Azərbaycanlı həkim: “Sosial məsafəni qoruyun, əl sıxmayın, mütəmadi olaraq əllərini yuyun”
Son vaxtlar yerli və dünya mediasında yayılan məlumatlara görə, koronavirus (COVID-19) mutasiya etməkdə davam edir, yeni ştamlar yaranır və yoluxma sayında artım var. “Eris” (EG.5) ştammı hazırda geniş yayılır və “Pirola” (BA.2.86) variantı da narahatlıq doğurur.
Bu günə kimi Azərbaycanda “Eris”ə yoluxma faktı rəsmi olaraq qeydə alınmayıb. Amma payızın gəlişi ilə ölkəmizdə COVID-ə yoluxanların sayı artıb ki, bu da həkimlərin narahatlığına səbəb olur.
AYNA mövzu ətrafında həkim-terapevt Zaur Orucovla həmsöhbət olub.
– Bir çox həkimlər payızda COVID-19-a yoluxma hallarının gözlənilən artımı ilə bağlı xəbərdarlıq edirdilər. Proqnozlar nə dərəcədə özünü doğrultdu?
- Təbii ki, hər payızda həkimlər kəskin respirator virus infeksiyalarının, o cümlədən koronavirusun artacağını gözləyirlər. Bir az artım normaldır, lakin çox artım da gözləmək olar. İndiki vaxtda bir çox insanlar kəskin respirator virus infeksiyalarından əziyyət çəkirlər, lakin hansına yoluxduqları heç də həmişə məlum deyil. Təəssüf ki, indi xəstələrdən çox az qismi PCR testləri edir, buna görə də əksər hallarda bunun koronavirus olub-olmadığını təxmin edə bilərik. Çox güman ki, bəli. Çünki infeksiyaların artması bütün dünyada yeni ştamların yayılması ilə üst-üstə düşür. Nəzərinizə çatdırım ki, ölkədə karantin rejiminin müddəti uzadıldı. Bütün ilkin tibbi yardım zənciri bunu ciddi qəbul etməlidir və eynisi də baş verir.
- Hava şəraiti koronavirusun yayılmasına nə dərəcədə təsir edir?
- Hava şəraiti koronavirusun yayılmasına, daha doğrusu, virusun özünə deyil, insanların davranışlarına çox təsir edir ki, bu da yoluxma sayının artmasına səbəb olur. Virusun daha yavaş yayılması üçün insanların qapalı yerlərdə sıxışmaması və onu daim havalandırması vacibdir. Soyuq və yağış insanları qapalı yerlərdə, o cümlədən çoxlu sayda insanla daha çox vaxt keçirməyə məcbur edir. Pəncərələr daha az açılır. Sosial məsafə və düzgün ventilyasiya qorunmur. Və bütün bunlar yoluxma hallarının artmasına səbəb olur.
- Hazırda hansı ştamm üstünlük təşkil edir və onun xüsusiyyətləri hansılardır? Hansı mövcud ştamlar və alt növlər xüsusi təhlükə yarada bilər?
- Avqust ayı ilə müqayisədə artım var, lakin hələlik artım kəskin respirator xəstəliklərin mövsümi kəskinləşməsi çərçivəsində baş verir. Xəstəliyin bir qədər artması kəskin respirator xəstəliklərin mövsümiliyi ilə əlaqələndirilə bilər. Amma indi “Eris” və “Pirola” ştamları bütün dünyaya yayılıb. Yəqin ki, Azərbaycana da gələcək və ola bilsin ki, onlar artıq buradadır.
Beləliklə, onlar çox yoluxucudur və çox tez yayılır. Xəstə olanda tibbi maska taxmağı, işə və ya məktəbə getməməyi, sosial məsafəni qorumağı, əl sıxmamağı və mütəmadi olaraq əlləri yumağı xatırlamaq lazımdır. Onda nəticələri o qədər də ağır olmayacaq. Amma qeyd etdiyim hər iki ştamm ciddi narahatlıq doğurur və xəstəliyin yeni yayılma tempinə və buna görə də yeni məhdudiyyətlərə səbəb ola bilər.
- Bir çox insanlar koronavirusun adi soyuqdəymədən daha təhlükəli olmadığına inanırlar, bu, doğrudurmu?
- Əgər soyuqdəymə dedikdə, kəskin respirator xəstəliklərin ən yüngül forması kimi rinovirusu nəzərdə tuturuqsa, xeyr, koronavirus belə bir hala çevrilməyib. Bütün kəskin respirator xəstəliklər haqqında danışırıqsa, bəli, amma bu fakt sakitləşmək üçün bir səbəb deyil. Adi kəskin respirator virus infeksiyaları da təhlükəlidir. Hər il dünyada bir milyona qədər insan qripdən ölür. Əlbəttə ki, ştamlar daha az aqressiv, lakin daha yoluxucu hala gəlir.
- Peyvəndlə bağlı işlər necə gedir?
- Təəssüf ki, vəziyyət o qədər də ürəkaçan deyil. Operativ Qərargahdan verilən məlumata görə, sentyabrın 4-dən sentyabrın 9-dək ümumilikdə 91 doza vaksin vurulub, 35 nəfər birinci, 8 nəfər ikinci, 39 nəfər üçüncü dozanı alıb. Bu, çox azdır. Məhdudiyyətlər aradan qaldırılan kimi bir çox insan peyvənd almağı dayandırdı və bu, pisdir. Məsələn, qrip peyvəndi mövsümi xarakter daşıyır və ildə bir dəfə vurulmalıdır. Koronavirus da qrip kimi mutasiyaya uğradığından bir dəfə peyvənd olunmaq kifayət deyil. Biz bu cür peyvəndlərə mövsümi olaraq baxmalıyıq. Təbii ki, çoxlu sayda insanın artıq peyvənd olunması kütləvi immunitetin formalaşmasına öz töhfəsini verib, lakin bu, kifayət deyil.
- Peyvəndlə bağlı qorxu və təhlükəli fikirlərlə necə mübarizə aparmaq olar?
- Yalnız sosial şəbəkələr, o cümlədən media vasitəsilə, o cümlədən tok-şoular, sosial reklamlar vasitəsilə maarifləndirmə aparmaq lazımdır.
- Səhiyyə sistemimiz kütləvi xəstələnmə hallarının artmasına nə dərəcədə hazırdır?
- Məncə, sistem hazırdır, məsələ əhalinin bütün tövsiyələrə əməl etməyə hazır olub-olmamasıdır. Tövsiyyələr pandemiyadan çox əvvəl bəyan edilib. Sadəcə, o zaman onlar xüsusilə aktuallaşdı. Vətəndaşlar mümkün qadağanedici tədbirlərə psixoloji cəhətdən hazırdırlarmı?
Səhiyyə sisteminə qayıdaraq qeyd etmək istərdim ki, koronavirusla mübarizədə təcrübəsi olan həkimlər var. Ona görə də biz pandemiyanın əvvəlindən daha yaxşı hazırlaşmışıq və immunitetimiz daha yaxşıdır - bəziləri xəstələnib, bəziləri peyvənd olunub. Amma biz insidentlərin mümkün artımına ciddi yanaşmalı və Operativ Qərargahın tələblərinə əməl etməliyik.