ABŞ valyutası digər valyutalar ilə müqayisədə bahalaşır
ABŞ dolları dünyanın aparıcı valyutaları qarşısında yenidən bahalaşıb. Ehtiyat valyuta çərşənbə axşamı funt və avro qarşısında son 5 ayın ən yüksək həddinə çatıb. Bundan əvvəl ABŞ Xəzinədarlıqlarının artımını dəstəkləyən pərakəndə satışlar üzrə müsbət məlumatlar verilib.
Avro 1,0626 ABŞ dollarına qədər bahalaşıb, lakin hələ də noyabrın 2-dəki minimuma yaxındır. Avro keçən həftə ECB-nin iyun ayında uçot dərəcəsini endirəcəyinə dair siqnal verməsindən sonra təzyiq altına düşdü. Britaniya funtu da bir qədər bahalaşaraq 1,2449 ABŞ dollarına yüksəlib. Treyderlər Böyük Britaniyanın əsas əmək haqqının 2022-ci ilin sentyabrında bitən üç aylıq dövrdən bəri ən zəif, lakin tarixi standartlara görə hələ də yüksək olduğunu göstərən məlumatları nəzərdən keçirdikləri üçün valyuta daha əvvəl beş aylıq minimum 1,2409 səviyyəsinə çatdı. Nəticədə Avropada ABŞ dolları indeksi 0,04% artaraq 106,23-ə çatıb və noyabrın 2-dən bəri ən yüksək həddə çatıb.
Deputat və iqtisadçı ekspert Vüqar Bayramov əmindir ki, dünya bazarında dolların möhkəmlənməsi Azərbaycan valyutasının məzənnəsinə birbaşa təsirlə müşayiət olunmayacaq: “Yerli pul vahidinin sabitliyini iqtisadiyyatın vəziyyəti və xarici ticarətdəki vəziyyət diktə edir, çünki pul orqanlarının maliyyə manevrlərinin genişliyi dövlətimizin valyuta gəlirlərinin səviyyəsi ilə müəyyən edilir. Sabit məzənnə şəraitində manatın kotirovkalarına təsir edən digər eyni dərəcədə vacib amil də Mərkəzi Bankın iradəsidir, çünki yerli valyutanın dollara nisbətdə dəyəri bazar şərtləri ilə müəyyən olunmur”.
“Bu gün biz dünya bazarında dolların möhkəmlənməsinin şahidi oluruq. Belə ki, son bir ayda avro ehtiyat valyuta ilə müqayisədə təxminən 3 faiz ucuzlaşıb. Qlobal valyuta bazarında bu dönüş investorlar arasında Amerika valyutasına tələbatın artması ilə əlaqədardır və dünyada ilk iqtisadiyyatın bərpası ilə yanaşı regional münaqişələrin kəskinləşməsi ilə izah olunur. Bu ilin mart ayında ABŞ-da 303 min yeni iş yeri əlavə edilib və inflyasiya həddi 2% aralığına yaxınlaşıb. Bunun fonunda dollar əksər dünya valyutaları qarşısında möhkəmlənir”, - deyə analitik bildirib.
Ölkəmizdə dolların bahalaşması ehtimalı yerli iqtisadiyyatın vəziyyətindən asılıdır. Bayramov bununla əsas resursun - neft və qazın ixracından valyuta gəlirlərini nəzərdə tutur: “Manatın dollara nisbəti tədiyyə balansının vəziyyətindən, daha dəqiq desək, neftin qiymətindən asılı olacaq. Bu hal Mərkəzi Bankın bu il pul siyasətinin əsas istiqamətləri ilə bağlı bəyanatında öz əksini tapıb. Qeyd etmək yerinə düşər ki, dövlət sektorunda valyutaya tələb və təklif, o cümlədən təsərrüfat subyektlərinin valyuta gözləntiləri valyuta bazarının tarazlığına təsir edən əsas amillər kimi qruplaşdırılsa da, bütün bu göstəricilər enerji bazarında qeyri-sabitliklə valyuta bazarının balansından asılı olacaq”.
“Başqa sözlə, neft gəlirlərimiz yerli valyutanın məzənnəsinə təsir edən əsas amil olaraq qalır. Eyni zamanda, ölkənin əsas bankının pul siyasətinin operativ məqsədlərinə nail olmaq üçün zərurət yarandıqda valyuta bazarına müdaxilə etmək niyyəti barədə bəyanatı valyuta ehtiyatlarından beynəlxalq neft və qaz kotirovkalarında ciddi volatillik yarandığı təqdirdə istifadə oluna biləcəyini göstərir. Ona görə də bu il manatın məzənnəsi birbaşa olaraq Mərkəzi Bankın bu məsələ ilə bağlı mövqeyindən asılı olacaq”, - deyə ekspert vurğulayıb.
Azərbaycanda dolların bahalaşması ilə bağlı qorxular bu ilin fevralında ehtiyat valyutaya açıq tələb fonunda güclənsə də, sonradan satışlar bir qədər azalıb. İlin əvvəlindən tənzimləyicinin valyuta hərraclarında ölkənin kommersiya banklarına 2,179 milyard dollar satılıb. Valyutaya maksimal tələb fevralın 13-də keçirilən hərracda qeydə alınıb – 151,1 milyon dollar. Mərkəzi Bankın valyuta hərraclarında kommersiya maliyyə institutları yanvarda 417,1 milyon dollar, fevralda 870,6 milyon, martda 498,3 milyon dollar əldə ediblər.
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərlinin fikrincə, tələbin yüksək olmasına baxmayaraq, bu il manatın dollara nisbətdə məzənnəsi sabit olacaq. Analitik etimadı ölkənin xarici ticarətdə və cari hesabda yaxşı makroiqtisadi göstəriciləri ilə doğruldur. Bundan əlavə, pul vahidinin sabitliyi, ekspertin fikrincə, respublikanın siyasi rəhbərliyinin iradəsi ilə müəyyən edilir.