Rasionalizm üstünlükdür, yoxsa qüsur?
Rasional olmaq həmişə rasionallığın təzahürü demək deyil və heç də həmişə yaxşı olmur. Planetimizin sakinlərinin əksəriyyətinin belə hala gəldiyinin və ildən-ilə daha da rasional olmasının sübutu, bəzi qlobal və taleyüklü mövzularda sualların praktiki olaraq olmaması və real vəziyyətlə tamamilə barışmasıdır. Həm biz, həm də bütün dünya artıq sərt reallıqlara öyrəşmişik.
Məsələn, kim "Amerikalılar niyə məni idarə etməli, ölkəmdə nəyin yaxşı və nəyin pis olduğunu qiymətləndirməli, davranışımı qiymətləndirməli, cəzalandırmalı və ya həvəsləndirməlidir" sualını verir? Dünyada hər küncdə qışqırılan demokratik münasibətlər hökm sürürsə, nə böyük, nə kiçik, nə güclü, nə də zəif anlayışları varsa, onda ifadəmə görə üzr istəyirəm, niyə bir amerikalı özünü ağa kimi aparır, qalanlarını isə öz təhkimliləri hesab edir?
Eyni şeyi son qurbanları arasında Ukrayna, Gürcüstan, Moldova olan əbədi təcavüzkar Rusiya haqqında da demək olar və bu imperiyanın bəzi yüksək rütbəli məmurlarına inansaq, indi Azərbaycan da onların uzunmüddətli planlarına daxildir. Rusiyanın Suriya, Liviya, Qarabağa nə dəxli var? Ancaq biz bu sualı versək də-verməsək də, heç nə dəyişməyəcək. Bu yaxınlarda Azərbaycanımız bir daha xaricdən gələn hücum və böhtan obyektinə çevrildi.
"Azadlıq"dan evimizə gələn zərbə
ABŞ Beynəlxalq Din Azadlığı Komissiyası (USCIRF – US Commission on International Religious Freedom) 2021-ci il üçün illik hesabatını açıqladı. Hesabatda Azərbaycan da xüsusi siyahıya daxil edilmiş ölkələr sırasında yer alır. Bu materiallar ilə tanışlıq, reallığın açıq şəkildə təhrif edilməsinin, azərbaycanlılara qarşı ədalətsizliyin və qərəzin təzahürünün şahidi olur.
Və bu ittihamlar silsiləsində ən təhqiredici məqam Qarabağla bağlıdır. Ancaq əvvəlcə başqa bir məqam üzərində dayanmaq istərdim. Axı o, bu sənədin müəlliflərinin əsl məqsədlərinə də işarə edir. Və heç də səmimi deyillər.
İkinci bir Suriya istəmirik
Hesabatdan göründüyü kimi, amerikalılar Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin fəaliyyətindən çox narahatdırlar. Xüsusilə, xaricdə dini təşkilatların bu orqanda qeydiyyatdan keçmələri lazım olduğuna görə qəzəblənirlər. Bu cür müraciət üçün ən az 50 üzvün olması və təşkilatın konkret ünvanının göstərilməsi tələb olunur.
Dövlət Komitəsinin həm ölkəyə gətirilən, həm də burada nəşr olunan bütün dini ədəbiyyata nəzarəti həyata keçirməsi də amerikalıları məmnun etmir. Birləşmiş Ştatlar bunu insan haqlarının və din azadlığının pozulması kimi qiymətləndirir. Yuxarıda adı çəkilən təşkilatdakı məmurların məsələnin həqiqi vəziyyətindən tamamilə xəbərsiz olduğunu düşünmürük. Ancaq yenə də bunu sadə dildə izah etməyə çalışaq.
Yoldaş Suxovun dediyi kimi: "Şərq incə bir məsələdir". Azərbaycanın tolerant, çoxkonfessiyalı və multikultural bir ölkə olduğunu nəzərə alsaq, bəlkə də bütün dünyada yeganə yerdir ki, ərazicə kiçik torpaqda bir çox dini cərəyan və baxışlar bir-biri ilə sıx bağlıdır. Nəzər alsaq ki, burada Amerika Birləşmiş Ştatları da daxil olmaqla, dünya akulalarının maraqları kəsişir, deməli bizim misalımızda Şərq bir hörümçək torundan da incə olur.
Üstəlik, İran kimi bir klerikal dövlətlə qonşuluq və ilk fürsətdə Azərbaycanda dini dövlət elan etmək arzusunda olan ölkə vətəndaşlarının olması (bunun sübutu İŞİD sıralarına qoşulan və hərbi əməliyyatlarda iştirak edən yüzlərlə azərbaycanlıdır) səlahiyyətlilərin ölkədəki dini vəziyyət üzərində ciddi nəzarətə alması tamamilə başadüşüləndir.
Hadisələrin fərqli şərtlərdə inkişafı üçün alternativ bir ssenarisi Suriyadır. Və heç kim bunu ən azından Azərbaycanda istəmir. Buna görə də dini icmalara olan tələblər despotizmin və diktaturanın təzahürü deyil, sərt bir reallıqdır. Bunu ABŞ-da bilmirlərmi? Buna çox az adam inanır. İndi keçək əsas məsələyə.
Əgər bu sözləri Brodvey musiqiçiləri desəydilər...
Hesabatda “Sentyabrın sonunda Dağlıq Qarabağ və ona bitişik ərazilərdə aktiv hərbi əməliyyatların bərpası bu bölgələrdə erməni ibadət yerlərinin və digər dini yerlərin qorunub saxlanılması ilə bağlı ciddi narahatlıq yaratdığı” qeyd edilir. Xüsusilə, "oktyabr ayında Azərbaycan qüvvələrinin Şuşa şəhərindəki Qazançetsots kilsəsinə iki dəfə atəş açması nəticəsində binaya ciddi ziyan dəydiyi və ehtimal ki, bunun hərbi cinayət olduğu" vurğulanır.
Sənəddə həmçinin vurğulanır ki, "10 noyabr atəşkəsindən sonra... KİV erməni qəbiristanlıqlarının və məzar daşlarının son zamanlar yayılan vandalizmini və dağıdılmasını sənədləşdirdi".
Adi bir amerikalı, ispan, braziliyalı və ya əsl vəziyyəti və münaqişə tarixi ilə o qədər də tanış olmayan hər kəs Azərbaycanı qınayacaq. Bəs necə? Kilsə atəşə tutulub! Ancaq məsələ ondadır ki, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Dini Azadlıqlar üzrə Beynəlxalq Komissiyasında həvəskarlar, Montana fermalarından olan kovboylar və Brodveydən olan küçə musiqiçiləri oturmur. Hər şeydən mükəmməl xəbərdardırlar (Hər halda, apriori belə olmalıdır).
Həm də xəbərdardırlar ki, demək olar, 30 il ərzində Azərbaycan ərazisinin 20 faizi Ermənistanın işğalı altında idi və bu torpaqlardakı az qala bütün Azərbaycan qəbiristanlıqları yerlə yeksan edildi, hətta mərhumların sümükləri də qəbirlərdən qazılaraq yandırıldı, məscidlərdə donuz və digər ev heyvanları saxlanıldı. Ancaq bütün bu onilliklər ərzində bu vəziyyət heç kəsi narahat etmədi. Niyə?
Hamısı ona görə ki, bütün bu vandalizm kələfi İslam ziyarətgahlarına və müsəlmanlara qarşı edildi. Amma indi deyirlər ki, bir kilsə iki dəfə atəşə tutuldu. Özü də deyildiyi kimi erməni kilsəsi deyil, qədim alban kilsəsi idi. Və bütün bunlar aktiv hərbi əməliyyatlar zamanı baş verdi. Nə fərqi var? Fərqi var və bu fərqi izah etməyə çalışaq.
Kilsə, yoxsa legitim bir hərbi hədəf?
Uzun illər Amerika qoşunları İraq və Əfqanıstanda idi. Onlar üçün müqəddəs bir şey vardımı? Təbii ki, yox! Dünya müsəlmanları hələ də ABŞ-ın müsəlmanlar üçün müqəddəs şəhər olan Nəcəfdə tüğyan etdikləri 2014-cü ili xatırlayırlar. Müqtəd əs-Sədr və tərəfdarlarını ovlayarkən İmam Əlinin məzarını atəşə tutmalarından danışırıq. Və başqa bir çox nümunə var.
Bu dövrdə İraq və Əfqanıstanda onlarla məscid dağıdılıb. Üstəlik, bəzilərinə raket zərbələri endirdikdən sonra ABŞ komandanlığı hesablamalarda bir səhv və qeyri-dəqiqliklər barədə məlumat vermişsə də, o zaman bəzi məbədlərdə atəş qəsdən açılmışdı. Və buna səbəb kimi terrorçuların orada gizlənməsi göstərilirdi. Qeyd etmək lazımdır ki, amerikalılar bütün bu hərəkətləri aktiv hərbi əməliyyatlar dövründə etmirdilər.
Lakin Kazançı kilsəsinə mərmi döyüş zamanı düşdü. Təsadüfi və ya məqsədyönlüdür - artıq heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Erməni silahlılar kilsədə gizlənirdilərsə, bütün müharibə qaydalarına görə bu qanuni bir hədəfə çevrilir. Orada kilsəyə ibadətə gələnlər olsaydı, məsələ tamam başqa olardı və biz əminik ki, bu halda Azərbaycan komandanlığı heç vaxt zərbə əmri verməzdi.
Amma məsələ burasındadır ki, bu hadisələr zamanı heç bir mülki şəxs öldürülməyib! Əks halda, indi də, müharibənin bitməsindən təxminən bir il ərzində, ermənilər mümkün olan bütün astanalarda ağlaşma qurcaqdılar. Və amerikalıların hesabatı tamamilə fərqli bir tonda yazılacaqdı.
"Kor" məhkəmə icraçıları
Hesabatın tərtibçiləri, belə demək olarsa, məhkəmə icraçıları, 44 günlük müharibədə müsəlmanların, xristianların, yəhudilərin və ateistlərin Azərbaycan ordusunun sıralarında birgə vuruşduqlarını da "görmədilər". İstisnasız olaraq, hamısı şir kimi döyüşdülər, onilliklər boyu tariximizə lağ edən düşmənə olan nifrətlə silahlanıb, gözlərini qırpmadan ölümə getdilər. Amerikalılar, erməni separatçılarının demək olar ki, bütün hərbi texnikasının üzərinə xaç çəkilməsinə də “kor” qaldılar. Yəni xristianlar kimi savaşa girmişdilər, eyni zamanda Rəbbin əmrlərindən birini - "öldürmə!” əmrini pozaraq.
Azərbaycan qoşunlarının heç bir tankında aypara və ulduz yox idi. Amma birdən-birə bütün dünya ermənilərin Kəlbəcərdəki Xudavəng kilsəsində ibadət etmələrinin vacib olduğunu xatırladıqda, niyə hamı birlikdə əsas faktı "unutdu": axı onların əsas keşişi Birinci Qarabağ müharibəsində vuruşmuş bir cani idi.
Təbii ki, ABŞ-da, Rusiyada, Avropada Azərbaycana münasibətin bir gecədə dəyişəcəyini gözləmək olmaz. Amma sakit oturmaq da olmaz. Hamımız xatırlayırıq ki, 44 günlük müharibədə praktiki olaraq dünyanın hər yerində erməni lobbisi separatçılara dəstək üçün müxtəlif aksiyalar təşkil etmişdi. Bunun fonunda soydaşlarımızın tək və az sayda insanlarla çıxışları çox qeyri-müəyyən görünürdü.
Bu işin nəticəsinin praktiki və effektiv təzahürünə gəldikdə, mənzərə acınacaqlıdır. Məmurlar başa düşməlidirlər ki, onların fəaliyyətlərinin mahiyyəti hesabatda bir “quş qoymaq” və ölkənin aparıcı mediasında press-reliz yaymaq, xarici səfərlər və abidələr fonunda fotosessiya ilə kiyayətlənmək deyil. Bunun üçün xüsusi səy tələb olunmur. Ölkəyə və xalqa faydalı olacaq işləri görməyin vaxtıdır.
Ümidsizliyə qaplmaq olmaz!
Sonda qeyd etmək istərdim: Azərbaycana qarşı yalnız amerikalıların qərəzli olduğu təəssüratı yaranmasın. Belə bir şey yoxdur! Erməniyönümlü mövqe həm Rusiyaya, həm də AB ölkələrinin çoxuna xasdır. Ancaq bu heç bir halda bizi ruhdan salmamalı və ümidsizliyə qapımamalıyıq. Doğru yoldayıq, haqlıyıq. Və bu barədə bilirik. Bu barədə onlar da bilirlər. Bir gün ədalət qalib gələcək.
Zəfərin ilk təntənəsini təxminən 30 il gözləmək lazım oldu. İnşəallah ki, bu dəfə müddət o qədər də uzun olmayacaq və hamımız Xankəndidə üçrəngli bayrağımızın dalğalandığını görəcəyik. Düşmənlərimizin bütün intriqalarına baxmayaraq...
“Yağış yağdı, çaylar daşdı, küləklər əsdi və o evə yönəldi; o ev yıxıldı, və böyük bir dağılma oldu”
(Yevangeliya, Matveydən, 7:21-27)