Deportasiya deməklə etmək eyni şey deyil: Moskvada vergülün harda qoyulacağını bilmirlər
Son zamanlar Rusiya rəsmilərinin açıqlamaları bir növ uyğunsuzluq və hətta xaos hissi yaradır. Gündəlik həyatda buna “sol əlin sağ əlin nə etdiyini bilməməsi” və ya əksinə deyilir.
Koronavirus pandemiyası səbəbindən bir çox miqrant Rusiyanı tərk edib və kəskin işçi qüvvəsi çatışmazlığı var. Baş nazirin müavini Marat Xusnullin 1,5 milyondan çox miqrantın Rusiyanı tərk getdiyini deyib. Bu amil tikinti sektoruna mənfi təsir edib.
Ticarət binalarının tikintisi və təmiri ilə məşğul olan Moskvanın “Alliance-Stroy” şirkətinin inkişaf direktoru Aleksandr Luçinkin “Kommersant” qəzetinə açıqlamasında işçi tapmaqda çətinlik çəkdiklərini bildirib: “Pandemiyanın başlaması ilə bir çox insan Rusiyanı tərk edib. Sərhədlər bir qədər açıldıqdan sonra da insanlar hələ də evlərində qaldılar və buraya qayıtmadılar: işçi axtarmağa başlayırsınız, amma onlar yoxdur. Qalanlara görə qiyməti orta hesabla 40% qaldırdılar”.
Və bu, yalnız tikinti sektoruna aid deyil. Rusiya standartlarına uyğun olaraq, yerli əhalinin, xüsusən də çox aşağı maaşla görmək istəmədiyi bir çox belə ixtisassız və aşağı maaşlı iş var. Bundan əlavə, bir Rusiya vətəndaşı qanunda nəzərdə tutulduğu kimi həftədə yalnız 40 saat işləməyə razıdır. İş vaxtından artıq vaxta görə müvafiq ödəniş tələb edir. İşəgötürənlər üçün çox sərfəli olan, xüsusilə Orta Asiyadan olan miqrantlar, demək olar ki, hər şərtə hazırdırlar.
Belə bir şəraitdə, Rusiya hökumətinin miqrantlar üçün cəlbedici şərait yaratmaq naminə bürokratik maneələrin aradan qaldırılması şəklində lazımi səyləri göstərməsi və bununla da gedənləri geri qaytarmağa çalışması daha məntiqli görünərdi. Ancaq Rusiya hakimiyyətinin hərəkətlərində məntiq axtarmaq çətindir. Üstəlik, vahid bir siyasət olmadıqda hər qurum özünə sərf edən bir məsələni ortaya qoyur.
İnşaat Nazirliyi işçi çatışmazlığı olduqda, bunların işəgötürən hesabına gətirilməsini təklif edir. Və devolperlər bu şərtlə razılaşırlar, ancaq Daxili İşlər Nazirliyinin məmurları tamamilə fərqli fikirlərə sahibdir.
Daxili işlər nazirinin birinci müavini Aleksandr Qorovoyun sözlərinə görə, MDB ölkələri Rusiyada qeyri-qanuni olan vətəndaşlarını iyunun ortalarına qədər çıxarmalıdır, əks təqdirdə məcbur şəkildə çıxarılacaqlar. Eyni zamanda, Qorovoy “Dövlətlərinizin vətəndaşlarına miqrasiya rejimlərinin pozulmasına görə heç bir qanun tətbiqetmə tətbiq edilməyəcək”, - deyir. Başqa sözlə, onlar qara siyahıya salınmayacaq və gələcəkdə Rusiyaya qayıda biləcəklər. Bəs onda niyə onları çıxarıb, ümumiyyətlə sürgün edirsiniz?
Orta Asiya dövlətləri belə bir xəbərdarlıqdan və hətta bir təhdiddən çox narahatdır. Özbəkistan Məşğulluq Nazirliyinin Xarici Əmək Miqrasiyası Agentliyi qanunsuz miqrantlara statuslarını tənzimləmək üçün müraciət etdi. Tacikistanın Əmək Nazirliyi də Rusiyadakı soydaşlarını bütün sənədlərini qaydasına salmağa çağırdı.
Çağırış etmək asandır, bunu Rusiya şəraitində etmək isə olduqca çətindir:
- Birincisi, leqallaşdırma üçün bir sıra sənədlər toplamağa ən azı 25-30 min rubl və bir çox hallarda daha böyük məbləğ tələb olunur. Bütün miqrantların bu sənədləri almaq üçün maddi imkanları yoxdur;
- İkincisi, sənədlərin doldurulması yalnız rus dilində deyil, həm də bürokratik termində olması, ciddi səy və səlislik tələb edir. Bir sənəd paketinin bir miqranta Rusiya Federasiyası əvəzinə RF yazdığı üçün qaytarılması ilə bağlı məlum bir hal var. Bu isə o deməkdir ki, yenidən yeni bir paket üçün 25 min rubl ödəyin və Miqrasiya Xidmətinə sənəd təqdim etmək üçün yenidən növbəyə dayanın. Heç bir kömək yoxdur və hətta əhəmiyyətsiz bir arayış almaq üçün ticarət strukturları ən az 5 min rubl tələb edir. Və bunlar korrupsiya məqsədləri üçün yaradılan bütün maneələr deyil. İndi gəl bundan sonra sənədələrinizi onların dediyi kimi düzəldin;
- Üçüncüsü, qanunsuz miqrantlar daha asanlıqla işə düzəlirlər, çünki hüquqlarından tamamilə məhrumdurlar. Onlara qayda və normalar şamil edilmir və daha az maaş alırlar. Beləliklə, qanuni miqrantın belə bir şəraitdə iş tapıb-tapmayacağı hələ məlum deyil. Belə çıxır ki, işçi çatışmazlığı barədə ürək ağrıdan fəryad ən azından süni bir xarakter daşıyır və miqrasiya xidmətlərindən işəgötürənlərə qədər uzun bir korrupsiya zənciri ilə əlaqəlidir.
Avropa ölkələrində ukraynalı və belaruslu miqrantlarla olduğu kimi miqrant problemini sivil şəkildə həll etmək tamamilə mümkündür. Avropada bir müddət qanunsuz miqrasiya mürəkkəb qanunvericilik üzündən inkişaf etdi. Bir Avropa ölkəsində bir miqrantı işə götürmək və bununla da statusunu leqallaşdırmaq üçün bir sahibkar boş bir yer üçün yerli işçi tapa bilmədiyini sübut etməli idi. Bunu edə bilirdisə, leqallaşdırma olduqca sürətli və sakit bir şəkildə baş verirdi. Buna baxmayaraq, bu tələb bir çoxunu işə qeyri-qanuni mühacir götürməyə məcbur etdi.
Moldova və Ukrayna vətəndaşları üçün vizasız rejim tətbiq olunduqdan sonra vəziyyət kəskin şəkildə dəyişdi və leqallaşdırma qaydaları xeyli dərəcədə sadələşdirildi. Eyni zamanda, qeyri-qanuni mühacirləri işə götürdüklərinə görə sahibkarlara verilən cərimələr xeyli artmışdı. Çox qısa bir müddətdə ukraynalı miqrantların əksəriyyəti Avropa ölkələrində, ilk növbədə qitənin şərqində və Almaniyada leqallaşdı. Problem özü-özünə həll edildi.
Qeyd edək ki, Avropa ölkələrinin tədbirlərindən sonra Rusiyadakı ukraynalı miqrantların sayı təxminən 10 dəfə azalıb və bunun səbəbi aydındır. Avropada bütün problemlər üçün belə bir korrupsiya sxemi yoxdur və qaydalar ciddi şəkildə tətbiq olunur. Və maaş səviyyəsi daha yüksəkdir. Bəzi ölkələrdə müəyyən bir müddətdə qanuni qaldıqdan sonra müddətsiz oturma izni və ya vətəndaşlıq almaq mümkündür.
Ukrayna-Rusiya münasibətlərinin kəskinləşməsi ilə ümumiyyətlə, Ukrayna vətəndaşlarının Rusiyada qalması çətin ola bilər. İstədikləri zaman kimisə radikal “Sağ Sektor”un üzvü və ya Ukrayna Təhlükəsizlik Xidmətinin (SBU) agenti elan edə bilərlər. Bütün bunların belə olmadığını sonradan sübut etmək çox çətin bir məsələdir. Moldova vətəndaşlarının da Kişinyovun siyasi kursunun Avropaya tərəf dönməsi ilə tezliklə oxşar vəziyyətə düşmələri mümkündür.
Bəs, nazir müavini Qorovoyun qəfil açıqlamasına nə səbəb oldu?
Aparat uyğunsuzluğu kifayət qədər sadə bir izahat kimi görünür, lakin əlbəttə ki, yarımçıq izahdır. Bu cür ifadələr birdən deyilmir və nəsə razılaşdırılmayıbsa belə, təkzib də gəlmədi. Bu, o deməkdir ki, icazə kifayət qədər yüksək səviyyədə verilib.
Siyasi müstəvidə hər şey MDB dövlətlərini daha mülayim etmək üçün bir növ şantaj kimi görünür. Bu yaxınlarda bu dövlətlər bir şəkildə rus formasiyasına qarşı mübarizəyə başladı. Eyni Azərbaycan keçən ilin payızında elə bir müstəqillik göstərdi ki, Moskva Qarabağ ətrafındakı vəziyyəti dərhal qiymətləndirə də bilmədi. Ən əsası, proses davam edir və Moskvanın Bakını siyasətindən geri çəkilməyə məcbur edəcək real təsir vasitələri yoxdur.
Qalır miqrantlar. Yeri gəlmişkən, Moskva Prezident Əliyevin danışdığı “İsgəndər” raket qalıqlarına rəsmi şəkildə reaksiya vermədi, ancaq kənara da atmadı və yadında saxladı. Deməli, Bakı növbəti hücumlara və təziqlərə hazır olmalıdır.
Moskva Orta Asiya dövlətlərindən Türkiyə, İran və ən əsası Çindən bir qədər uzaq mövqe sərgilənməsini gözləyir. Və miqrantlarla təhdid Moskva ətrafında daha da toplaşmaq üçün bir sınaq şarıdır.
Görünür, Qorovoyun təhdidlərinin əhəmiyyətli bir hissəsi tam olaraq həyata keçirilməyəcək. Nümayişkaranə deportasiya mümkündür, ancaq başqa bir şey olmayacaq - çox sadə bir səbəbə görə.
Rusiya hökuməti öz ərazisində nə qədər qanunsuz miqrant olduğunu dəqiq bilmir. Hamısını deportasiya etmək üçün sadəcə pulu və texniki imkanları yoxdur. Arzu etsə belə, həyata keçirə bilməyəcək.