Özünü “yandırmış” direktorlara və müəllimlərə heç bir “dəqiq zərbə” məktəblərdəki vəziyyəti düzəldə bilməz
Bu günlərdə sosial şəbəkələrdə və bəzi elektron mediada Bakı şəhəri 9 saylı tam orta məktəbin direktoru Zinyət Əhmədovanın şagirdlərə qarşı fiziki güc tətbiq etməsi ilə bağlı xəbərlər yayılıb. Müşahidə kamerasına düşən görüntülər də nümayiş etdirilib. Təbii ki, müəyyən müzakirələr oldu. İrəliyə baxsaq, hətta eksperimentlər aparıb bir anlıq özümüzü uzaqgörən kimi hiss edə bilərik: çox güman ki, Təhsil Nazirliyi Zinyət xanımı cəzalandıracaq, hətta bəlkə də məktəb direktoru vəzifəsindən azad edəcək. Amma Kozma Prutkovun dediyi kimi, "kökə baxın". Beləliklə, artıq bir əsr yarımdan çox olan bu məsləhətə əməl etməyə çalışacağıq...
Dərhal qeyd edək və bunu daimi bir hal kimi qəbul edək: təhsil müəssisələrində müəllimlərin zorakılığı yolverilməzdir və pislənilir. İndi keçək o biri məqamlara.
Orta təhsilin kiçik ağaları
Övladları və ya yaxınlarının, qohumlarının övladları məktəbə gedən Azərbaycan vətəndaşları bu müəssisələrdəki işlərin vəziyyətini, direktorların fövqəl səlahiyyətlərini yaxşı bilirlər. Direktorların böyük əksəriyyəti özlərini təhsil müəssisəsində istədiklərini edə bilən kiçik ağalar kimi hiss edirlər. Müəllimlər, məktəblilər və onların valideynləri sadiq təbəələrdir, tabe olmağa və xidmət etməyə borcludurlar.
Bu “subyektlərin” necə xidmət etdiyini hamı yaxşı bilir. Xüsusilə bu xidmət buraxılış siniflərində oxuyanların və onların valideynləri üçün məsuliyyətli və maddi cəhətdən asılı olur. Burada direktorlar artıq onları məcburi “hərbi xidmətə” çağırmaq məcburiyyətində deyillər, burada bütün yollar istəsən də, istəməsən də, direktorun kabinetinə aparır.
“Təhsil Nazirliyinin bundan xəbəri yoxdur” demək - həqiqətin gözləri arasına tüpürmək kimi bir şeydir. Hər kəs hər şeyi çox gözəl bilir. Amma heç kim bu pis sistemi məhv etmək istəmir və hər şey şansa buraxılır. Əsas odur ki, piardan çəkinsinlər, əsas odur ki, şahid və ifadələr olmasın. Bu baxımdan, təbii ki, 9 saylı məktəbin direktoru açıq-aşkar uğursuzluğa düçar olub. Amma...
Anlamaq üçün Pinkerton olmaq lazım deyil: Zinyət xanım sadəcə olaraq tələyə salınıb, müşahidə kamerasındakı yazısı sosial şəbəkəyə sızıb. Onunla kimsə hesablaşmaq istəyirdi. Bütün bunlar var. Bu sızma olmasa idi, bu müzakirələr və məqalə də olmazdı. Bütün bu müzakirələr başqa, daha ehtiyatlı və daha şanslı direktolara münasibətdə yoxdur və olmayacaq da. Lakin sistem öz işindədir. Buna “təhsil sistemi” də deyirlər. İkinci sözlə bağlı iradımız yoxdur. Ancaq birinci barədə mübahisə edə bilərik.
Nəzəriyyə təcrübə ilə ziddiyyət təşkil edəndə
İndi isə bəzi nostalji və sentimentalizm elementləri ilə bəzədilmiş kiçik bir tarixi ekskursiya. Bu sətirlərin müəllifi orta təhsilini keçmiş SSRİ-də, Bakının keçmiş Montin küçəsində yerləşən 66 saylı paytaxt məktəbində (indiki Tərəqqi liseyi) alıb. Yaxşı oxuyurdum, hətta çox yaxşı. Amma oxuduğum 10 il müddətində müəllimlərdən şapalaq payımı da almışam.
Və bir çox onilliklərdən sonra tam məsuliyyət və inamla deyə bilərik: haqlı olaraq almışam! Kim bilir, əgər bu şapalaqlar və danlaqlar olmasa idi, zərərsiz kimi görünən oyunlarda “qazandığı” ilk qəpiklərdən ləzzət alan, təzəcə siqaret çəkməyə çalışan gənci tale hara apara bilərdi...
Bəli, təbii ki, bu, bütün nəzəri hesablamalara, elmi araşdırmalara, göstərişlərə və qalın mücərrəd kitablara əsaslı şəkildə ziddir. Amma təcrübə tamamilə fərqlidir. İndi məktəblilərin necə olduğunu, onların bəzilərini heç bir sözlə başa salmaq mümkün olmadığını nəzərə alsaq, belə şagirdlərin müəllimləri infarkt edə biləcəyini də fakt kimi qəbul etməliyik.
Bəs müəllimin həyasız və cilovsuz “mama uşaqlarına” hansı təsir üsulları var? Faktiki olaraq heç biri. Və eyni üsullar varsa, onlar tamamilə təsirsizdir. Kim nə deyirsə desin, bəzən köhnə, dədə-baba üsullarından istifadə edərək, nəyi isə başa salmaqdan başqa effektli yol yoxdur. Pedaqoji deyil? Köhnədir? Nəzəri olaraq belə görünə bilər. Amma təcrübə - tamam başqadır.
P.S. Və nəhayət. Özünü “yandırmış” direktorlara və müəllimlərə heç bir “dəqiq nöqtəvi zərbə” məktəblərdəki vəziyyəti düzəldə bilməz. Bütün təhsil sistemində kompleks tədbirlərə ehtiyacımız var. Bir quş qoymaq və ya növbəti hesabat xatirinə deyil - Vətən, dövlət, hamımız üçün.