini tapmayacaq çox böyük bir problemlər siyahısı ilə…