Ərazi var, potensial var, bircə normal yanaşma yoxdur
Pambıqçılıq Azərbaycanda kənd təsərrüfatının ən gəlirli sahələrindən biri hesab olunur. Xatırladaq ki, ölkədə 2017-2022-ci illər üçün Pambıqçılığın inkişafı dair Dövlət Proqramı qəbul edilib. Qarşıya qoyulan vəzifələrdən biri məhsulu yarım milyon ton səviyyəsinə çatdırmaq idi, lakin bu günə qədər bu göstərici deyilən rəqəmdən çox uzaqdır. Ötən il Azərbaycanda 294 min ton pambıq yığıldı, orta məhsuldarlıq hər hektar üzrə 29,4 sentner (1 sentner - 100 kiloqrama bərabər çəki ölçüsü) idi.
İndi "ağ qızıl" ölkənin 20-dən çox rayonunda əkilib. Azərbaycanın pambıq şirkətləri 99 min 933 hektar sahədə pambıq əkmək üçün 20 minə yaxın fermerlə müqavilə bağlayıb. Bu barədə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyindən məlumat verilib.
2020-ci ildən qüvvədə olan yeni subsidiya mexanizminə əsasən, ilk dəfə pambıqçılara həm əkin, həm də məhsul yığımı üçün subsidiyalar veriləcək. Fermerlər əkin sahələrinin hər hektarına 220 manat, yığım məntəqələrinə təhvil verilən hər ton pambıq üçün 100 manat subsidiya alacaqlar.
İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli AYNA-ya şərhində deyib ki, ölkədə pambıqçılıq inkişaf edərsə, bu, həm də yeni iş yerlərinin açılmasına təkan verəcək: “Davamlı bir istehsal şəbəkəsi olmalıdır, amma problem ondadır ki, hələ belə bir şəbəkəmiz yoxdur. İndi yerli pambıqçılığa dövlət subsidiyaları vasitəsilə dəstək verilir, hər il bu sənayenin dəstəklənməsi üçün müəyyən miqdarda vəsait ayrılır. Pambığın qiyməti istehsalın mürəkkəbliyinə görə yüksəkdir. Belə ki, ABŞ-da 10 hektar pambıq sahəsinə 1 işçi düşür, bizdə isə 20 nəfər var. Yeni texnologiyalar tətbiq etməli və əl əməyindən istifadəni azaltmalıyıq. Yalnız kifayət qədər avadanlıq deyil, həm də suvarma suyuna ehtiyac var. Struktur, sistem problemləri var”.
Azərbaycanda bir çox ölkələrə nisbətən, hər hektara düşən pambıq yığımı azdır. Cəfərli Azərbaycanda pambıqçılığa dövlət sifarişi kimi yanaşıldığına diqqət çəkib: “Ona görə də istehsalçılar, görünür ki, aşağı məhsuldarlıqdan narahat deyillər. Müəyyən bir dərəcədə dövlət bu sahəyə, xüsusən də yüksək keyfiyyətli toxum və gübrələr üçün dəstək olmalıdır, lakin nəticədə bu, biznes sektoru kimi qəbul edilməlidir. Belə qəbul edilmədiyi üçün də məhsuldarlıq aşağı səviyyədədir. Pambıqçılıq, həm də vətəndaşları işlə təmin etmək üçün lazım olan sosial sahədir”.
“Bütün dünyada subsidiyalar keyfiyyətə və kəmiyyətə görə verilir, biz isə əkin sahəsinə görə fermerlərə kömək edirik. Bu yanlış yanaşmadır və dəyişməlidir. Subsidiyaların bütün strukturunu yenidən nəzərdən keçirmək lazımdır. Fermer özü pambıq istehsalı ilə məşğul olmaq üçün qazanclı olmalıdır, amma indi dövlət sifarişləri səbəbindən fermerlər tələsik bu bu sahəni seçirlər”, - ekspert bildirib.
“Xidmət İş” Həmkarlar İttifaqları Federasiyasının vitse-prezidenti Cəmaləddin İsmayılov AYNA-ya açıqlamasında sovet dövründə ölkəmizin pambıqçılıqda böyük uğurlar qazandığını qeyd edib: “Lakin indi ölkə əsasən xammal satır. Pambıq rayonlarından birində ən azı iki tekstil fabriki tikməliyik. Bu, bir çox yeni iş yerlərinin açılmasına səbəb olacaq. Bununla yanaşı, hazır məhsulların satılması xammaldan daha sərfəlidir. Lakin məhsullar rəqabətli olmalıdır. Həm də pambıq yağı istehsal edə bilərik. Pambıq dünyada strateji məhsul hesab olunur. Ancaq hələ istehsal müəssisələrinə çatmamışıq”.
Müsahibimizin sözlərinə görə, Azərbaycanda pambıqçılıq üçün münbit sahələr olmasına rəğmən, məhsuldarlıq istənilən səviyyədə deyil: “Pambıqçılıq əmək tələb edən bir sahədir, pambıq tez-tez istidə yığılır və Yevlax kimi isti bölgələrdə əkilir. Bir hissəsi əl ilə yığılır. İndi bunu, əsasən ailə təsərrüfatları edir. Pambıq tarlalarında işləyənlərin əməyi normal ödənilməlidir, xüsusən dövlət bu sektora subsidiya ayırdığı üçün ödənişdə problem olmamalıdır. Bu, mövsümi işdir - bir neçə ay çəkir və buna daha çox qadınlar cəlb olunurlar. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin mütəxəssisləri pambıqçılığın nə dərəcədə uğurla inkişaf etdiyini qiymətləndirməli və bölgələrin sakinləri arasında sorğu keçirməlidirlər ki, bu sahə ilə məşğul olmağın onlar üçün sərfəli olub-olmadığı aydınlaşsın”.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev də pambıqçılığın inkişafını vacib sayır: “İstehsalçılar məhsulları üçün pul alacaqlarını bilirlər. Dövlət bu sənayeni dəstəkləyir. İlkin mərhələdə dövlətin köməyi olmadan keçinmək olmaz və bu günə qədər biz bu yöndə gedirik. Azərbaycanda pambıq yığımının həcmini ildə bir milyon tona çatdırmaq çətin olsa da, yarım milyona çata bilər”.