Onların əlindən hər kəs təngə gəlib – sıravi vətəndaşlar da, dövlət qurumları da
Böyük yazıçı Nikolay Qoqol bir dəfə Rusiyanın iki bəlasını dilə gətirmişdi: axmaqlar və yollar. Bu aforizm Azərbaycan üçün kifayət qədər məqbuldur, lakin bəzi əlavələrlə. Yuxarıda göstərilən bəlalardan əlavə, tıxacları və düzgün olmayan parklamanı əbədi problemlər adlandırmaq olar (ən azı Bakıda).
Doğrudan da, tıxaclar, qeyri-qanuni parklanmalar mövzusu o qədər yazılıb, danışılıb ki, bu problemlərin aradan qalxacağını gözləmək olardı. Ancaq təəssüf ki, hələ də heç nə dəyişməyib.
Bu gün konkret bir nümunədən istifadə edərək, başqa bir səhv, daha doğrusu, mədəniyyətsiz parkinq hadisəsi haqqında danışacağıq.
Aşağıdakı şəkil paytaxtın Nərimanov rayonu Aşıq Molla Cümə küçəsində çəkilib. “Bolt” Taksi Xidmətinin “Toyota Prius” markalı (10-HY-294 dövlət nömrə nişanlı) taksi sürücüsü zibil daşıyan maşının yolunu bağlayıb. Eyni zamanda, o, kommunal xidmətlərin zibil qutuları ilə məşğul olduğunu, tullantıların yığıldığını görsə də, buna baxmayaraq, maşını saxlayıb, gedib və düz bir saat sonra gəlib (Media.az).
Razılaşın ki, bu halda ortada sadəcə qeyri-qanuni parklama faktı deyil, eyni zamanda kobudluq, mədəniyyətsizlik, başqalarına etinasızlıq var. Ümumiyyətlə, taksi xidmətləri çoxdan bədnam imic qazanıb.
Sosial şəbəkələr bu şirkətlər, daha doğrusu, xeyli hissəsi tez-tez narkotik sərxoşluğu vəziyyətində olan taksi sürücüləri ilə bağlı şikayətlərlə doludur. Görünür, sözügedən maşının sürücüsü həmin an “xəyala dalıb” və o, öz aləmində olduğu üçün bir saat reallıqdan uzaqlaşıb. Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsini azərbaycanlı taksi sürücüsü təsdiqlədi: zibil yığanlar üçün bir saat, “Toyota Prius” sürücüsü üçün bir an.
Kimsə deyə bilər ki, mədəniyyətsizlik, kobudluq ayrı-ayrı insanların keçilməz xarakter xüsusiyyətləridir və onlarla mübarizə aparmaq əbəsdir. Və qismən haqlı olacaqlar. Bəli, bu ən mənfi insani keyfiyyətlərdən tamamilə qurtulmaq, bəlkə də, mümkün deyil. Bununla belə, onu da cəzasız qoymaq olmaz. Sürücülərin bu cür qəddar davranışları ilə mübarizə aparmaq üçün Rusiya təcrübəsini mənimsəmək olar.
Belə ki, hələ 2010-cu ildə Rusiyada nəqliyyat vasitələri sürücülərinin kobudluğuna və yol hərəkəti qaydalarını pozmasına qarşı çıxan ictimai hərəkat və “StopXam” QHT yaradılıb. İctimai birliyin əsas məqsədi üzvləri tərəfindən yol hərəkəti qaydalarının pozulmasına və başqalarının etinasızlığına qarşı mübarizə aparmaqdır: avtomobillərin yanlış yerdə saxlanması, avtomobillərin parklanması üçün şəhər ərazisinin boşaldılması, maşın sürmək üçün səkilərdən istifadə edilməsi və s.
Aksiya iştirakçıları qeyri-qanuni park edilmiş, başqalarına mane olan avtomobilləri axtarır və əgər avtomobildə sürücü varsa, yol hərəkəti qaydalarına uyğun olaraq avtomobilin yenidən park edilməsi xahişi ilə ona müraciət edirlər. İmtina edildikdə və ya sürücü olmadıqda, "Mən hər kəsə əhəmiyyət vermirəm - istədiyim yerə park edirəm", "Mən V.I.P. mədəniyyətsizəm" yazısı olan dəyirmi stikerləri maşının şüşələrinə yapışdırırlar.
Tez-tez sürücülərin təhqirləri və hüquq pozuntusunu dayandırmağı tələb edən fəallarla mübarizə cəhdləri ilə müşayiət olunan proses video daşıyıcılara (telefonlar, kameralar) çəkilir, bundan sonra layihə fəalları internetdə yerləşdirdikləri videoları montaj edirlər, “YouTube”, “VKontakte” və hərəkatın rəsmi saytında yerləşdirirlər.
Alternativ olaraq, fəallar səkilərin çıxışlarında dayanır və oradan keçən istənilən nəqliyyat vasitəsini “tuturlar”, dayanmayan və xüsusi olaraq hərəkət iştirakçılarına tərəf sürən və ya geri çəkilməkdən imtina edən sürücülərin maşınlarının üzərinə stikerlər yapışdırırlar.
Yeri gəlmişkən, 2014-cü ilin martında Rusiyada keçirilən sorğunun nəticələrinə görə, 20-60 yaşlı rusların təxminən 52%-i hərəkatı dəstəkləyib.
Bəs, niyə Azərbaycanda, xüsusən də Bakıda gənclərdən ibarət oxşar hərəkat yaratmayaq? Bəlkə də, bəziləri üçün sürücülərin kobudluğu ilə mübarizə aparmaq üçün bu cür üsullar lazımsız dərəcədə sərt və tamamilə qanuni görünməyəcək. Amma necə deyərlər, pazı paznan çıxararlar.
Çox güman ki, ayrı-ayrı sürücülərin, eləcə də sadə insanların mədəniyyətsizliyindən təngə gələn müvafiq dövlət qurumları bu təşəbbüsü dəstəkləyəcək - rəsmi şəkildə olmasa belə.
Təbii ki, bu yolla (təfəkkür dəyişməyənə qədər) mədəniyyətsizliyə son qoymaq mümkün olmayacaq, ancaq bir mədəniyyətsizi gülüş obyektinə çevirməklə digərinə təsir edə bilərsiniz. Üstəlik, mentalitetə görə hər azərbaycanlı bu “keyfiyyətlə” internetin “qəhrəmanı” olmaq istəmir.
Bəli, ölkəmizdə nəqliyyat problemi ilə məşğul olan QHT-lər var, amma faydası azdır. Gözəl danışırlar, məsləhətlər verirlər, tövsiyələr verirlər, bəzi həll yolları təklif edirlər, lakin bütün bu danışıqlar, necə deyərlər, xam sürücülərin vecinə də deyil. Onlar hələ də “it hürər – karvan keçər” prinsipi ilə hərəkət edirlər.
Ona görə də hesab edirəm ki, sözdən əmələ keçməyin vaxtıdır. Bəlkə də, bu addım bəzi məsuliyyətsiz avtomobil sahibləri üçün “mədəniyyət peyvəndi” rolunu oynayacaq...