Zərdüşt Əlizadə: “İran şimal bölgələrinin əhalisinin Azərbaycana rəğbət bəsləməsini özünə təhlükə hesab edir”
İlqar Vəlizadə: “İşğal zamanı İran Araz çayında bir hidroelektrik kompleksi tikdi və bizə heç bir rüsum ödəmədi”
İranın Azərbaycanla sərhəddə keçirdiyi hərbi təlimlər hələ də cəmiyyətimizdə qızğın müzakirə mövzusudur. Azərbaycan sərhədçiləri Azərbaycandan keçərək Qarabağdakı separatçılara gedən İran yük maşınlarını dayandırmağa başladıqdan dərhal sonra start götürən bu təlimlərlə İran nə demək istəyir və kimə mesaj göndərir?
Politoloq Zərdüşt Əlizadə AYNA-ya şərhində deyib ki, İran sərhəddə hərbi təlimlər keçirməklə Bakıya “mənimlə zarafat pis qurtara bilər” mesajı vermək istəyir: “Ancaq düşünürəm ki, bu mesaj doğru yerə ünvanlanmayıb. Bakı bu mesajı qəbul etməyəcək və buna əhəmiyyət verməyəcək”.
Politoloq hesab edir ki, İran mallarının Qarabağa daşınmasının əsas səbəbi iranlıların pul qazanmaq istəyidir: “Bu, onlar üçün pul, biznesdir. İranlıların ermənilərlə strateji olaraq ticarətini Bakı ilə Tehran arasındakı kifayət qədər mürəkkəb münasibətlər əsaslandırır. Bütün bunlar İranla Azərbaycan arasındakı çətin münasibətlər səbəbindən baş verir. İran Azərbaycanı bir zamanlar ələ keçirilmiş ərazisi hesab edir. İran üçün Tehran rejiminə dost olmayan ölkələr tərəfindən İrana qarşı istifadə olunan Azərbaycanın müstəqilliyi anlaşılmazlıqdır. İran şimal bölgələrinin əhalisinin Azərbaycana rəğbət bəsləməsini özünə təhlükə hesab edir”.
Əlizadənin sözlərinə görə, hər iki ölkə bir-birinə rəsmi və xarici dostluq nümayiş etdirir, amma əslində qonşunun maraqlarına tam uyğun olmayan bir siyasət yürüdürlər: “Azərbaycan hakimiyyəti də İrana qarşı tamamilə dost deyil, məsafə saxlayır, İranın dünyəvi Azərbaycana təsir etmək üçün dini amildən istifadə etməsindən çəkinir. Düşünürəm ki, Azərbaycan İranla ticarətini gücləndirməlidir ki, Tehranın İrəvanla ticarətə ehtiyacı aradan qalxsın. Malların daşınması və hərbi təlimlərlə əlaqədar bütün bu anlaşılmazlıqlar Qarabağ məsələsində həll edilməmiş qalan məsələləri addım-addım aradan qaldırmaqla mümkün olacaq”.
Politoloq İlqar Vəlizadə də AYNA-ya şərhində bildirib ki, İranın sözügedən təlimlərinin keçirilməsinin səbəbləri aydındır: “Tehran Ankaranın bölgədə hərbi mövcudluğundan bərk naraharçılıq keçirir. İran həmişə belə bir siyasət yürüdür - bir tərəfdən ərazi bütövlüyümüzü tanıdığını bildirir, digər tərəfdən isə separatçılarla əməkdaşlıq edir. İndi də onun siyasətində yeni bir şey baş vermir, amma indi Azərbaycan daha güclüdür və Türkiyənin bölgədə nüfuzu daha da artıb”.
İranın Türkiyənin Xəzərdəki hərbi təlimlərdə iştirakından narazılığından danışan mütəxəssis qeyd edib ki, hərbi varlıq bölgədə daimi qalmaq deməkdir: “Türkiyənin isə Xəzərdə heç bir hərbi bazası yoxdur və hərbi təlimlərin keçirilməsi İranın bəhs etdiyi müqavilələrdə göstərilməyib. Ancaq vəziyyətin paradoksu ondadır ki, İranın özü də bir neçə il əvvəl imzalanmış bu konvensiyanı ratifikasiya etməyib və konvensiya yalnız bütün ölkələr onu təsdiq etdikdən sonra qüvvəyə minir. Buna görə də İran tərəfi belə bir vəziyyətdə susmalıdır”.
“İran uzun işğal illəri vaxtında Araz çayında bir hidroelektrik kompleksi tikdirmişdi və bu müddətdə bizə istifadə üçün heç bir rüsum ödəmədi. Yaxşı olar ki, onlar bu 27 il ərzində nə etdiklərini izah etsinlər. Biz onlardan heç bir rüsum tələb etmirik, amma görünür, tələb etmək lazım idi”, - deyə Vəlizadə fikrini yekunlaşdırıb.