Niyə fermerlər becərdikləri məhsulun kiloqramını 10 qəpiyə də sata bilmirlər?
İqtisadiyyatımızın qeyri-neft ixracında pomidor ikinci yeri tutur. Bu ilin yanvar-may aylarında Azərbaycan 91,5 milyon dollarlıq pomidor ixrac edib.
Yerli bazara gəlincə, Bakıda indi bazarlarda və küçə piştaxtalarında pomidorun kiloqramı orta hesabla 0,5-1,0 manat arasındadır. Supermarketlərdə onların qiyməti artıq manatdan bahadır.
İlk baxışdan belə görünür ki, bu kənd təsərrüfatı məhsulunu yetişdirənlər ziyanda qalmamalıdır. Amma fermerlər gileylənirlər ki, məhsullarını satmaq onlar üçün asan deyil. Belə ki, yerli mətbuatda gedən məlumata görə, Masallı rayonunun Sərçuvar və Viləş kəndlərində tonlarla pomidor əkin sahələrində çürüyür. Yerli fermerlər yaxşı məhsul əldə etdiklərini, lakin məhsulun satışında problemlər olduğunu deyirlər.
"Hazırda 30 kiloqramlıq pomidorun bir yeşiyi üç manata satılır. Amma kiloqramı 10 qəpiyə satılsa da, alıcı yoxdur", - deyə kənd sakinləri şikayətlənirlər.
Masallı Dövlət Aqrar İnkişaf Mərkəzindən bildirilib ki, belə vəziyyətin yaranmasına əsas səbəb rayonda anbar və məhsulu emal edən zavodun olmamasıdır. Məlumata görə, 2023-cü ildə rayonda 535 hektar sahədə pomidor əkilib ki, bu da ötən illə müqayisədə 10,5 hektar çoxdur.
Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Mircavid Həsənov AYNA-ya şərhində deyib ki, bu il bəzi rayonlarda fermerlər pomidor yetişdirərkən problemlərlə üzləşiblər: “Fakt budur ki, bu il yağış çox olub. İstilik və rütubət funqus (göbələk) xəstəliklərinin inkişafına kömək edir. Hər yağışdan sonra fermerlər əkin sahələrinə funqisidlər səpməlidirlər. Təəssüf ki, bir çox fermerlərin aqrar sahədə kifayət qədər biliyi, bəzilərinin isə kifayət qədər maliyyə imkanları yoxdur. Bu il bağ-bostan bitkiləri yetişdirənlər də yağıntı səbəbindən çürümə problemi ilə üzləşiblər”.
Satışda yaranan problemlərə gəlincə, mütəxəssisin sözlərinə görə, fakt ondan ibarətdir ki, açıq sahədə yetişdirilən pomidor ixrac edilmir: “Onlar yalnız daxili bazarda satılır. Təkcə ötən il Ukrayna ilə müharibə səbəbindən orada bazar stabil olmadığından Rusiyaya açıq sahədə yetişdirilən pomidor ixrac edilib. Azərbaycanın cənubunda kənd təsərrüfatı məhsullarının saxlanılması üçün hələ də kifayət qədər soyuducu anbar yoxdur”.
Qeyd edək ki, bəzi məlumatlara görə, ölkədə daxili bazarın tələbatını ödəmək üçün lazım olandan iki dəfə çox pomidor istehsal olunur. İstehsalın bir hissəsi təbii ki, ixrac olunur.
Dayanıqlı İnkişaf Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri Nəriman Ağayev mövzuya dair AYNA-ya açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycan əsasən Rusiyaya çoxlu pomidor satır: “Ancaq unutmaq lazım deyil ki, pomidor bazarında böyük rəqabət var – Türkiyə, Misir, Özbəkistanın müəyyən uğurları var və Rusiyanın özü də öz kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalını artırır. Belə ki, israillilər istixanaların tikintisi üçün Rusiyaya külli miqdarda sərmayə qoyublar”.
Onun fikrincə, problem ondadır ki, bu və ya digər məhsulu əkməzdən əvvəl fermerlər onu hara satacaqlarını düşünmürlər: “Onlar mümkün qədər çox əkməyə meyllidirlər və köhnə üsulla işləyərək vəziyyətin yaxşı olacağına ümid edirlər. Nəticədə kənd təsərrüfatı məhsullarının artıqlığı formalaşır. Hazırda mövcud olan satış bazarı məhsulların mövcud həcmi üçün kifayət deyil və dərin emal lazımi səviyyədə inkişaf etdirilməyib. Hesab edirəm ki, tərəvəz məhsulları, o cümlədən pomidor 80 km radiusda emal edilməlidir. Bizə daha çox konserv zavodları lazımdır. Üstəlik, istixana biznesi ilə məşğul olanlar bazarı zəbt edib, fermerlər alıcı tapa bilmir”.
“Vəziyyəti dəyişmək üçün, məsələn, inzibati tədbirlərə ehtiyacımız var ki, hər bir bazarda müxtəlif regionlardan nümayəndələr olsun. Onlar bölgələrindən təqdim olunan məhsullara cavabdehlik daşıyacaqlar, çeşidlər, onların necə yetişdirildiyi barədə məlumat olmalıdır. İndi alıcının heç bir məlumatı yoxdur. Çatdırılma, saxlama, bazara girişlə bağlı problemlər var ki, sadəcə daxil ola bilmirsiniz. İqtisadi İnkişaf Nazirliyi, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi ilin sonunda və ya əvvəlində Azərbaycanın bu və ya digər məhsula olan tələbatı ilə bağlı məlumat verməlidir. Və sonra fermer təxminən nə qədər əkmək lazım olduğunu və hansı növlərə üstünlük vermənin daha yaxşı olduğunu istiqamətləndirə biləcək”, - deyə Ağayev vurğulayıb.
İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev təklif edir ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi vəziyyətlə bağlı mütəmadi monitorinq aparsın, pomidor yetişdirən fermerlərin, eləcə də hüquqi şəxslərin, iqtisadçıların rəyini nəzərə alsın: “Biz həmçinin ixrac üçün perspektivli ölkələrlə əlaqələr qurmalı, daxili bazarı inkişaf etdirməliyik ki, məhsullarımız daha əlçatan olsun. Ümid etmək istərdim ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi bu sahəyə fayda verəcək addımlar atacaq”.
Həmsöhbətimiz əmindir ki, problemi həll etmək üçün təkcə rayonlarda kənd təsərrüfatı məhsullarının saxlanılması üçün soyuducu anbarların sayını artırmaq yox, həm də bu xidmətin haqqını azaltmaq lazımdır ki, bütün fermerlər yararlana bilsinlər.