AMB-nin banklara tövsiyəsi təqdirəlayiqdir, bununla yanaşı, məsələnin ziyanlı tərəflərinə diqqət çəkənlər də var
Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) pandemiya ilə əlaqədar olaraq maliyyə sektoruna dəstək tədbirlərinin müddətini uzadıb. Tənzimləyici yenə də banklara borclar üzrə gecikmə cəriməsi (peniya) almamağı tövsiyə edir.
İqtisadçıların fikrincə, bu cür tədbirlər məntiqlidir. Həqiqətən də, mövcud iqtisadi artıma baxmayaraq, keçən il virusun yayılması və COVID kilidlənməsi borcalanların vəziyyətini pisləşdirdi - iqtisadi fəaliyyət dayandı, nəticədə banklar qarşısında kredit öhdəliyi olan fiziki və hüquqi şəxslərin ödəmə qabiliyyəti azaldı. Bunun fonunda kredit gecikmələri proqnozlaşdırıla bilər və cərimə sanksiyaları vəziyyəti daha da pisləşdirə bilər. Bu baxımdan AMB-nin loyallığı yerinə düşür.
Məhdudiyyətlərin yumşaldılması və iqtisadi fəaliyyətin tədricən yaxşılaşması fonunda AMB tənzimləyici dəstək tədbirlərinə yenidən baxdı. Mərkəzi Bankın İdarə Heyətinin bu il 30 sentyabr tarixli qərarına əsasən, pandemiyadan zərər çəkmiş vətəndaşların və müəssisələrin maraqlarının təşviqi tədbirləri yenidən genişləndirilib.
Əsas bank yenidən borc verənlərin kredit tarixçəsini pisləşdirməmək üçün maliyyə təşkilatlarına kredit öhdəliklərinin gecikdirilməsinə görə cərimə və digər cərimələr tətbiq etməməyi tövsiyə edir. AMB maliyyə sektorunun vəziyyətinə uyğun qərarların qəbul edilməsi ilə əlaqədar olaraq qaydaların daim təkmilləşdirildiyini bildirir.
Tənzimləyicinin tədbirləri həm də bank sektorunun maliyyə sabitliyinin qiymətləndirilməsi nəticələrinə və beynəlxalq maliyyə qurumlarının tövsiyələrinə uyğundur. Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı ekspert Vüqar Bayramovun AYNA-ya dediyinə görə, bu, AMB-nin banklara kreditlər üzrə ödənişlərin gecikməsi halında borc alanlara cərimə yükləməmələri və onların kredit tarixçələrini korlamamaları barədə tövsiyəsi deməkdir.
“Baş bankın bu qərarı, əlbəttə ki, təqdirəlayiqdir. Onu da qeyd etmək istərdim ki, parlamentin yaz sessiyası zamanı şəxsən mən kredit tarixçələrini korlamamaq üçün kreditləri gec ödəyən borcluların kredit tarixçəsini pisləşdirməməyi təklif etmişəm”, - deyə deputat bildirib.
Ancaq heç də bütün ekspertlər bu mövqe ilə razılaşmırlar. Bank borclularının kredit tarixçələrinin dəyişdirilməsinin yolverilməz olduğunu düşünənlər var, çünki bu, real vəziyyəti əks etdirmək üçün hazırlanmış faktiki materialdır. Və maliyyə strukturları sabit və ödəmə qabiliyyətli müştərilər görməlidir. Çıxış yolu kimi dövlət bu cür borc alanlara kömək edə bilər, lakin kredit tarixi real vəziyyəti əks etdirməlidir.
Ötən il karantin məhdudiyyətlərinin pik nöqtəsində Mərkəzi Bank borcların problemli borclar kateqoriyasına keçməməsi üçün banklara kredit gecikmələrini qeyd etməməyi və gecikmiş ödənişlər üçün cərimələr hesablamamağı tövsiyə etmişdi. Analitiklərin fikrincə, tənzimləyicinin tövsiyəsinin uzadılması banklarımızın borc götürənlərinin üzləşdikləri çətinliklərlə bağlıdır.
“Pandemiya borcalanların maddi vəziyyətini pisləşdirdi, bir çoxu işsiz qaldı. İşsizliklə bağlı mövcud məlumatlar əmək bazarındakı real mənzərəni əks etdirmir. Əhalinin gəlirləri azalıb, bir çox vətəndaş mövcud borclarını bu şəkildə bağlamaq üçün bank borclarına girir. Beləliklə, bu gün köhnə kreditlər yeni kreditlərlə ödənildikdə və insanlar fərqi ilkin ehtiyaclara yönəldəndə bank borclarının bir növ restrukturizasiyasının şahidi oluruq”, - UNEC-in Maliyyə və maliyyə institutları kafedrasının dosenti Zöhrab İbrahimov AYNA-ya şərhində bildirib.
Onun sözlərinə görə, uzun müddət bu səviyyədə saxlanılan bank kreditləri üzrə yüksək faiz dərəcələri vətəndaşların ödəmə qabiliyyətinə də təsir edir.
Bu arada pandemiyanın mənfi nəticələrindən xilas olan banklar yenidən istehlak kredit portfellərini artırır və artım ikirəqəmli səviyyəyə çatır. Mərkəzi Bankdan verilən məlumata görə, bu ilin səkkiz ayında banklar istehlak kreditlərini 4 milyard 132 milyon manata çatdırıb. Hesabat dövründə biznes kreditləri üzrə məcmu kredit portfelinin artımı da qeydə alınıb. Ötən ilin sonu ilə müqayisədə ümumi kredit portfeli 6,9%, biznes kreditləri isə 3,8% artıb. Eyni zamanda verilən istehlak kreditlərinin sayı 12% artıb.