Analitik: “Azərbaycan tədricən, lakin çox inamla regional liderliyi öz üzərinə götürür”
Ukraynalı hərbi-siyasi ekspert Aleksandr Kovalenko AYNA-ya müsahibəsində ölkəsində davam edən müharibə və bölgədə gözlənilən proseslərdən danışıb. Beləliklə:
- Gəlin, başlanğıc üçün Ukrayna ordusunun Baxmuta nəzarət edib-etməməsi sualına aydınlıq gətirək, Baxmut uğrunda döyüşün əvvəldən məqsədləri nə idi?
- Hazırda Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin (USQ) nəzarəti altında Çaykovski-İvan İvkin-Korsunski küçələri boyunca şəhərin kiçik üçbucağı qalıb. Bu, 0504 nömrəli magistral yolu ilə şəhərin giriş qapısıdır. Şəhərin qalan hissəsi rus işğalçı qüvvələri tərəfindən tutulub. Ruslar üçün Baxmut Slavyansk-Kramatorsk istiqamətində hücuma, eləcə də Siversk istiqamətində cənubdan şimala hücum əməliyyatının başlanmasına əsas maneə kimi görünürdü. Baxmutun işğalı onlara bu yolları açmalı və hücumun yeni mərhələsinə başlamağa imkan verməli idi. Ancaq nəticədə Baxmut rus qüvvələrini o qədər tükəndirdi ki, artıq Slavyansk və ya Siverskə hücum planlarından danışılmır, lakin getdikcə daha çox, ən azı ələ keçirilən mövqelərdə necə qalmaq barədə danışırlar. Baxmut öz rolunu mükəmməl şəkildə yerinə yetirdi - o, düşməni zəiflədib və təkcə şəhərin ərazisində deyil, bütün döyüş əməliyyatları zonasında potensialını əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb.
- Baxmut uğrunda gedən döyüşlərin nəticəsi müharibənin ümumi gedişinə necə təsir edəcək: Ukrayna ordusunun əks-hücum əməliyyatı ləngiyəcəkmi?
- Baxmut bölgəsində baş verən hadisələr əks-hücuma öz təsirini göstərəcək, lakin hansı tərəf üçün, bunu anlamaq lazımdır. Əgər USQ-nin potensialından danışırıqsa, o zaman həqiqətən də Rusiya təbliğatı hazırda Ukrayna qoşunlarının Baxmutda əks-hücum üçün bütün potensialını sərf etdiyi barədə rəvayətlər yayır. İşğalçılar buna inanmaq istəyirlər və bu korluq onları daha böyük itkiyə aparacaq. İcazə verin, izah edim. Rus işğalçıları Baxmut ərazisində nə qədər “Challenger 2” və “Leopard 2” tanklarını və ya “M2 Bradley” və “Stryker” zirehli döyüş maşınlarını və ya “Paladin” özüyeriyən toplarını məhv etdi? Cavab sadədir - sıfır. Bəs əslində, Ukrayna qoşunları Baxmut bölgəsində nə itirdi? Öz növbəsində, biz Rusiya ordusunun tərkibində T-54/55 tanklarını və “Vasilek” minaatanlarının və digər köhnəlmiş, zavoddan kənar quraşdırılmış olan dəhşətli “sənət əsərləri” görməyə başladıq. Ukrayna qoşunları topladığı potensialı tam göstərməsə də, rus qoşunları tam deqradasiyasını nümayiş etdirir. Bütün bunlar əks-hücumun bunun üçün qərar verildikdə və USQ buna hazır olduqda başlayacağını göstərir, lakin rus ordusu Baxmutda ən az desək, kifayət qədər döyüldü - qan itirdi.
- Bildiyiniz kimi, mayın 20-də ABŞ və müttəfiqlərinin Ukraynaya F-16 döyüş təyyarələri verməyi planlaşdırdığı açıqlandı. Müvafiq məlumatı Ağ Evin milli təhlükəsizlik müşaviri Ceyk Sallivan təsdiqləyib. Onun sözlərinə görə, hələlik nə vaxt və nə qədər təyyarənin veriləcəyi bəlli deyil, lakin onlar Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin gələcək əks-hücumunda mütləq istifadə edilmir. Necə düşünürsünüz, Ukrayna sonda neçə F-16 qırıcısı alacaq və onlardan Ukrayna ordusunun əks-hücumunda istifadə olunacaqmı?
- Hesab edirəm ki, ilkin partiya 2-3 eskadrilyadan çox olmayacaq. Üstəlik, onlar tədricən, mərhələlərlə formalaşacaq. İlk partiya qarşıdan gələn əks-hücumda iştirak etməyəcək, amma sonrakılarda - bəli, əlbəttə.
- Ukraynanın uğurlu əks-hücum üçün yalnız bir şansı olacağı, bundan sonra müttəfiqlərinin rəsmi Kiyevi Rusiya Federasiyası ilə sülh müqaviləsi imzalamağa inandırmağa başlayacağı barədə bəyanatla razısınızmı?
- Xeyr, manipulyasiyadır. Çünki müttəfiqlərimiz yaxşı bilirlər ki, bu, sonuncu əks-hücum deyil. Ukrayna ərazisinin 1991-ci il sərhədlərinə uyğun olaraq tam azad edilməsi üçün ən azı 3-4 azadetmə əməliyyatına ehtiyac ola bilər ki, Ukraynanın tərəfdaşları bunu bilirlər və məhz bu ehtiyaclar əsasında ortamüddətli dəstək planlarını nəzərdən keçirirlər.
- İndi Rusiya Federasiyasının Moldovanı, Qazaxıstanı, Gürcüstanı və ya başqa ölkəni işğal etmək gücü varmı və buna Rusiya-Ukrayna müharibəsindən sonra da gücləri qalacaqmı?
- İnanmaq üçün əsasım var ki, Rusiya hələ tam məğlubiyyətə qədər öz gücünü nümayiş etdirmək və ən azı regional səviyyədə nüfuzunu yüksəltmək üçün hibrid ssenarilər həyata keçirməyə çalışacaq. Ukraynada uduzan Moskva beynəlxalq arenada öz aktuallığını ən azı lokal münaqişələr səviyyəsində saxlamaq üçün yollar axtaracaq. Stabilizasiya riski zonasında Moldova, şübhəsiz ki, birinci yerdədir, lakin Kişinyov və Kiyevin müəyyən razılaşmaları var və böhran baş verərsə, Ukrayna qonşularına kömək edəcək.
Bundan bir qədər az riskli zonada Gürcüstan var. Həqiqətən də oradakı rusiyayönümlü qüvvələr vəziyyəti ciddi şəkildə poza bilər, bunun nəticələri gözlənilməz ola bilər. Qazaxıstanın ölkənin şimalında Rusiyanın təsiri ilə bağlı problemlər var, lakin ümumiyyətlə, orada anti-Rusiya əhval-ruhiyyəsi hökm sürür və təhlükəsizlik xidməti məhz bu cür müxalifətə yönəlib, baxmayaraq ki, bu, açıq şəkildə nümayiş etdirilmir.
Azərbaycan üçün də təhlükə var, amma daxili faktorla əlaqəli deyil. Azərbaycanın daxilində güc strukturları hibrid ssenarilərin qarşısını almaq üçün kifayət qədər yüksək səviyyədə işləyir, baxmayaraq ki, İran faktorunun riskləri var. Tandemdə Rusiya və İranın təsiri çox təhlükəli ola bilər, lakin hələlik o bölünüb. Ona görə də qeyri-daxili amil dedikdə, mən Qarabağı nəzərdə tuturam ki, bu da gələcəkdə Rusiya üçün regional ağalıq nümayiş etdirmək şansına çevrilə bilər. Bunun üçün tərəflər arasında qarşıdurmanı gücləndirmək lazım gələcək. Moskvanın erməni tərəfini yenidən aktivləşdirmək və bu cür hərəkətlərə sövq etmək üçün kifayət qədər gücü ola bilər.
- “Rusiyanın Ukrayna xalqına qarşı amansız müharibəsi zamanı biz Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində bir yerdə olmuşuq”. Bu, ABŞ Prezidenti Co Baydenin Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə göndərdiyi məktubunda deyilir. Bu, o deməkdirmi ki, ABŞ Azərbaycanı Rusiya ilə qarşıdurmada özünün mühüm müttəfiqi kimi qəbul edir?
- Cənubi Qafqazda Azərbaycan tədricən, lakin çox inamla regional liderliyi öz üzərinə götürür. Regional təsir mənzərəsinin əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə biləcəyi bir şəraitdə Bakının təkcə Cənubi Qafqazda deyil, çox mühüm oyunçu, əsas zəncir olmaq şansı var. Təbii ki, bunu Vaşinqtonda da görürlər. Lakin regionun mürəkkəbliyi bütün iştirakçılarla qarşılıqlı əlaqədə müxtəlif yanaşmalar axtarmağı zəruri edir və ABŞ hazırda regiondakı problemlərinin həlli üçün balanslaşdırılmış yanaşma axtarışı mərhələsindədir. Ümumiyyətlə, Ukraynanı dəstəkləmək üçün kifayət qədər oxşar siyasət ABŞ-a Azərbaycanla münasibətləri bir qədər fərqli, daha yaxşı səviyyədə inkişaf etdirməyə kömək edəcək birləşdirici element ola bilər.