Bahalaşmanın psixoloji baryeri aşacağı şübhə doğurmur
Koronavirus pandemiyası dövründə hər şeyin qiyməti qalxdı, lakin ət ən bahalı məhsullardan birinə çevrildi. İki-üç il əvvəl şəhər bazarlarında yaxşı dana ətinin kiloqramı orta hesabla 10-11 manata, quzu əti 12-13 manata təklif olunurdu. İndiki qiymətlər isə, müvafiq olaraq 16-17 və 17-18 manatdır. Bir az da keçsə, biz qiymətin ikiqat artması haqqında danışa bilərik.
Artıq iqtisadçılar bir ağızdan xəbərdarlıq edirlər ki, ətin qiyməti bu qış 20 manatlıq psixoloji həddi aşacaq və artmaqda davam edəcək. Bizdə adətən payızda ət piştaxtalarında qiymət etiketlərində artım müşahidə edilsə də (qəssablar isti Bakı yayını ölü mövsüm adlandırırdılar), qiymətlər sentyabr ayını gözləmədi.
Avqustun son həftələrində mal əti yenidən 1 manatadək bahalaşıb. Ekspert dairələrində son vaxtlar bahalaşma bütün payız-qış mövsümündə baş verəcək daha ciddi proseslərin xəbərçisi hesab olunur və bildirilir ki, artımın pik nöqtəsi yanvarda olacaq.
Paytaxtda olan satıcılar əti eyni qiymətə satmaq istəyərdilər, amma mal-qara satış məntəqələrində qiymətin artması səbəbindən qiymət etiketlərini yenidən yazmalı olurlar. Qiymətlərin yeni artım raundu alıcıları biganə qoymayıb. Deyirlər ki, əvvəllər beş kiloqram ət alırdılarsa, indi eyni pula üç kiloqram ət ala bilirlər.
Ətin dəyəri keyfiyyətdən asılıdır - mal əti yarı qiymətə əldə edilə bilər, lakin belə ətin keyfiyyəti çox aşağı olur. Təkcə qiymət artımı təkcə baş vermədi, həmçinin artan qiymətlərdən sonra bəzi satıcılar təklif olunan məhsulun keyfiyyətini aşağı saldılar.
Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) rəhbəri Eyub Hüseynov AYNA-ya deyib ki, ticarətdə mal ətinin üç növünü ayırmaq adətdir: “Aydındır ki, qiymətlər çeşiddən asılıdır, lakin bizim praktikada bu qayda tətbiq edilmir: adətən çeşidlər qarışdırılır və hər şey orta qiymətə satılır”.
Nəticədə alıcı nəinki daha çox pul ödəyir, o, həm də gizli qiymət artımına görə artıqlaması ilə ödəyir.
Yalnız tənbəllər bu gün bahalaşmanın mənşəyindən danışmırlar - bu, otlaqların azalması, yemin bahalaşması və sənayeni böyük biznesin zəbt etməsi, onun qiymətlərini diktə etməsidir. Şayiələrə görə, qiymətləri istirahət yerlərimizi dolduran turistlər qaldırır, xüsusi möhtəkirlər isə satış nöqtələrində alver edir, mal-qara alıb pərakəndə şəbəkələrə satır, qiymət etiketini sındırırlar.
Amma son artımın təfərrüatı yoxdur. Kim və nəyə əsaslanaraq orta qiyməti daha bir manat qaldırdı - tarix bu barədə susur. Ekspert dairələrimizin nümayəndələrinin ümumi rəyinə görə, ətin qiyməti istehsalın azalması səbəbindən qalxır.
O zaman Dövlət Statistika Komitəsinin nəyə əsaslandığı bəlli deyil. Belə ki, yanvar-iyun aylarında heyvandarlığımızda rəqəm baxımından artım möcüzələri müşahidə olunub. Bu sahədə istehsal 17,43 faiz artaraq, 2 milyard 897 milyon manata çatıb. Azərbaycanda ət istehsalı təxminən 3 faiz artıb.
Dövlət Gömrük Komitəsi də məlumatlardan məmnundur - onun hesabatlarına görə, bu il (yanvar-iyul aylarında) respublikaya 46,9 milyon dollar dəyərində 24,3 min ton ət gətirilib. Bununla yanaşı, cari ilin yeddi ayında diri çəkidə idxal 51,2 milyon dollara (keçən ilin eyni aylarında 29,4 milyon dollar) çatıb. Beləliklə, idxal statistikası 74 faiz artıb.
Kənd təsərrüfatı eksperti Vahid Məhərrəmov bildirib ki, müvafiq idarələrin məlumatlarına əsasən, ölkədə istehsal və idxal artır. Bundan başqa, dünya bazarlarında belə güclü qiymət artımı müşahidə olunmur.