Türkiyə, Gürcüstan, Ermənistan və Azərbaycan necə davranacaq - cavab Ukraynada
Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan “Anadolu” agentliyinə müsahibəsində “Ermənistan Türkiyə ilə diplomatik əlaqələr qurmağa və sərhədləri açmağa hazırdır” deyib. “Türkiyəli həmkarımdan prosesin bu məqsədə doğru aparılması üçün siyasi iradənin olduğunu eşitməkdən məmnunam. Hesab edirəm ki, biz sürətlə dəyişən dünyada konkret addımlar atmaqdan çəkinməməliyik”, - deyə o bildirib.
Ermənistan XİN rəhbəri Türkiyə ilə Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması prosesini müsbət qiymətləndirib: “Erməni xalqı Ankara ilə münasibətlərin normallaşmasının tərəfdarıdır. Ümumiyyətlə, Ermənistan xalqı Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşmasını istəyir. Bu, ictimai rəy sorğularında da özünü göstərir. Təbii ki, həm Ermənistanda, həm də Türkiyədə bu prosesə şübhə ilə yanaşan qruplar var. Hər iki tərəfin rəsmiləri bu problemləri həll etmək üçün siyasi liderlik etməlidirlər. Nazir Çavuşoğlu ilə görüşüm zamanı bəzi məsələlərlə bağlı fikir mübadiləsi apardıq və ümid edirəm ki, bunlar nəzərə alınacaq”.
Xatırladaq ki, martın 12-də Antalya Diplomatiya Forumu çərçivəsində Türkiyə və Ermənistan xarici işlər nazirləri arasında görüş keçirilib. Görüşdən sonra türkiyəli nazir danışıqları konstruktiv və faydalı adlandırıb. Öz növbəsində erməni nazir qeyd edib ki, İrəvan regionda sülhün bərqərar olmasına hazırdır.
Mirzoyanın indi səslənən fikirləri sıçrayış sayıla bilər. Diplomatik münasibətlər və sərhədlərin açılması - bundan artıq heç nə arzulana bilməzdi. Əgər Ermənistan rəhbərliyi bacarırsa, dözə bilsə və öz cəmiyyətində bu məqsədi həyata keçirə bilsə, növbəti addım İrəvanın keçmiş DQMV torpaqlarına heç bir iddiası olmadan Azərbaycanın sərhədlərinin ərazi bütövlüyünün tanınmasına razılıq verməsi ola bilər. Ölkəmiz buna çalışır. O zaman Rusiya hərbçilərinin Qarabağda olması da vacib olmayacaq.
Bu hadisələrin Rusiyanın Qafqazda tab gətirmədiyi, üstəlik dünyada onsuz da şübhəli olan nüfuzunun qalıqlarını sürətlə itirdiyi bir vaxtda baş verməsi təbii ki, diqqət çəkir. Yaxşı olar ki, təkcə hakim dairələr deyil, bütövlükdə Ermənistan cəmiyyəti belə bir vəziyyətdə qonşu dövlətlərlə yaxşı və ədalətli münasibətlərin olmasının daha yaxşı olduğunu başa düşsün. İndi əsas sual budur: Ermənistan hakimiyyəti bütün cəmiyyəti və müxalifəti başqa yollarının olmadığına inandıra biləcəkmi?
Region üzrə tanınmış ekspertlər bu mövzuda öz fikirlərini AYNA ilə bölüşüblər.
Azad Rusiya Fondunun Cənubi Qafqazdakı nümayəndəliyinin direktoru, Tbilisidən olan politoloq Yeqor Kuroptev:
“Deməzdim ki, Türkiyə ilə normallaşma mütləq Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanınmasını və ya Qarabağa dəstəkdən imtinanı ehtiva edir. Yenə də bunlar iki ayrı prosesdir. Bu və ya digər şəkildə Türkiyə ilə diplomatik münasibətlər və sərhədlərin açılması normallaşma yolunda böyük addımdır və tam normallaşma, təbii ki, Bakı ilə də münasibətlərin qurulmasını nəzərdə tutur.
İndi sərhədlər və nəqliyyat marşrutları ilə bağlı yeni məsələlər var. Kremlin sanksiyalardan yan keçmək üçün Cənubi Qafqaz ölkələrindən istifadə etmək istədiyi barədə çox danışılır. Məsələn, biz artıq Rusiya şirkətlərinin regionun qonşu dövlətlərinə getdiyini müşahidə edirik. Məsələn, Gürcüstanla əməliyyatlar artıq Avropa ölkələrinin bir sıra bankları tərəfindən dayandırılıb, çünki Cənubi Qafqaz ölkələri vasitəsilə sanksiya altında olan pullarının çıxarılması riski artmaqdadır.
Putin Rusiyasının nəinki nüfuzunu itirdiyini, həm də əməlli-başlı bərbad vəziyyətdə olduğunu və ümumiyyətlə, heç bir nüfuzunun olmadığını görən ölkələrin hər birinin hansı siyasəti seçəcəyi də ayrı məsələdir. Bu, daha çox Ukrayna ilə müharibənin qaynar mərhələsinin necə başa çatmasından asılıdır.
Türkiyə necə davranacaq? Sanksiyalardan yan keçməyə kömək edəcək, yoxsa NATO-nun forpostu kimi çıxış edəcək? Gürcüstan özünü necə aparacaq? Sanksiyaya məruz qalan malların axınına kömək edəcək, yoxsa regionun ən demokratiya tərəfdarı ölkəsi statusunu bərpa edəcək? Ermənistan? Azərbaycan?
İndi bir çox suallar var ki, onların hələ dəqiq cavabı yoxdur, çünki bu cavablar Ukrayna ordusunun öz torpaqlarını qəhrəmancasına müdafiə etdiyi, Putin Rusiyasını hər gün mövqelərindən əl çəkməyə və sözün əsl mənasında iqtisadiyyatını itirməyə məcbur etdiyi Ukraynadadır.
Ayrı-ayrılıqda: Ermənistanın Ankara və Bakı ilə münasibətlərinin normallaşması çox vacibdir, amma siyasətdə ayrıca heç nə baş vermir”.
Azərbaycan Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin direktoru, diplomat Fərid Şəfiyev:
“Mən hesab edirəm ki, ümumiyyətlə, Ermənistan hakimiyyəti nəyəsə cəhd edir, lakin kommunikasiyaların, Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bütün epopeya Ermənistan cəmiyyəti və dövlətinin konstruktivizmdən uzaq olduğunu göstərdi. İndi onlar İranla alternativ marşrutla bağlı müqavilə imzalayan Azərbaycanın manevrindən şoka düşüblər.
Həmişə olduğu kimi indi də Ermənistanda susqunluq hökm sürür - reallığın inkarı davam edir. Ancaq açıq-aydın səhv hesabladıqlarını başa düşürlər.
İndi burada sülh müqaviləsi ilə bağlı məsələ var. Yenə prosesi uzatmağa çalışırlar. Lakin Ukrayna-Rusiya böhranı fonunda, görünür, ermənilər özlərini tam təcrid vəziyyətində tapa biləcəklərini aydın görməyə başlayırlar. “Biz Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmağa hazır olduğumuzu bəyan edirik” fikri də bu reallıqdan doğur.
Amma bu normallaşma Azərbaycanla olan tərəqqi ilə paralel baş verəcək. Xalqının, fəlakət astanasında olan dövlətçiliyinin taleyinin necə olacağı seçimi Ermənistanındır”.