ABŞ-da yaşayan politoloq: “Rusiyanın təzyiqlərindən qorunmaq Türkiyə ilə münasibətləri qorumaqdan keçir”
Rusiyalı müxalif siyasətçi Aleksey Navalnı ötən həftə ağır rejimli həbsxanaya köçürülüb. Atasının durumu ilə bağlı danışan müxalif siyasətçinin qızı Darya Navalnaya deyib ki, onun köçürüldüyü həbsxanada dustaqlara qarşı daha amansız və qəddar münasibət hökm sürür: “Bu, Rusiyada məhbuslara işgəncə verilməsi, eləcə də qətl halları ilə tanınan ən təhlükəli və yüksək təhlükəsizlik sisteminə malik həbsxanalardan biridir”.
Darya Navalnayanın sözlərinə görə, atası 2020-ci ildə onu öldürməyə cəhd edən eyni insanlarla və eyni hökumətlə təkbətək qalıb: “Həbsxana daxilində həbsxana yaradılması məqsədilə onun olduğu bölmə əlavə qoruyucu çəpərlə əhatələnib. Onu heç yerə buraxmırlar. İnsanların onunla ünsiyyət qurmasına icazə verilmir və bütün mənalarda təcrid olunaraq işgəncələrə məruz qalır”.
Qeyd edək ki, Putinin rəqibi hesab olunan Aleksey Navalnı iyunun 14-də Moskvadan təxminən 250 kilometr şərqdə yerləşən Melexovo şəhərindəki 6 saylı İslah Koloniyasına köçürülüb. Siyasətçi 2021-ci ilin yanvar ayında Avropa laboratoriyalarının sovet tipli sinir agenti “Noviçok” kimi müəyyən etdiyi maddə ilə zəhərləndikdən sonra müalicə aldığı Almaniyadan Moskvaya gəldiyi zamanı həbs edilib. Navalnı onun zəhərlənməsinə görə Putini günahlandırıb. Kreml isə hücumda hər hansı əli olduğunu inkar edib.
Rusiyanın Ukraynaya qarşı hərbi təcavüzü, ABŞ və Avropanın Rusiyaya qarşı çoxvektorlu sanksiyaları fonunda Putinin daxili etirazlardan ehtiyatlandığı və müxalifətə qarşı amansız repressiyalara başlamaq əmri verəcəyi gözlənilən idi. Bu xüsusda Navalnının təcrid edilməsi, ağır rejimli həbsxanaya köçürülməsi də təsadüfi deyil. İddialara görə, Kremldə vətəndaşların kütləvi şəkildə etirazlara qalxacağı barədə məlumatlar var və bunu önləmək üçün artıq tam gücü ilə hərəkətə keçiblər.
ABŞ-da yaşayan həmyerlimiz, politoloq Azər Aslanlı AYNA-ya müsahibəsində Rusiyanın Ukraynaya qarşı təcavüzü, Kremlin müxalifətə qarşı repressiyaları artırması və digər mövzular ətrafında danışıb.
- Rusiyalı müxalif siyasətçi Aleksey Navalnı ağır rejimli həbsxanaya köçürülüb. Ona qarşı repressiyaların artması nədən qaynaqlanır?
- Rusiyaya qarşı sərt embarqolar bu ilin martından, yəni, Ukraynaya qarşı təcavüzündən sonra başlasa da, əslində bu siyasət illərdir davam edir. Hətta deyərdim ki, 2003-cü ilin sonunda Gürcüstanda baş verən “məxməri inqilab”dan sonra bu təzyiqlər işə düşüb. Təbii ki, bu müddətdə Rusiyaya yaxınlığı şübhə doğurmayan beş ölkədə inqilablar baş verib, bir neçə ölkədə isə buna cəhdlər olub. Bütün bunlar həmin xalqların demokratiya mübarizəsi olduğu kimi, eləcə də Qərb-Rusiya mübarizəsinin tərkib hissəsi idi. Təkcə postsovet məkanında deyil, dünyanın müxtəlif yerlərində ölkələrə nəzarət uğrunda Qərb ilə Rusiya arasında mübarizə davam edir. ABŞ və Qərb demokratiya adı altında mübarizə apardığını bəyan etsə də, Rusiya avtoritar dayaqlarını gücləndirməklə məşğul olub.
Təbii ki, Rusiyada da Putinin yürütdüyü siyasətlə barışmayan və ölkəyə demokratik dəyərlərin gəlməsini istəyən milyonlarla insan var. Onlar haqlı olaraq hesab edirlər ki, Rusiya da digər ölkələr kimi inkişaf etməli və demokratik üsul-idarəetməyə keçməlidir. Kremli hər zaman narahat edən əsas məqamlardan biri protest elektoratın vahid lider ətrafında birləşməsi olub. Bu günə qədər müxalif fikirli kütləyə xitab edən, onların lideri olmağa iddialı çox sayda siyasətçi zərərsizləşdirilib. Hətta bəziləri qətlə yetirilib. Aleksey Navalnını da zəhərləməyə çalışdılar, lakin buna nail olmadılar. Gözləyirdilər ki, Navalnı müalicə olunduğu Almaniyadan geri qayıtmayacaq və bununla da ona etimad göstərən insanların ümidləri qırılacaq. Lakin bunlar baş vermədi. Navalnı Rusiyaya qayıtdı və Putin rejiminə qarşı sərt mübarizə aparacağını bəyan etdi. Həbsxanada olsa da, müxtəlif təzyiqlərlə üzləşsə də, öz mövqeyindən geri çəkilmir.
Embarqolar şəraitində Rusiya iqtisadiyyatı uzun müddət duruş gətirə bilməyəcək. Bir müddət sonra devalvasiya, inflyasiya və çox ciddi sosial-iqtisadi problemlər yaranacaq. Bunu təbii ki, Kremldə də bilirlər. Onu da bilirlər ki, ABŞ, Britaniya və Avropanın məqsədi Rusiyanı müharibəyə çəkmək yox, daxili etirazlar yolu ilə Putin rejimini yola salmaqdır. Bir müddət sonra mübarizənin bu mərhələsi də başlayacaq və o zaman Putin ciddi daxili etirazlarla qarşı-qarşıya qalacaq. Məhz elə buna görə də narazı rus elektoratına rəhbərlik edə biləcək siyasətçiləri sındırmağa, əgər bu da olmazsa, sıradan çıxarmağa çalışacaqlar.
- Dediklərinizdən bu qənaətə gəlmək olur ki, Putin daxili etirazların baş qaldıracağından əmindir. Bu etirazlar haradan və hansı formada cərəyan edə bilər?
- Burada müxtəlif mülahizələr səsləndirmək olar. Təbii ki, Rusiya nəhəng dövlətdir və kifayət qədər enerji qaynaqlarına, təbii sərvətlərə malikdir. Eyni zamanda oturuşmuş ənənələri olan bir ölkədir. Bu baxımdan Rusiyanın qısa müddətə geri çəkiləcəyini düşünmək sadəlöhvlük olardı. Bu mübarizə hələ uzun müddət davam edəcək. Hesab edirəm ki, Qərb ilk növbədə Rusiyanın hərbi güc mifini dağıtmağa çalışacaq. Rusiyanı Ukraynada o qədər yoracaqlar ki, sonda məğlub olacaq. Bundan sonra isə mübarizə Rusiyanın daxilinə nüfuz edəcək və Kreml bütün dayaqlarını itirməyə başlayacaq. Hər şey mümkündür. Etnik zəmində də etirazlar baş qaldıra bilər, iqtidara sahiblənmək uğrunda da, demokratiya tələbləri ilə də. Hətta bunların hamısının eyni anda baş verməsi də mümkündür. Görünən odur ki, ABŞ və Qərb Rusiyanı çökdürmək və Putini yola salmaq üçün bütün mümkün üsullardan istifadə edəcək.
- İddialar var ki, Rusiyaya qarşı təzyiqlər nəticəsiz qalacaq və yekunda Moskva deyil, Qərb geri çəkiləcək?
- Bu rəyin yaranması və belə bir ehtimalın irəli sürülməsi üçün kifayət qədər əsaslar var. Çünki ABŞ və Qərb indiyə qədər demokratiya tələblərində səmimi olmadığını, lazım gəldiyi təqdirdə öz dəyərləri kimi təqdim etdiyi məsələlərdən geri çəkildiyini dəfələrlə ortaya qoyub. Vaxtilə Rusiya Ukrayna və Gürcüstana qarşı açıq təcavüz siyasəti yürütdüyü zamanlarda geri çəkiliblər. Lakin hesab edirəm ki, bu dəfə vəziyyət fərqlidir. Nəhayət, Qərbdə də başa düşürlər ki, Rusiya bütün dünya üçün təhdiddir və qarşısını almasalar, nəhəng gücə çevriləcək. Bu isə öz növbəsində Çin, Hindistan, eyni zamanda nüvə dövlətləri ilə əməkdaşlıq şəraitində Rusiyanın gücünə güc qatacaq. Onlar ABŞ və Qərbə qarşı vahid cəbhədə savaşacaqlar. Məhz buna görə də Rusiyaya qarşı birləşdilər. Kreml prinsipial məsələlərdə geri çəkilməyənə qədər ABŞ Putinin yaxasını buraxmayacaq. Bu mənada Qərbin geri çəkiləcəyini ehtimal etmirəm. Rusiya da öz xoşu ilə geri çəkilməyəcək. Çünki artıq Putinin geriyə yolu qalmayıb. Hətta Ukraynada müharibə bitsə də, Qərb-Rusiya qarşıdurması tam şiddəti ilə davam edəcək.
- Rusiya postsovet məkanından Qərbə qarşı istifadə edə bilərmi? Bu mənada ölkəmizin atacağı addımlar nədən ibarət olmalıdır?
- Təbii ki, keçmiş İttifaq ölkələri hər zaman Rusiya üçün aktual olub. Bu gün də aktualdır. Qərb-Rusiya müharibəsinin episentri də keçmiş SSRİ ərazisidir. Yəni, Ukraynadır. Moskva hər vəchlə çalışacaq ki, postsovet məkanında təsir imkanlarını artırsın. İmkan düşdükcə onlara qarşı təxribatlar da törədəcək.
O ki qaldı Azərbaycanın atacağı addımlara, hesab edirəm ki, mövcud şərtlər daxilində kifayət qədər normal xarici siyasət yürüdürük. Türkiyənin Rusiyaya qarşı sanksiyalara qoşulmaması, İsveç və Finlandiyanın NATO-ya üzvlüyü məsələsində tuduğu mövqe və digər məqamlar Rusiya-Türkiyə münasibətlərini yaxınlaşdırır. Azərbaycan isə Türkiyə ilə müttəfiqlik şəraitində xarici siyasət yürüdür. Biz balanslaşdırılmış, müqstəqil xarici siyasət yürüdürük və hesab edirəm ki, bu, belə də davam etməlidir. Eyni zamanda yaranmış situasiyadan istifadə edərək, Qarabağda öz mövqelərimizi gücləndirməli, Ermənistanı geri çəkilməyə təhrik etməliyik. Bunun üçün münbir şərait var. Bütün hallarda onu söyləmək istəyirəm ki, Rusiyanın təzyiqlərindən qorunmaq Türkiyə ilə münasibətləri qorumaqdan keçir.