BNA nəyə istinad edir: narazılıq doğuran, lakin doğru qərar

Cəmiyyət

03.04.2023 - 13:58

Agentlik Veber-Fexner qanunu ilə “silahlanıb” və bu addım sürücülərin ürəyincə olacaqmı?

Hələ 2021-ci ildə Bakı Nəqliyyat Agentliyi (BNA) Azərbaycan paytaxtının bəzi küçə və prospektlərində maksimal sürət həddinin aşağı salınması ilə bağlı təkliflər hazırlamışdı. Bu təkliflərin məqsədi Bakı şəhərində yol hərəkəti təhlükəsizliyinin səviyyəsini yüksəltmək və yol-nəqliyyat hadisələrinin sayını minimuma endirmək idi.

Və bu günlərdə, 2 ildən sonra bu təkliflər həyata keçirildi. Belə ki, yol hərəkəti təhlükəsizliyinin yüksəldilməsi və nəqliyyat axınının səmərəli idarə edilməsi məqsədilə Bakının 14 yolunda sürət həddi endirilib və onlara müvafiq yol nişanları quraşdırılıb.

Sürət həddinə məhdudiyyətlərin tətbiqi ilə bağlı müzakirələr geniş ictimai müstəviyə daxil olub. Daha çox sosial şəbəkələrdə narazı avtomobil sahibləri BNA-nı tənqid edirlər. Bu tənqid əsaslıdırmı? Gəlin bunu birlikdə anlayaq.

Belə bir təklifin ciddi əsasları və hesablamaları var. Bir çox Avropa ölkələrində qəbul edilən bu qərar Veber-Fexner psixoloji qanununa əsaslanır. Bu qanuna istinadən, hesab olunur ki, avtomobilin küçədə sürəti piyadanın sürətindən 10 dəfədən çox olmamalıdır. Bu səbəbdən şəhər küçələrində avtomobillərin hərəkəti üçün saatda 40-50 km-lik sürət həddi piyada sürətinin saatda 4-5 km-dən çox olmaması əsasında formalaşdırılıb.

Əksər Avropa ölkələrinin şəhərlərində uzun müddətdir ki, 50 km/saat sürət həddi var, bəzi ərazilər isə daha sərt - 30 km/saat sürət həddindən istifadə edir. Məsələn, Parisdə saatda 30 km, Londonda 32 km, İstanbulda isə 50 km/saat limiti var.

Sürət həddinin məhdudlaşdırılması təcrübəsi açıq şəkildə göstərir ki, bu, qəzaların və ölüm hallarının sayının azalmasına gətirib çıxarır. Amerika Şəhər Nəqliyyatı Orqanları Assosiasiyasının metodologiyasına əsasən, şəhərlərin əsas küçələrində maksimal sürət saatda 40 km, ikinci dərəcəli küçələrdə isə 32 km/saatdan çox olmamalıdır. Piyada, velosiped sürmə və avtomobil nəqliyyatının mümkün qədər ayrıldığı yerlərdə, əhalinin az olduğu yerlərdə saatda 56 km sürət həddinə icazə verilir.

Saatda 50 km sürət qəza zamanı piyadaların sağ qalması baxımından həddir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının araşdırmaları göstərir ki, saatda 50 km-dən çox sürətlə toqquşma zamanı piyadanın sağ qalmaq şansı praktiki olaraq yoxdur. Tədqiqatlara görə, saatda 25-30 km sürətlə hərəkət edən avtomobillə toqquşma zamanı insan beyin sarsıntısı alır, saatda 30-50 km sürətlə ciddi xəsarət alma riski artır və sürəti saatda 55 km-dən yuxarı, bir qayda olaraq ölümə səbəb olur. Avtomobilin sürətinin saatda 1 km artması qəza riskini 3% artırır.

Nə qədər qəribə səslənsə də, bu tədbir həm də tıxacın azalmasına gətirib çıxarır. Sürət aşağı olanda avtomobillərin axını bərabərləşir, hərəkət hamar olur. Bu, öz növbəsində, qaz tullantılarının azalmasına və küçə səs-küyünün azalmasına səbəb olur.

Sürət həddinin aşağı salınması ictimai nəqliyyatın da inkişafına gətirib çıxarır – bu zaman avtobus və metro ilə lazımi yerə bəzən avtomobildən daha tez çatmaq mümkün olacaq.

Yuxarıda deyilənləri nəzərə alaraq iddia etmək olar ki, BNA-nın bütün fəaliyyəti dövründə sürət həddi bu strukturun bir neçə düzgün qərarından biridir. Sürət həddindən narazı olanlara gəlincə, onlar üçün əsas motivasiya yol hərəkəti təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, eləcə də ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması olmalıdır.

Amma eyni zamanda, BNA unutmamalıdır ki, yol hərəkəti təhlükəsizliyi mürəkkəb məsələdir. Bunu təmin etmək üçün sürücüyə nəqliyyat vasitəsini optimal şəkildə idarə etməyə təşviq edən və kömək edən bir infrastruktur yaratmaq da lazımdır. Buraya həqiqətən təhlükəli yerlərdə quraşdırılmış və sürət pozuntularının qarşısını almaq üçün işləyən kameralar daxildir. Yolun işıqlandırılmasının səviyyəsi, xüsusilə sosial qurumların ətrafında və yolun müəyyən hissələrində sürəti azaltmağa məcbur edən texniki həllər vacibdir. Sürət həddi elə məntiqli olmalıdır ki, sürücülər diqqətlərini onlara cərimələr vəd edən yol nişanları və kameraları axtarmağa yox, avtomobili idarə etməyə yönəltsinlər.

Müəllif: Asif Aydınlı