Sergey Javoronkov: “Putin ilə Poroşenko 2014-cü ildə görüşdülər, lakin bu, sonradan Rusiyanın Ukrayna ilə savaşmasına mane olmadı”
Dmitri Zolotuxin: “Putin üçün Ərdoğanın təşəbbüsündən yararlanmaq və Ukrayna sərhədlərində gərginliyi azaltmaq üçün əlverişli məqamdır”
Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenskinin Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə Türkiyədə görüşməyə razılaşdığını deyib. Bu barədə “İnterfaks” məlumat yayıb.
Cümə günü “CNN Türk” Ərdoğanın sözlərinə istinadən xəbər verib ki, Ankara Rusiya və Ukrayna liderlərinə görüş imkanı yaratmaq istəyindədir. "Cənab Zelenski ilə razılaşmamız məhz bu istiqamətdə olub", - deyə Türkiyə lideri vurğulayıb.
“Əgər biz buna yüksək səviyyədə nail ola bilsək, o zaman əldə etdiyimiz nəticə bölgədə yeni format yaradacaq. Belə bir ümid mənim Vladimir Zelenski ilə görüşüm zamanı yaranıb”, – deyə Ərdoğan əlavə edib.
Cümə günü səhər saatlarında Rusiya Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov jurnalistlərə bildirib ki, Moskva heç bir danışıqlar formatından, o cümlədən Putin ilə Zelenski arasında Türkiyə görüşündən imtina etmir, lakin bununla bağlı heç bir razılaşma yoxdur.
Həmin gün Ukrayna səfərindən sonra vətəninə qayıdan Ərdoğan jurnalistlərə açıqlamasında Ankaranın “Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Çinə səfərindən sonra Türkiyəyə dəvətinə müsbət cavab aldığını” deyib və tarixin bu mərhələdə təyin olunduğunu açıqlayıb.
Beləliklə, Putin və Zelenskinin yaxın günlərdə Türkiyə torpağında görüşməsi həqiqətən mümkündürmü? Əslində, Ukrayna-Rusiya münasibətləri baxımından son həftələrin gərgin siyasi fonu Putinin Zelenski ilə görüşə razılaşacağına inanmağa əsas vermir. Yoxsa bu yanlış təəssüratdır və görüş olduqca mümkündür? Əgər belədirsə, bu, nə dərəcədə effektiv ola bilər? Yəni, Putin Qərbdə və postsovet məkanında bir çox siyasətçi və politoloqun daim danışdığı Ukraynaya yeni işğal planlarından əl çəkəcəkmi?
AYNA-nın suallarını tanınmış əcnəbi ekspertlər cavablandırıblar.
Rusiyanın Demokratik Seçim Partiyasının həmsədri, Qaydar adına İqtisadi İnkişaf İnstitutunun baş eksperti Sergey Javoronkov:
“Belə bir görüşün keçirilməsinə şübhəm var, ona görə ki, daxili siyasi səbəblərdən nə Putinə, nə də Zelenskiyə sərfəlidir. Hər bir ölkənin rəsmi gündəmində digər ölkənin rəhbəri rəqib deyil, düşməndir. Qarşılaşmaq üçün hər iki tərəfin uğuru kimi təyin edə biləcəyi bir növ razılaşmaya dair ilkin razılaşmaya ehtiyacı var. Belə bir tənzimləmənin necə görünə biləcəyini anlamıram. Zelenski nə Donbass, nə də Krıma nəzarəti bərpa etmək iddialarından əl çəkə bilər. Öz növbəsində Putin də simasını itirmədən Krımı bir kənara qoyaq, heç Donbassı belə, Ukraynaya qaytara bilməz.
Bundan əlavə, Putin üçün Ukrayna ilə müharibə təhlükəsi, gördüyümüz kimi, Qərbi şantaj etmək üçün bir vasitə rolunu oynayır və əgər bu, işə yarayacaqsa, ondan niyə imtina etmək lazımdır? Bayden artıq "Şimal axını"ndan sanksiyaları ləğv edib, bu isə o deməkdir ki, Rusiya daha çox təzyiq göstərməyə çalışacaq.
Sadəcə olaraq “görüşdü, danışdı” - bu halda hər iki tərəf üçün mənfi nəticə olacaq. Onu da diqqətinizə çatdırıram ki, Ərdoğanın görüşlə bağlı ifadəsi kifayət qədər qeyri-müəyyəndir. Amma belə bir görüş baş tutsa belə, mən ondan Putin üçün məcburi nəticə gözləmirəm. Sonda Putin Poroşenko ilə 2014-cü ildə görüşmüşdü - bu, onun sonradan hərbi əməliyyatlar keçirməsinə heç də mane olmadı”.
Ukraynanın keçmiş informasiya siyasəti nazirinin müavini, Post-İnformasiya Cəmiyyəti İnstitutunun direktoru, Kiyev-Mogilyan Akademiyasının müəllimi Dmitri Zolotuxin:
“Təəssüf ki, əgər Putin münaqişənin diplomatik yolla həlli istiqamətində səyləri davam etdirmək istəsəydi, Rusiya və Ukrayna liderlərinin sammiti artıq çoxdan baş tutacaqdı. Vladimir Zelenski demək olar ki, hər bir ictimai çıxışında belə bir görüşə hazır olduğunu vurğulayır.
Bununla belə, bəzi anlaşılmaz bəhanələr və həyata keçirilməsi mümkün olmayan təkliflər cavab olaraq səslənir. Və elə bu günlərdə Dmitri Peskov belə bir görüşün mümkünlüyünü açıq elan etdi. Ola bilsin ki, ritorikanın bu dəyişməsinə Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Ukrayna səfəri də təsir edib.
Aydındır ki, Putin daha bir geosiyasi səhvə yol verib. Kremlin təşkilatçılığı ilə Ukrayna sərhədləri ətrafında gərginliyin artması ilə əlaqədar dünya mediasının bütün diqqəti Kiyevə yönəlib. Təbiidir ki, beynəlxalq təhlükəsizlik tarazlığına ciddi təhdid olmaqla yanaşı, dünya ölkələrinin siyasi liderləri bu faktoru diqqət mərkəzində olan səhnələrə çıxmaq fürsəti kimi görürlər.
Elə buna görə də son həftələrdə Kiyev liderlər üçün “diplomatik Məkkəyə” çevrilib. Qısa müddətdə Prezident Zelenskiyə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Polşanın Baş naziri Mateuş Moravetski, Böyük Britaniyanın Baş naziri Boris Conson, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan qonaq olub. Fransa Prezidenti Emmanuel Makron və Almaniya kansleri Olaf Şolsun da səfəri gözlənilir.
Nəhayət, bu “həcc ziyarətinin” səbəbi Ukraynanın perspektivləri və Ukrayna xalqının keyfiyyətidir. Belə ki, Ukraynanın bütövlüyü və müstəqilliyinin Putin qoşunlarının işğalından qorunması ilə bağlı prioritet məsələlərlə yanaşı, ziyarətçilərin hər biri Vladimir Zelenski ilə iqtisadiyyat, biznes, investisiya və birgə infrastruktur layihələri məsələlərini müzakirə edir.
Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyinin həyata keçirdiyi “kiçik ittifaqlar”ın diplomatik taktikası növbəti qələbəsini qazanıb. Hər üç ölkəni gücləndirmək üçün nəzərdə tutulmuş Polşa, Böyük Britaniya və Ukraynanın ittifaqı Kiyevdə birləşdirildi.
Ukrayna ilə Türkiyə arasında əməkdaşlıq da çoxlu yeniliklər vəd edir. Axı, bazarların qarşılıqlı açılması ilə bağlı tamamilə konkret sənədlər imzalanıb. Beləliklə, demək olar ki, Vladimir Putin öz aqressiv hərəkətləri ilə bunun əksinə - daha doğrusu, Ukraynanın beynəlxalq əhəmiyyətinin xeyli artmasına nail oldu.
Vladimir Zelenski ilə uzun müddət görüşməkdən yayınan Putin bu fiqurun Rusiya siyasəti üçün əhəmiyyətsiz olduğunu nümayiş etdirmək və Zelenskini qərarların qəbulunda legitimlikdən məhrum etmək istəyirdi. Məhz buna görə də Putin gərginliyi NATO səviyyəsinə çatdırdı və Vaşinqtondan ona yazılı cavablar verməsini tələb etdi və dərhal Avropa mətbuatına sızdırdı. Baxmayaraq ki, Amerika tərəfi bunu etməməyi xahiş etdi.
Bununla belə, Putin bu cür hərəkətləri ilə tam əks effekt əldə etdi. İndi isə onun danışıqlar masasına oturmaqdan başqa seçimi yoxdur. Ankara bir çox səbəblərə görə həqiqətən də bunun üçün əla platforma ola bilər.
Beləliklə, məntiqlə Putin üçün Ərdoğanın təşəbbüsündən yararlanmaq və Ukrayna sərhədlərində gərginliyi azaltmaq üçün əlverişli məqamdır. Ancaq əvvəllər də gördüyümüz kimi, Kremldə rasional arqumentlərdən çox az istifadə olunur. Deməli, təəssüf ki, belə bir görüşün nəticələri barədə danışmaq hələ tezdir”.