Türkiyə lideri Ərdoğana qələbə qazanmaq üçün bu dəfə nə kömək edəcək?
Almaniyanın “Welt am Sonntag” nəşri yazır ki, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan seçkiləri vaxtından əvvəl - hələ bu ilin payızında keçirə bilər. Bir müddət əvvəl Türkiyə Ədliyyə Nazirliyinin rəhbəri Bəkir Bozdağ ölkədə prezident seçkilərinin 2023-cü il iyunun 18-də keçiriləcəyini bildirməsinə baxmayaraq, qəzetin iddiasını məntiqi hesab etmək olar.
Ərdoğanın NATO ölkəsi olan Türkiyənin rəhbəri, Rusiya ilə Ukrayna arasında tarazlığı saxlaya bilən və hər iki ölkənin iqtisadi üstünlüklərindən faydalanan bir siyasətçi kimi bütün virtuozluğuna baxmayaraq, dünyada olduğu kimi, Türkiyədə də iqtisadi vəziyyət hər gün pisləşir. Ərdoğan Soçidə gəlirli enerji müqavilələri imzaladı və Rusiyadan investisiyalar təmin etdi. Üstəlik, Türkiyə hazırda Rusiyaya paralel ixracatla məşğul olan aparıcı ölkələrdən biridir.
Lvovda o, Türkiyə kampaniyalarının Ukraynada kritik infrastruktur quracağı bir müqavilə imzaladı. Məsələn, Avropa İttifaqının (Aİ) ayırdığı 25 milyon avro məhz türk şirkətlərinin inşa edəcəyi Buça ilə İrpen arasında körpünün tikintisinə sərf olunacaq. Bundan əvvəl İstanbulda Ərdoğan Ukrayna taxılının və ərzaq məhsullarının ölkəsi üçün güzəştli qiymətlərlə ixracına zəmanət alımışdı.
Bir sözlə, bu gün bu münaqişədən iqtisadi cəhətdən əsas faydalanan Ərdoğandır. Və bu, hələ də türk məhsullarının Rusiya bazarını doldurduğunu nəzərə almadan deyilən fikirdir.
Buna baxmayaraq, müxtəlif hesablamalara görə, Türkiyədə inflyasiya demək olar ki, 100%-ə çatır ki, bu da hökumətin və faktiki olaraq Prezident Ərdoğanın özünün reytinqinə böyük təzyiq göstərir. Nəzərə alsaq ki, bir ildən sonra ölkə iqtisadiyyatında vəziyyət tam aydın olmayacaq, o zaman növbədənkənar seçkilər vəziyyətin çox real inkişafı anlamına gəlir.
Siyasi elmin bütün qanunlarına və inkişafın məntiqinə görə, Ərdoğan 2023-cü ildə seçkiləri uduzmalıdır, amma heç kim Ərdoğanın gözlənilməzlik faktorunu ləğv etməyib və o, seçkilər öncəsi müxtəlif siyasi manevrlərlə, məsələn, Suriyada hərbi əməliyyatla və ya başqa bir radikal addımla öz reytinqini yüksəldə bilər.
Ancaq Ərdoğan üçün bəxtinə güvənmək çox risklidir və buna görə də erkən seçkilər çox real nəticədir. Lakin seçkilər və hakimiyyət dəyişikliyi heç bir halda daxili siyasi və iqtisadi problemlərdən həll yolu deyil. Əksinə, müəyyən məqamlarda hətta problemləri daha da dərinləşdirir.
Ərdoğanı məğlub edən istənilən siyasi qüvvə koalisiya olacaq. İndi olduğu kimi, təkhakimiyyətlilik gözlənilməyəcək və buna görə də siyasi ixtilafın və nəticədə ondan irəli gələn bütün iqtisadi problemlərin, ölkə tarixində bir neçə dəfə müşahidə olunan daxili siyasi böhran üçün bütün ilkin şərtləri var. Sonuncu dəfə 2000-ci illərin əvvəlində və məhz o zaman bütün problemlərin fonunda Türkiyənin siyasi arenasında Ərdoğan meydana çıxdı.
Son sosioloji sorğuların göstərdiyi kimi, indi uzun müddət ərzində ilk dəfə olaraq Ərdoğanın reytinqində artım müşahidə olunur. “Metropoll” sorğusuna qatılan respondentlərin 44,4%-i Türkiyə Prezidentinin fəaliyyətini təqdir etdiyini bildirib, bəyənməyənlərin payı 47,3%-dir. Bütün bunlar isə Ukrayna böhranı və Finlandiya və İsveçin NATO-ya daxil olmasını əngəlləmək siyasətinin nəticəsidir.
Türkiyə Prezidentinin əsas rəqibləri ana müxalifət partiyası CHP-nin başqanı Kamal Kılıçdaroğlu və bu partiyadan olan iki bələdiyyə sədri Mənsur Yavaş (Ankara) və Əkrəm İmamoğludur (İstanbul). Çoxları İmamoğlunu favorit hesab etsə də, Yavaş özünə inamı daha çox artırır, Kılıçdaroğlu isə heç də populyar deyil.
Burada birləşmiş müxalifət koalisiyasını da nəzərdən keçirməyə dəyər: CHP (Kılıçdaroğlu), İyi Partiya (Akşener), Gələcək Partiyası (Davutoğlu), Deva (Babacan), Səadət (Karamollaoğlu) və Demokrat Partiyası – altı partiya fərqli siyasi görüşlərə malik olsalar da, tək məqsəd Ərdoğanı məğlub etmək üçün birləşdi. Onların hamısı məsələyə ciddi yanaşır, parlament idarəetmə sistemini qaytaracaqlarına söz verir və qalib gəlmək üçün hər cür şansa malikdir.
Ərdoğan seçkinin nə vaxt keçiriləcəyini, qalib gəlmək üçün nə etmək lazım olduğunu bilən, yeri gələndə nəticə üçün çox çalışan təcrübəli siyasətçidir. Bununla belə, o, ölkəni iqtisadi böhrandan çıxarmağın yolunu tapmalıdır.