Vətəndaşların mülkiyyət hüquqlarının pozulması faktını debatlarda qaldıracaqsınızmı?
Hörmətli Azərbaycan Respublikası prezidentliyinə namizədlər. Öncə nəzərinizə çatdırmaq istərdik ki, Dövlətin xalq qarşısında Qanunla üzərinə götürdüyü öhdəlik pozulub. Bu mənada yüzminlərlə ailələr adından sizlərə sualımız var: seçki debatlarında vətəndaşların mülkiyyət hüquqlarının əlindən alıması barədə danışacaqsınızmı?
“Dövlət Özəlləşdirmə Payı” Respublikamızın qanunvericiliyində ilk dəfə 1993-cü ildə qəbul edilmiş “Azərbaycan Respublikasında dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi haqqında” Azərbaycan Respublıkasının Qanunu ilə tənzimlənib. Həmin Qanunun 18-ci maddəsində “özəlləşdirmə payı” anlayışı verilərək deyilir:
- Özəlləşdirmə payı Azərbaycan Respublikasının hər bir vətəndaşına özəlləşdirilən dövlət mülkiyyətindən əvəzsiz verilən hissədir;
- Özəlləşdirmə payları respublikanın vətəndaşlarına özəlləşdirmədə iştirak etməyə ilkin bərabər imkan yaratmaq üçün verilir;
- Özəlləşdirmə payının məbləği özəlləşdirilməsi nəzərdə tutulan dövlət müəssisəsi və obyektlərinin dəyərinə əsasən müəyyənləşdirilir;
- Özəlləşdirmə payı respublikanın hər bir vətəndaşının adına müvafiq bankda açılmış xüsusi hesabda saxlanılır;
- Özəlləşdirmə payından respublikanın hər bir vətəndaşı yalnız özəlləşdirmə təyinatlı məqsədlər üçün istifadə edə bilər;
- Özəlləşdirmə payı məqsədli təyinatlara yönəldiyindən, şəxslərə verilmir, tədavül dairəsində tədiyə vasitəsi rolunu oynamır, yalnız hesabdan-hesaba keçirilir;
- Özəlləşdirmə payı vərəsilik hüququ əsasında keçdikdə də ancaq təyinatlı məqsədlə istifadə olunur;
- Özəlləşdirmə paylarının verilməsi və istifadəsi qaydası Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən təsdiq edilmiş Əsasnamə ilə tənzimlənir.
Həmin Qanunun 10-cu maddəsində isə deyilir ki, “özəlləşdirmə payının məbləği, verilməsi şərtləri və ondan istifadə olunması qaydaları Özəlləşdirmə Haqqında Dövlət Proqramı ilə müəyyənləşdirilir”.
Respublikamızda dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsinə dair ilk Dövlət Proqramı 29 sentyabr 1995-cil tarixində QANUNLA qəbul olunub. Bu proqram Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin imzasını daşıyan “Azərbaycan Respublikasında 1995-1998-ci illərdə dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsinin Dövlət Proqramının” təsdiq edilməsi haqqında 29 sentyabr 1995-cil tarixli Qanunu ilə təsdiqlənmiş məşhur I Dövlət Proqramıdır.
I Dövlət Proqramının “Dövlət özəlləşdirmə payı” adlanan 3-cü maddəsində deyilir:
- Dövlət özəlləşdirmə payından istifadə etməklə özəlləşdirmə, Proqram qəbul olunduqdan sonra 3 (üç) ay ərzində tətbiq olunur;
- Özəlləşdirmə payı - Azərbaycan Respublikasının hər bir vətəndaşına özəlləşdirilən dövlət mülkiyyətindən əvəzsiz verilən hissədir;
- Özəlləşdirmə payı - Respublika vətəndaşlarına özəlləşdirilən dövlət müəssisələrinin və investisiya fondlarının səhmlərini almaq üçün verilir. Pay (çek) satıla, banklara, girov qoyula, irsən verilə və Azərbaycan Respublikasının mövcud qanunvericiliyində nəzərdə tutulan başqa formada özgəninkiləşdirilə bilər;
- Dövlət özəlləşdirmə payı - adsız (təqdim edənə) nağd qiymətli kağız formasında olan 4 (dörd) çekdən ibarətdir. Özəlləşdirmə payına daxil olan çeklər verildiyi an eyni dəyərə malikdir;
- Dövriyyəyə tədavül müddəti üç il olan 32.000 000 (otuz iki milyon) dövlət özəlləşdirmə çeki buraxılır;
- Özəlləşdirmə payına daxil olan hər bir çekin nominal dəyəri inflyasiyanın təsirindən qorunan maddi ekvivalentdir: çeklə özəlləşdiriləcək Azərbaycan Respublikasının dövlət əmlakının 1/32.000 000 hissəsidir;
- Özəlləşdirmənin başlandığı ana qədər qeydə alınmış Azərbaycan Respublikasının hər bir vətəndaşına 4 (dörd) çekdən ibarət olan bir dövlət özəlləşdirmə payı verilir. Özəlləşdirmə payı alacaq vətəndaşların siyahısı müvafiq yerli icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən Dövlət Əmlak Komitəsinin (DƏK) yerli qurumları ilə birlikdə tərtib edilir. Özəlləşdirmə paylarının (çeklərinin) verilməsi mexanizmi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq fərmanı ilə müəyyən edilir;
- Ünvanlı maddi kömək məqsədilə: Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü, suverenliyi və dövlət müstəqilliyi uğrunda mübarizədə şəhid olmuş vətəndaşların və 20 Yanvar şəhidlərinin qanuni varislərinə; Azərbaycan Respublikası torpaqlarının azad olunması, ərazi bütövlüyü və müstəqilliyi uğrunda aparılan hərbi əməliyyatlar zamanı yaralanmış və bu əməliyyatlarda iştirak etmiş Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarına (müvafiq siyahılar müdafiə, daxili işlər və milli təhlükəsizlik nazirlikləri tərəfindən təqdim olunur); Azərbaycan Respublikasının Milli Qəhrəmanlarına, Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarına, Sosialist Əməyi Qəhrəmanlarına və onlara bərabər tutulan digər şəxslərə əlavə olaraq bir pay verilir.
İşğal olunmuş ərazilər azad olunduqdan sonra həmin ərazilərdə yerləşən dövlət əmlakı məcburi köçkünlər arasında öz torpaqlarına qayıtdıqdan sonra pulsuz olaraq özəlləşdirilir.
Bildiyiniz kimi, dövlət özəlləşdirmə çeklərinin (DÖÇ) tədavül müddəti əvvəl Qanun ilə təsdiq olunmuş I Dövlət Proqramı ilə 3 il müddətinə təyin olundu, daha sonra Fərman ilə təsdiq olunmuş II Dövlət Proqramı ilə 2011-ci ilin yanvarın 1-nə qədər uzadıldı.
Göründüyü kimi, burada Qanunla qəbul edilmiş bir müddət Fərman ilə uzadıldı, lakin Konstitusiya Məhkəməsi buna heç bir münasibət bildirmədi. Bundan belə bir ƏSAS sual meydana gəlir: DÖÇ-lərin ilk təyin olunan 3 illik müddət Fərman ilə uzadılmasaydı, nə baş verəcəkdi?
Fərz edək ki, DÖÇ-lər ilk 3 ildən sonra tədavül müddəti bitdiyi üçün 1999-cü ildə tədavüldən çıxarılmalı idi. Burda sual olunur: müddəti uzadılmayıb tədavüldən çıxarılsaydı, bəs onda kompensasiya veriləcəkdimi?
Təbii ki, həmin qanunvericiliyə görə, 3 illik müddət bitəndən sonra həmin DÖÇ-lər investisiya fonduna qoyulmalı, oradan vətəndaşlara dividend verilməli və istifadə olunmalı idi. Lakin Dövlət öz pozitiv öhdəliyini icra edib İnvestisiya Fondu qurmadığı üçün vətəndaşların hüquqları pozuldu. Bunu da DÖÇ-lərin tədavül müddətini Fərman ilə uzatmaq ilə ödəməyə çalışdılar ki, bu da öz növbəsindəki indi pozuntulara səbəb oldu.
Bunlardan başqa 1993-cü il tarixli “Azərbaycan Respublikasında dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi haqqında” Azərbaycan Respublıkası Qanununun 18.4-cü maddəsinə görə, “Özəlləşdirmə payı respublikanın hər bir vətəndaşının adına müvafiq bankda açılmış xüsusi hesabda saxlanılır”.
Fərz edək ki, həmin dövrdə (1999-da) bu normaya əməl olunaraq bu payların dəyəri hesablanıb, pul formasında banklara qoyuldu. Sual olunur: əgər belə olsaydı, həmin pulların aqibəti necə olacaqdı?
Bilirsiz ki, DÖÇ-lərin üzərində bütün qiymətli kağızların üzərində olduğu kimi, qanun gücünə malik olan müəyyən yazılar var və həmin yazıların heç birinə əməl olunmayıb. Məhz DÖÇ-lərin üzərində yazılır ki, “Bu özəlləşdirmə çeki Azərbaycan Respublikasının dövlət mülkiyyəti ilə təmin olunmuşdur”.
DÖÇ-nin arxasında yazılır ki, “Dövlət Özəlləşdirmə Çeki - Azərbaycan Respublikasının hər bir vətəndaşına özəlləşdirilən dövlət mülkiyyətindən əvəzsiz verilən hissədir”.
Dolayısı ilə bu yazılar belə, həmin çekin vətəndaşın mülkiyyət hüququnu təsdiq edən sənəd olduğunu göstərir. Hətta Qanunla Özəlləşdiriləcək bütün orta və iri dövlət əmlaklarının 65%-inin özəlləşdirilməsi prosesi DÖÇ-lər ilə aparılmalı idi və Qanunla investorlar özəlləşdirilmədə iştirak etmək ücün vətəndaşlarda olan DÖÇ-ləri alaraq iştirak edə bilərdi. Xarici investorlar isə ancaq opsion aldıqdan sonra DÖÇ-ləri ala bilərdi.
Konstitusiya Məhkəməsinin Palatası özəlləşdirmə payları (çekləri) barədə vətəndaşların şikayətinə baxılmasından imtina barədə 19 dekabr 2023-cü ildə qərardad çıxarıb. Bu, ölkəmizdə demokratiyanın və hüquqi dövlətçiliyin, Konstitusiya və qanunların, insan hüquqlarının pozulduğunu ölkə vətəndaşlarına və beynəlxalq aləmə göstərmək deməkdir.
Hamı bilir ki, özəlləşdirmə payları (çekləri) verilən zaman qüvvədə olan Konstitusiya, qanunlar, Mülki Məcəllə və ən əsası Özəlləşdirmə Qanunu, Dövlət Özəlləşdirmə Proqramı haqqında Qanun və DÖÇ-lər haqqında Əsasnaməyə görə, DÖVLƏTİN götürdüyü öhdəliklər ƏSAS sayılır. Sonradan qəbul olunmuş qanunvericilik aktları bu öhdəlikləri poza bilməz. Ancaq KM-dəki hakimlər bu hüququ poblemi vətəndaşların və dövlətçiliyin əksinə yozublar
P.S. Məlumatsız olanlar Ulu Öndər Heydər Əliyevin bu məşhur çıxışına diqqət yetirsinlər.
P.P.S. Qanuna və Konstitusiyaya əsasən, ya DÖÇ-lər dövriyyəyə qaytarılmalıdır, ya da hər PAYA düşən inflyasiyadan qorunan əmlak ekvalentinin dəyəri hesablanıb KOMPENSASİSA ödənilməlidir. 13 ildir DÖÇ-lər verilən zaman qüvvədə olan qanunvericilik aktlarına üyğun olmayaraq - kompensasiya verilmədən aparılan özəlləşdirmə prosesi bütün qanunların pozulmasıdır!
Hörmətlə: Özəlləşdirmə Çekləri Qrupu