“Putinin hələ də istifadə etmədiyi bir neçə ciddi kozır var ki, onlardan biri nüvə silahıdır”
Ukraynalı siyasi strateq, AM&PM İnformasiya Təcavüzləri ilə Mübarizə Mərkəzinin eksperti Oleksandr Kurban AYNA-ya müsahibəsində Rusiyanın ölkəsinə hərbi təcavüzü və hazırda baş verən proseslərdən danışıb.
- Volodimir Zelenskinin son mətbuat konfransında Azərbaycanın mövqeyi ilə bağlı açıqlamasını necə qiymətləndirirsiniz?
- Bu gün Ukraynada müharibə gedir. Müharibə dəhşətlidir, ağırdır. Öz miqyasına və vəhşiliyinə görə, İkinci Dünya müharibəsindən bəri görünməmiş bir fəlakət yaşanır. Təcavüzkar isə ötən əsrin ortalarında faşist Almaniyasının istifadə etdiyi prinsiplərə oxşayan prinsiplər bəyan edən və üsullardan istifadə edən Putin Rusiyasıdır. Bəzi məqamlarda rus faşistləri - raşistlər, Üçüncü Reyxdən olan mənəvi tərbiyəçilərindən daha qeyri-insani davranırlar. Artıq bütün dünya Rusiyanın Kiyev yaxınlığındakı Buça, İrpen, Qostomel və Borodyankanın qısamüddətli işğalının, Çerniqov yaxınlığındakı Yaqodnoye kəndindəki həbs düşərgəsinin nəticələrini gördü. “Rus dünyası”nın gəldiyi digər kənd və şəhərlərdə də həmçinin. Edamlar, işgəncələr, qadınlara və uşaqlara qarşı nümayiş xarakterli zorakılıqlar, talanlar, vəhşicəsinə məhvetmə. Bütün bunları torpağımıza “xilsakarlar” gətirib.
Hər bir ukraynalı üçün müqəddəs olan bu müstəqillik müharibəsi bizim əsəblərimizi tarıma çəkdi və ətrafda baş verən hər şeyin qavrayışını son həddə qədər kəskinləşdirdi. İndi biz obrazlı desək, hər şeyi ağa və qaraya bölürük - dostlara və düşmənlərə. Bizim tərəfimizdə olanlara və nədənsə bizi dəstəkləməyən və ya kifayət qədər dəstək verməyənlərə. Biz bu müharibə ilə bağlı istənilən sözləri və addımları kəskin və emosional olaraq qəbul edirik. Görünür, Prezident Zelenskinin Azərbaycanın neytrallığı və sizdən daha çoxunu gözlədiyimizlə bağlı dediyi sözlər də məhz bu səbəbdən olub.
- Ukrayna dünya ictimaiyyətindən Rusiya ilə bağlı hansı əlavə addımlar gözləyir?
- Rusiya Federasiyasının danışıqlara hazır olmadığını və sona qədər getməyə hazırlaşdığını nəzərə alsaq, bizim və bütün dünya ictimaiyyətinin gələcək fəaliyyət üçün az variantı var. Biz ukraynalılar ancaq Ukraynaya soxulmuş rus qoşunlarını məhv edə bilərik - son rus əsgərinə qədər, son rus tankına qədər, son rus təyyarəsinə qədər. Və dünya birliyi və hər şeydən əvvəl Qərb müttəfiqlərimiz Rusiya iqtisadiyyatını son rus rubluna, Rusiya neftinin son barelinə, Rusiya qazının son kubmetrinə qədər məhv etməlidir. Sadəcə olaraq başqa variantımız yoxdur.
Putin Rusiyası müasir sivilizasiyanın inkişafının bütün norma və qanunlarına zidd olan oyun qaydalarını dünyaya sırımağa çalışan geosiyasi xərçəngdir. Əgər bu müharibədən sonra, bizim qələbəmizdən sonra və müttəfiqlərlə birgə qələbəmiz nəticəsində Rusiya Federasiyası mövcud olmaqda davam edərsə, bu, fəlakət olacaq. Bu, o demək olacaq ki, biz 10-15 il təxirə salınacaq yeni müharibəni gözləməli olacağıq. Hazırkı müharibənin nəticəsi Rusiya Federasiyasının bütün nüvə arsenalının çıxarılması ilə ən azı 5-8 müstəqil dövlətə tam parçalanması olmalıdır. Əks halda, indi verdiyimiz bütün fədakarlıqlar boşa çıxacaq. Böyük neft və qaz ehtiyatlarına malik transkontinental Rusiya imperiya ambisiyalarından heç vaxt əl çəkməyəcək. Hətta ən demokratik Rusiyanın Prezidenti - istər Xodorkovski, istər Navalnı, istərsə də başqası - heç vaxt Krımı, Donbassı könüllü olaraq bizə qaytarmayacaq və bizi öz təsir orbitinə çəkmək istəyindən əl çəkməyəcək. Bu baxımdan, dünya birliyi hər şeyi etməlidir ki, Kremlin müharibə üçün pulu qalmasın, Rusiya Federasiyasının isə transkontinental imperiya statusunda müharibədən sonrakı dirçəliş şansı olmasın.
- Son vaxtlar Kiyevlə Moskva arasında danışıqların gedişi ilə bağlı heç bir məlumat yoxdur. Tərəflər danışıqları davam etdirməyə hazırdırmı?
- Rusiya Federasiyası rəhbərliyinin bəyanatlarının hazırkı tonundan, iddialarının hər dəfə azalmasından belə başa düşmək olar ki, Putin və onun silahdaşları öz imiclərinə ciddi ziyan olmadan çılğın şəkildə müharibədən çıxmaq variantları axtarırlar. Amma bu, artıq mümkün deyil. Kreml siyasətçilərinin yaxın çevrəsindən gələn insayderlərin sözlərinə görə, məlumdur ki, Ukrayna ilə sülh sazişləri variantları və onların nəticələrinin simulyasiyası aparılıb. Onların hamısının şəxsən Putin və onun ətrafı üçün son dərəcə mənfi ssenariləri var. Sonda onlar reytinqlərdə uğursuzluqlar və güc itkisi gözləyirlər ki, bu da rus hərbi cinayətkarlarının Rusiya Federasiyasının hazırkı yüksək rəhbərliyi arasından birbaşa Haaqa Beynəlxalq Tribunalında müttəhim kürsüsünə köçürülməsi ilə nəticələnəcək.
Kreml son bir neçə ildə Rusiyanın Ukrayna ilə bağlı hər şeyə nifrət səviyyəsini o qədər yüksəldib ki, ictimaiyyəti sülhün və “faşist Ukraynası” və “təcavüzkar Qərb”ə güzəştə getməyin zəruriliyinə inandırmaq sadəcə olaraq real olmayacaq. Putin başa düşülməyəcək, onu bağışlamayacaqlar. Xüsusən də iqtisadi çöküş fonunda. Strateji səhvlərinin tam dərinliyini və çıxılmaz perspektivlərini dərk edən Kreml müəyyən mənada situasiyanı öz axarına buraxmaq qərarına gəldi. Müharibəyə davam edin, hərbi resurslardan hələ də qalan hər şeyi silahlı qarşıdurma atəşinə atıb ölü küncdən gözəl çıxmaq şansı əldə etmək ümidi ilə uğurlu kartın gəlməsini gözləyin. Eyni zamanda, onun hələ də istifadə etmədiyi bir neçə ciddi kozır var. Bu kozırlar arasında nüvə silahları, qaz və neftlə Qərbə iqtisadi təzyiq rıçaqları var.
- Rusiya öz qoşunlarını Ukraynanın şərqinə çəkir, hərbi əməliyyatların mərkəzini ora köçürür. Bu vəziyyət Ukrayna ordusu üçün nə dərəcədə çətindir?
- Artıq iki həftədir ki, Ukrayna və beynəlxalq ekspertlər Rusiya ordusunun şərq və cənub-şərq istiqamətində böyük hücumunun yaxınlaşmasından danışırlar. Rusiya Silahlı Qüvvələrinin qüvvələrinin və vasitələrinin tədricən toplanması var. Kiyev, Çerniqov və Sumı yaxınlığından geri çəkilən rus bölmələri yenidən qruplaşmaq üçün Belarus ərazisinə, Kursk, Bryansk və Belqorod vilayətlərinə geri çəkildi. Oraya aviasiya və raket bölmələri də aparılıb. Hazır olan kimi bu bölmələr Xarkov və Donbassa ötürülür. Məsələn, bir həftə əvvəl Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Ukraynanın şimalında işğal olunmuş yaşayış məntəqələrində mülki əhaliyə qarşı qeyri-insani davranışları ilə məşhurlaşan 64-cü əlahiddə motoatıcı briqadası Xarkov istiqamətinə göndərilib. Bununla belə, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının məlumatına görə, onlar artıq döyüşlərdə ciddi itkilər verərək, yenidən döyüş qabiliyyətini itiriblər.
Hazırda Rusiya Federasiyasının Donbasda ümumi hücuma başlayıb-başlamadığını dəqiq söyləmək çətindir. Burada mütəxəssislərin fikirləri fərqlidir. İndi hər gün bu ərazilərdə Ukrayna ordusunun mövqelərinə orta hesabla 10-a yaxın genişmiqyaslı hücum həyata keçirilir. Klassik sxemə görə - hava zərbələri, güclü artilleriya hazırlığı, zirehli texnikanın və canlı qüvvənin irəliləməsi. Rusiya ordusunun gündəlik itkiləri bir neçə yüz hərbçi, onlarla tank və zirehli texnika, bir və ya iki təyyarə və eyni sayda helikopterdir.
Donbasda və cənubda hərbi əməliyyatların xarakteri indi şimalda fevral və martın əvvəllərində olduğundan bir qədər fərqlidir. Səyyar döyüşlər, texnika və canlı qüvvənin kolonlarının aktiv hərəkəti gedirdi. Mövqe savaşı gedir. Ukrayna ordusu 2014-cü ildən bəri Donbasda dərin müdafiə qurub və onu kifayət qədər güclü saxlayır. Burada düşmənin irəliləmə sürəti cüzidir. Ayrı-ayrı yaşayış məntəqələrinin tutulması isə sonda, bir qayda olaraq, geri çəkilməklə başa çatır.
Məsələn, Mariupolda döyüşlər artıq yerli xarakter daşıyır. Kalmius çayının mənsəbində, “Azovstal” metallurgiya zavodunun ərazisində (ümumi sahəsi - 11 kv km) və sağ sahildə, dəmir yolu stansiyasının və dəniz limanının bir hissəsinin yaxınlığında müdafiəyə qalxan Ukrayna qoşunları, əslində rus ordusunun irəliləyişini dayandırdı. Azov alayının, 36-cı dəniz piyada briqadasının, 56-cı piyada briqadasının, polisin, sərhədçilərin və ərazi müdafiəsinin daxil olduğu Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin mühasirəyə alınmış qruplaşmasını ləğv etmək üçün praktiki imkanı olmayan Rusiya komandanlığı onların blokadasına keçdi. Xüsusilə, Rusiya müdafiə naziri Şoyqu ilə görüşdə Prezident Putin Mariupolda hücum əməliyyatlarının dayandırılması barədə göstəriş verib. Qondarma “DXR” və “LXR” əhalisi üçün Mariupolun tam "azad edilməsi" elan edildi. Amma məlumdur ki, ruslar əslində şəhərin yalnız 2/3-nə nəzarət edirlər.
- Rusiya Ukraynaya qarşı müharibəni nə vaxta qədər davam etdirə biləcək?
- Məncə, uzağı yayın əvvəlinə qədər. Bəzi ekspertlər deyirlər ki, işlər cari ilin payızına və ya hətta sonuna qədər uzana bilər. Amma bu, mümkün deyil. Rusiyanın belə uzunmüddətli müharibə üçün resursları yoxdur. İndi Rusiya Federasiyasının əhalisinin təxminən 81%-i Ukraynadakı qondarma “xüsusi hərbi əməliyyatı” dəstəkləyir. Bu, Kreml ağalarına əllərində olan hər şeyi müharibə ocağına atmaq üçün əsas verir. Amma bu, hələlik Qərbin sanksiyaları Rusiya iqtisadiyyatını güclü çökdürmədiyi bir şəraitdə baş verir.
Rusiya Federasiyasında ərzaq iğtişaşları başlayan kimi və Moskva ölkədəki əsas maliyyə axınlarına nəzarət edə bilməyən kimi kartlardan qurulan ev dağılacaq. Bu apokalipsisin ilk mərhələsi yaxınlaşan defolt olacaq, sonra zəncirvari reaksiya başlayacaq və rusların artıq müharibəyə vaxtları olmayacaq. Bu baxımdan, separatçı əhval-ruhiyyənin kifayət qədər yüksək olduğu milli regionlara böyük ümidlər bəsləyirik. Bunlar Şimali Qafqaz, Volqaboyu, Tıva, Yakutiyadır. Uzaq Şərqdəki Amur vilayətinin Krasnoyarsk diyarında kifayət qədər maraqlı vəziyyət formalaşır. Hər şey sözün əsl mənasında ipdən asılır və hər an çökə bilər.
Saray çevrilişi ehtimalını da gözdən çıxarmayın, bunun nəticəsində Putin və onun müharibə partiyası hakimiyyətdən uzaqlaşdırılacaq. Və təbii ki, ilk növbədə, Ukrayna ordusunun addımlarının nəticələrindən çıxış etmək lazımdır. Düşmənə hər gün ağır itkilər verən Ukrayna Silahlı Qüvvələri rusların hücuma keçmək üçün adamları qalmayacağı günü durmadan yaxınlaşdırır. Bundan sonra Rusiya Federasiyasının rəhbərliyi danışıqlar masasına oturmağa məcbur olacaq.