Cari il əmək haqları harada və nə qədər artıb?
Rəsmi statistikaya inansaq, ölkədə maaşlar durmadan artır və orta maaş əmək haqqı artıq 1000 manata yaxındır, paytaxtda bu həddi də keçib. Respublikanın əsas şəhərində işçilərin maaşları 1240 manatdan yuxarıdır.
Bütün bunların fonunda İqtisadiyyat Nazirliyinin əmək haqlarının artımı ilə bağlı məlumatları diqqət çəkir. Qurumun proqnozlarına əsasən, orta aylıq əmək haqqı 980 manata, sonradan yenilənmiş makroiqtisadi hesabatlarda isə 990 manata yüksəlib.
Belə bir şad xəbəri ayın əvvəlində Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin sədri Musa Quliyev verib. Bildirib ki, digər məsələlərlə yanaşı, əmək haqlarının artırılması həm də büdcə sektorunda əlavə ödənişdən məcburi sosial sığorta haqlarının artırılması deməkdir.
“Bunu nəzərə alaraq, Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun builki büdcəsində büdcədənkənar sektor üzrə məcburi dövlət sosial sığorta haqlarının məbləğinin 190 milyon manat artaraq, hazırkı 3 milyard 387,1 milyon manatdan 3 milyard 577,1 milyon təşkil etməsi məqsədəuyğundur”, - deyə deputat vurğulayıb.
Yeri gəlmişkən, bütün əlavə gəlirlər pensiya və sosial müavinətlərin ödənilməsinə yönəldilməyəcək. Bu məqsədlər üçün 25 milyon manat ayırmağı planlaşdırırlar.
Komitə sədrinin sözlərinə görə, Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun (DSMF) aparatının və yerli bölmələrinin saxlanılması xərcləri 5 milyon manat artaraq 135,1 milyon manata çatdırılacaq. Bundan əlavə, DSMF-in bank əməliyyatlarına xərcləri 30 min artacaq. Düzəlişdən sonra Fondun gəlir və xərcləri 30 milyon manat artaraq 6 milyon 949 milyon 860 min manat təşkil edəcək.
Göründüyü kimi, büdcədənkənar sektordan maaşlardan transfertlərin artırılması bu il DSMF-in gəlirlərinin 190 milyon manat artmasına səbəb olub. Bu məbləğin bir hissəsi Fondun xərclərinə yönəldiləcək və 160 milyon manat artıqlıq Fondun balansında qalacaq ki, bu da bu məbləğin dövlət büdcəsindən köçürülməsi zərurətini aradan qaldıracaq. Büdcə transfertinin azaldılması dövlət büdcəsinin sosial xərcləri ətrafında mübahisələrə səbəb olub.
Quliyev qeyd edib ki, “Büdcə sistemi haqqında” qanuna əsasən, DSMF-in xərcləri sekvestr olunmur. Fonda büdcə transfertlərinin azaldılmasına gəlincə, büdcədənkənar sektordan məcburi sosial sığorta haqları üzrə əlavə daxilolmalar sayəsində strukturun balansında olan vəsaitlər əvvəlki kimi qalacaq.
Özəl sektordan fərqli olaraq, dövlət sektorunda maaşlardan sosial transfertlər eyni səviyyədə qalır. Gözlənilənlərin əksinə olaraq, büdcəyə düzəliş minimum əmək haqqına yenidən baxılmasına gətirib çıxarmadı, lakin bu vəziyyət 12 pilləli vahid tarifin bütün səviyyələri üzrə dövlət müəssisələrində çalışan 899 min işçinin maaşlarına yenidən baxılmasının kökündə dayanır. Ən aşağı əmək haqqı ötən ilin yanvarından 345 manat olaraq qalıb və orta əmək haqqı (median) ilə bağlı məlumatlar hələ də eşidilməyib. Keçən il rəsmi olaraq bildirildi ki, işçilərin orta əmək haqqı (median) haradasa 480 manat civarındadır.
Orta nominal əmək haqqının rəsmi artımı ilə yanaşı, yeni iş yerlərinin statistikası da artır - bu, həm də ərazidəki orta temperaturla müqayisə edilir: bəzi yerlərdə qeyd olunan səviyyəyə çatır, digərləri üçün isə orta artım haqqında məlumat verməsi ilə bağlı heç nə aydın deyil. Axı onların maaşları uzun illərdir ki, eyni qalır.
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli AYNA-ya deyib ki, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin son 6 ildə respublikada 545 min nəfərin işlə təmin olunduğu barədə məlumatlarına baxmayaraq, o vaxtdan bəri işləyən vətəndaşların statistikası o qədər də dəyişməyib: “Müvafiq idarələrimizin məlumatlarının spesifikliyi ondan ibarətdir ki, Nazirlik məsələn, bu müddət ərzində neçə vətəndaşın işini itirdiyi barədə məlumat vermir. Bundan əlavə, təsnifatla bağlı heç nə məlum deyil - konkret olaraq harada, hansı sahələrdə iş yerləri açılır?”.
“Muzdla işləyənlərin statistikasına diqqətlə nəzər saldıqda görə bilərsiniz ki, 2019-cu il yanvarın 1-nə 1 milyon 551,7 min muzdlu işçi qeydə alınıb, bu il yanvarın əvvəlinə isə ölkədə 1 milyon 741,8 min muzdlu işçi olub. Göründüyü kimi, qeyd olunan illər ərzində daha 190 min rəsmi işçi var. Ona görə də sual olunur: onların dedikləri yüz minlərlə işlə təmin olunanlar haradadır?”, - deyə mütəxəssis sual edir.